DOI Artikel:
Szafrańska, Małgorzata: Kosmiczny ogród
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.12455#0254
250
..ARS EMBLEMATICA". MATERIAŁY Z SESJI
1. G. van Vreeswyk, De Groene Leeuw, Amsterdam 1674
Ukazany fragment ogrodu jest okrągłym strzyżonym labiryntem, wydzielonym płotem z całego
założenia ogrodowego (il. 1). Labirynt był popularnym symbolicznym wyobrażeniem „Dzieła":
trudnej, długiej i skomplikowanej drogi alchemika do znajdującego się w centrum „kamienia
filozofów" H Na holenderskiej rycinie środek labiryntu zajmuje właśnie „sanktuarium kamienia",
które poprzez swą strzelistą strukturę ewokuje wizję metafizycznej przestrzeni architektury sakralnej.
Gwiazda na szczycie Sanktuarium jest symbolem Merkuriusza i-\ Słońce i księżyc — to dwa podstawowe
w kosmosie rodzaje energii i równocześnie sygnał dwoistości, powtórzenie w wymiarze astralnym
symbolicznej treści par wchodzących właśnie do ogrodu lń. Kobiety reprezentują rtęć, mężczyźni —
siarkę17. W bramie symbolizującej „coniunctio" poprzedza ich Eros z łukiem w ręce; labirynt
bowiem, którym podążą, to nie tylko pasmo chemicznych reakcji: strzyżone ściany są zielone,
droga wysypana białym piaskiem — to przecież ogród, „hortus amoris", gdzie tylko miłość (w zna-
czeniu „harmonii" natury) zapewnić może unifikację przeciwstawnych sobie substancji. Drogowskaz
z symbolem „Dzieła" oddaje ogród w opiekę Wenus. Zwierzęta nie wchodzą do ogrodu; tym
14 P. Santarcan cel i, П libro dci labihnfi. Firenze 1967. s. 271: wyd. polskie. Warszawa; H. Kern, Labirintu Milano 1981.
s. 163-165. (Temat alchemicznego symbolizmu pojawia się w wielu opracowaniach tematu labiryntu. Książka Kerna zawiera
obszerny wykaz poświęcony labiryntowi literatury).
i? Merkuriusz nazwany był „gwiazdą" lub „gwiazdą mędrców" (Fulcanelli, op. cit., t. II, s. 58).
if> Wyobrażenie na frontispisie cytowanego dzieła Kirchera zwielokrotnia pary przeciwstawnych elementów: Słońce -
Księżyc, mężczyzna — kobieta, Jowisz — Junona, orzeł — paw.
17 W płaszczyźnie kosmicznej — oczywiście — dwoistości, w ramach której rtęć i siarka były sygnałami żeńskiej i męskiej,
pasywnej i aktywnej zasady świata (A. Poisson. Théorie et symboles des Alchimistes, Paris 1891, s. 19; R. Bugaj,
Nauki tajemne w Polsce w dobie odrodzenia, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976, s. 83). W innym aspekcie Merkuriusz
był. jak astrologiczny Merkury, neutralny, a przez to skojarzony z doskonałym alchemicznym Androgyne. Stawiany był
wtedy poza symbolicznym „coniunctio". jako jego wynik (Androgyne) lub (i) pozaziemska siła sprawcza.
..ARS EMBLEMATICA". MATERIAŁY Z SESJI
1. G. van Vreeswyk, De Groene Leeuw, Amsterdam 1674
Ukazany fragment ogrodu jest okrągłym strzyżonym labiryntem, wydzielonym płotem z całego
założenia ogrodowego (il. 1). Labirynt był popularnym symbolicznym wyobrażeniem „Dzieła":
trudnej, długiej i skomplikowanej drogi alchemika do znajdującego się w centrum „kamienia
filozofów" H Na holenderskiej rycinie środek labiryntu zajmuje właśnie „sanktuarium kamienia",
które poprzez swą strzelistą strukturę ewokuje wizję metafizycznej przestrzeni architektury sakralnej.
Gwiazda na szczycie Sanktuarium jest symbolem Merkuriusza i-\ Słońce i księżyc — to dwa podstawowe
w kosmosie rodzaje energii i równocześnie sygnał dwoistości, powtórzenie w wymiarze astralnym
symbolicznej treści par wchodzących właśnie do ogrodu lń. Kobiety reprezentują rtęć, mężczyźni —
siarkę17. W bramie symbolizującej „coniunctio" poprzedza ich Eros z łukiem w ręce; labirynt
bowiem, którym podążą, to nie tylko pasmo chemicznych reakcji: strzyżone ściany są zielone,
droga wysypana białym piaskiem — to przecież ogród, „hortus amoris", gdzie tylko miłość (w zna-
czeniu „harmonii" natury) zapewnić może unifikację przeciwstawnych sobie substancji. Drogowskaz
z symbolem „Dzieła" oddaje ogród w opiekę Wenus. Zwierzęta nie wchodzą do ogrodu; tym
14 P. Santarcan cel i, П libro dci labihnfi. Firenze 1967. s. 271: wyd. polskie. Warszawa; H. Kern, Labirintu Milano 1981.
s. 163-165. (Temat alchemicznego symbolizmu pojawia się w wielu opracowaniach tematu labiryntu. Książka Kerna zawiera
obszerny wykaz poświęcony labiryntowi literatury).
i? Merkuriusz nazwany był „gwiazdą" lub „gwiazdą mędrców" (Fulcanelli, op. cit., t. II, s. 58).
if> Wyobrażenie na frontispisie cytowanego dzieła Kirchera zwielokrotnia pary przeciwstawnych elementów: Słońce -
Księżyc, mężczyzna — kobieta, Jowisz — Junona, orzeł — paw.
17 W płaszczyźnie kosmicznej — oczywiście — dwoistości, w ramach której rtęć i siarka były sygnałami żeńskiej i męskiej,
pasywnej i aktywnej zasady świata (A. Poisson. Théorie et symboles des Alchimistes, Paris 1891, s. 19; R. Bugaj,
Nauki tajemne w Polsce w dobie odrodzenia, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976, s. 83). W innym aspekcie Merkuriusz
był. jak astrologiczny Merkury, neutralny, a przez to skojarzony z doskonałym alchemicznym Androgyne. Stawiany był
wtedy poza symbolicznym „coniunctio". jako jego wynik (Androgyne) lub (i) pozaziemska siła sprawcza.