DOI Artikel:
Paszkiewicz, Piotr: Alegoria palacza tytoniu w siedemnastowiecznym malarstwie holenderskim i flamandzkim
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.12455#0306
302
"ARS EMBLEMATICA" MATERIAŁY Z SESJI
6. Joos van Craesbeeck, Mężczyzna z czaszką i fajką, miejsce przechowy-
wania nieznane
Podobne treści niesie za sobą frontispis do wydanej w 1630 roku w Harlemie rozprawy Petrusa
Scriveriusa Saturnalia... Idea związku czynności palenia ze śmiercią podkreślona tu została przez
samą winietę z przedstawieniem czaszki, fajki, zapalonej świecy oraz towarzyszącej mu łacińskiej
inskrypcji:
Hic vitae imago fumus, atq herbae vapos
Humana cuncta: et, verbo ut absolvam, nihil-<*.
Nieco inaczej kruchość i przemijalność życia ludzkiego ukazana została przez Cornelisa Dusarta,
którego tworzące cykl 4 rysunki wyobrażają kolejne etapy życia ludzkiego21. Na jednym z nich,
symbolizującym starość, artysta wyobraził towarzystwo starców zajętych piciem i paleniem tytoniu,
którym towarzyszy umieszczony na ścianie wizerunek śmierci.
Mniej oczywista i jednoznaczna w tym względzie jest treść obrazu Davida Teniersa ml. Palacz
(Hanower, Niedersàchsische Landesgalerie). Przedstawia on siedzącego obok beczki zamyślonego starca,
dla którego złuda przyjemności palenia nie jest w stanie zastąpić życia zbliżającego się już ku końcowi.
Kompozycja ta pozwala jednakże i na zupełnie odmienną interpretację. Dopatrywać się w niej także
można ilustracji jednego ze zmysłów, — zmysłu powonienia. Tak bowiem jak ludzkie życie porówny-
wane było z dymem, tak w XVII w. łączono ludzkie ciało ze smrodem i odchodami. Z zestawieniem
tym spotykamy się chociażby na amsterdamskim obrazie Adriaena Brouwera Palacz, gdzie w ubogiej
izbie obok pijącego i palącego mężczyzny stoi jego kompan zajęty zapinaniem spodni, po zaspokoje-
niu najwidoczniej własnej potrzeby. Podobnych treści można się doszukiwać w kompozycji Jana
20 Ta podobizna życia [jest] dymem i oparem z ludzkiej trawy [mierzwy], i jednym słowem wszystko [jest] niczym.
:i Hollstein. op. cit., VI, s. 71.
"ARS EMBLEMATICA" MATERIAŁY Z SESJI
6. Joos van Craesbeeck, Mężczyzna z czaszką i fajką, miejsce przechowy-
wania nieznane
Podobne treści niesie za sobą frontispis do wydanej w 1630 roku w Harlemie rozprawy Petrusa
Scriveriusa Saturnalia... Idea związku czynności palenia ze śmiercią podkreślona tu została przez
samą winietę z przedstawieniem czaszki, fajki, zapalonej świecy oraz towarzyszącej mu łacińskiej
inskrypcji:
Hic vitae imago fumus, atq herbae vapos
Humana cuncta: et, verbo ut absolvam, nihil-<*.
Nieco inaczej kruchość i przemijalność życia ludzkiego ukazana została przez Cornelisa Dusarta,
którego tworzące cykl 4 rysunki wyobrażają kolejne etapy życia ludzkiego21. Na jednym z nich,
symbolizującym starość, artysta wyobraził towarzystwo starców zajętych piciem i paleniem tytoniu,
którym towarzyszy umieszczony na ścianie wizerunek śmierci.
Mniej oczywista i jednoznaczna w tym względzie jest treść obrazu Davida Teniersa ml. Palacz
(Hanower, Niedersàchsische Landesgalerie). Przedstawia on siedzącego obok beczki zamyślonego starca,
dla którego złuda przyjemności palenia nie jest w stanie zastąpić życia zbliżającego się już ku końcowi.
Kompozycja ta pozwala jednakże i na zupełnie odmienną interpretację. Dopatrywać się w niej także
można ilustracji jednego ze zmysłów, — zmysłu powonienia. Tak bowiem jak ludzkie życie porówny-
wane było z dymem, tak w XVII w. łączono ludzkie ciało ze smrodem i odchodami. Z zestawieniem
tym spotykamy się chociażby na amsterdamskim obrazie Adriaena Brouwera Palacz, gdzie w ubogiej
izbie obok pijącego i palącego mężczyzny stoi jego kompan zajęty zapinaniem spodni, po zaspokoje-
niu najwidoczniej własnej potrzeby. Podobnych treści można się doszukiwać w kompozycji Jana
20 Ta podobizna życia [jest] dymem i oparem z ludzkiej trawy [mierzwy], i jednym słowem wszystko [jest] niczym.
:i Hollstein. op. cit., VI, s. 71.