MAŁGORZATA SZAFRAŃSKA : KOSMICZNY OGRÓD
257
6. L. de Jongh, W ogrodzie, Kapsztad, wł. pryw.
alchemiczne mogły zostać nadane „realistycznym" na pozór malarskim przedstawieniom, gdyby leżało
to w intencjach ich twórców — Odjazd na Cyterę zajmuje odrębną pozycję. Powstał w epoce, gdy
alchemia, tracąc na rzecz nowoczesnych nauk swą doświadczalną treść i teoretyczną dyscyplinę,
przemieniła się stopniowo w zespół nic nie znaczących rytualnych gestów, alegorii i symboli.
Ekskluzywne kręgi towarzyskie doby Regencji opierały swe zabawy na schematach budowanych
z elementów wszelkich dostępnych ezoterycznych tradycji. Posługiwano się między innymi i metaforyką
alchemii jako efektownym, pociągającym opakowaniem płytkich umysłowo salonowych rozrywek.
Obraz Watteau związany był z tymi zabawami i z narodzinami popularnego długo, tajnego „kodu
Cytery" H W Zakonie Szczęścia plansza z przedstawieniem statku była jedną z największych
tajemnic, a przyjęci do tego bractwa przypinali sobie miniaturki kotwic i lin okrętowych i marzyli
o „odpłynięciu na Wyspę Szczęścia", o „znalezieniu się w ogrodzie Edenu" ?-\ Towarzyskie XVIII-
-wieczne gry przechowały stare symbole alchemii, błyskające niekiedy prawdziwym złotem spomiędzy
wachlarzy, jedwabi koloru „rose Pompadour" i koronek buduarowych „uczonych".
Bogowie greccy — tak zadomowieni w nowożytnym świecie, tak bezceremonialnie panujący w ogro-
dach Watteau — zostali w XVIII wieku uznani przez niektórych za postaci tajemnicze i trudne
do jednoznacznej interpretacji. Mitologia grecka została określona przez niektórych jako sfabularyzo-
wana redakcja zaszyfrowanych tekstów egipskich. Pogodne bóstwa greckie — jako reprezentanci groźnych
bogów egipskich. Najsłynniejsze mity — jako metafory alchemii ?6. W oczach niektórych prysła doskonała
harmonia starożytnego świata, który okazał się przeniknięty działaniem potężnych, nie ujawniających
się w pełni, kosmicznych sił. Czy więc nie nazbyt pochopnie zaludnione antycznymi posągami
54 M. Eisenstadt, Watteau's Fêtes galantes und ihre Ursprunge, Berlin 1930, s. 146; Tolnay, op. cit., s. 101-102.
55 Formulaire et eérêmonial en usage dans l'Ordre de la Félicité, Paris 1745, s. 12.
-S6 A. J. Pernety, Les fables égyptiennes et grecques... avec une explication des hiéroglyphes et de la guerre de
Troye, Paris 1758.
33 - Rocznik Historii Sztuki, t. XV
257
6. L. de Jongh, W ogrodzie, Kapsztad, wł. pryw.
alchemiczne mogły zostać nadane „realistycznym" na pozór malarskim przedstawieniom, gdyby leżało
to w intencjach ich twórców — Odjazd na Cyterę zajmuje odrębną pozycję. Powstał w epoce, gdy
alchemia, tracąc na rzecz nowoczesnych nauk swą doświadczalną treść i teoretyczną dyscyplinę,
przemieniła się stopniowo w zespół nic nie znaczących rytualnych gestów, alegorii i symboli.
Ekskluzywne kręgi towarzyskie doby Regencji opierały swe zabawy na schematach budowanych
z elementów wszelkich dostępnych ezoterycznych tradycji. Posługiwano się między innymi i metaforyką
alchemii jako efektownym, pociągającym opakowaniem płytkich umysłowo salonowych rozrywek.
Obraz Watteau związany był z tymi zabawami i z narodzinami popularnego długo, tajnego „kodu
Cytery" H W Zakonie Szczęścia plansza z przedstawieniem statku była jedną z największych
tajemnic, a przyjęci do tego bractwa przypinali sobie miniaturki kotwic i lin okrętowych i marzyli
o „odpłynięciu na Wyspę Szczęścia", o „znalezieniu się w ogrodzie Edenu" ?-\ Towarzyskie XVIII-
-wieczne gry przechowały stare symbole alchemii, błyskające niekiedy prawdziwym złotem spomiędzy
wachlarzy, jedwabi koloru „rose Pompadour" i koronek buduarowych „uczonych".
Bogowie greccy — tak zadomowieni w nowożytnym świecie, tak bezceremonialnie panujący w ogro-
dach Watteau — zostali w XVIII wieku uznani przez niektórych za postaci tajemnicze i trudne
do jednoznacznej interpretacji. Mitologia grecka została określona przez niektórych jako sfabularyzo-
wana redakcja zaszyfrowanych tekstów egipskich. Pogodne bóstwa greckie — jako reprezentanci groźnych
bogów egipskich. Najsłynniejsze mity — jako metafory alchemii ?6. W oczach niektórych prysła doskonała
harmonia starożytnego świata, który okazał się przeniknięty działaniem potężnych, nie ujawniających
się w pełni, kosmicznych sił. Czy więc nie nazbyt pochopnie zaludnione antycznymi posągami
54 M. Eisenstadt, Watteau's Fêtes galantes und ihre Ursprunge, Berlin 1930, s. 146; Tolnay, op. cit., s. 101-102.
55 Formulaire et eérêmonial en usage dans l'Ordre de la Félicité, Paris 1745, s. 12.
-S6 A. J. Pernety, Les fables égyptiennes et grecques... avec une explication des hiéroglyphes et de la guerre de
Troye, Paris 1758.
33 - Rocznik Historii Sztuki, t. XV