DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Jan Białostocki 1921-1988
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0013
9
Sztuki", „Polish Art Studies", i zagranicznych: „Art Bulletin", „Artibus et Historiae", „Gazette des
Beaux Arts", „Repertoire d'art et d'archéologie". Sam od 1960 r. do ostatniej chwili był redaktorem
kwartalnika „Bulletin du Musée National de Varsovie", w umiejętny sposób przezwyciężając biuro-
kratyczne trudności.
Zainteresowania i uzdolnienia intelektualne sprawiły, że uprawiał również krytykę artystyczną i zaj-
mował się sztuką współczesną, do czego skłaniały Go własne uzdolnienia plastyczne. Był bowiem grafi-
kiem, w okresie wojny i powojennym wykonywał drzeworyty, lubił projektować okładki swoich książek
i odpowiadać za ich szatę typograficzną. Wystawa prac graficznych Białostockiego towarzyszyła jubileu-
szowej uroczystości w Łazienkach.
Dla ogólnej charakterystyki dorobku naukowego Jana Białostockiego nie bez znaczenia jest na koniec
uznanie, z jakim Jego prace spotykały się nie tylko w Polsce, ale i poza jej granicami, i to zarówno ze
strony uczonych tej miary co Erwin Panofsky czy Ernst H. Gombrich, jak też młodszych i najmłodszych
historyków sztuki, którzy do Jego dorobku nawiązują17.
Najwyższym wyrazem tego uznania są doktoraty honorowe, jakie otrzymał od uniwersytetów w Gro-
ningen (1969) i Brukseli (1987), a także nagrody za twórczość naukową: im. Herdera (i970), im. Aby
M. Warburga (1980)18, im. Jurzykowskiego (1981); na koniec w r. 1988 przyznano Mu Premio Canaletto
i nagrodę Wormlanda.
Nakreślony obraz osiągnięć Jana Białostockiego nie byłby pełny bez uwzględnienia Jego działalności
dydaktycznej. W latach 1949—1957 był wykładowcą historii sztuki na Wydziałach Aktorskim i Reżyser-
skim w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, a w okresie 1950—1951 prowadził semina-
rium i wykład z historii sztuki średniowiecznej na Uniwersytecie Łódzkim.
W Uniwersytecie Warszawskim pełnił Białostocki m. in. obowiązki kierownika Zespołu do Badań
Doktryn Artystycznych (od 1969), kierownika Zakładu Historii Sztuki Powszechnej Nowożytnej (od
1971), przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Historii Sztuki (od 1975), dyrektora Instytutu na
koniec (od 1984). W latach 1961 —1962 był ponadto prodziekanem do spraw studenckich na Wydziale
Historycznym, a w ciągu roku akademickiego 1966/1967 kuratorem Katedry Historii Sztuki Średnio-
wiecznej. W prowadzonym przez siebie seminarium uniwersyteckim wykształcił grono młodych pracow-
ników, wyróżniających się na polu historii sztuki nowożytnej, do którego należą Juliusz A. Chrościcki,
Maria Poprzęcka, Sergiusz Michalski.
Niezależnie od obowiązków dydaktycznych w Uniwersytecie Warszawskim zapraszany był na gościnne
profesury, między innymi w Rijksuniversiteit w Leydzie (1963), Yale University w New Haven, Connec-
ticut (1965/1966), Universidad Nacional w Mexico City na Wydziale Architektury (1966/1967), New
York University (1972/1973), University of Wisconsin (1972/1973), Pennsylvania State University (1973),
Collège de France (1978), Carlton University w Ottawie (1979) i Australian National University w Can-
berze (1980) oraz w Cambridge (1985).
Ponadto z inicjatywy różnych instytucji naukowych i muzealnych wygłaszał Białostocki wykłady
i odczyty w licznych ośrodkach zagranicznych wszystkich, z wyjątkiem Afryki, kontynentów. Jak stwier-
dził Werner Hofmann w swojej laudatio z okazji nadania Janowi Białostockiemu nagrody im. Aby
M. Warburga: „Heute zâhlt er zu den begehrtesten Vortragsreisenden zwischen Los Angeles und Rom,
Uppsala und Bonn"19.
17 Dla przykładu: E. Panofsky, Renaissance and Renascences in Western Art, Stockholm 1960, s. 127 przypis 2 ze s. 123
(Albrecht Durer jako pisarz i teoretyk sztuki, 1956); tenże, Problems in Titian. Mostly iconographie, New York 1969, s. 14 przypis 15
(The Renaissance Concept of Nature and Antiąuity, 1963); E. H. Gombrich, Art and Illusion, London 1960, s. X, wymienia Jana
Białostockiego wśród tych „who kindly read the manuscript of this book at various stages and offered suggestions for its
improvement". Do pism Białostockiego odwołują się między innymi: S. Ringbom, Icon to Narrative. The Rise of the Dramatic
Close-Up in Fifteenth-Century Devotional Painting. Abo 1963, 19842, s. 179-187 (Opus Quinque Dierum, 1959); K. Bauch,
Ikonographischer Stil. Zur Frage der Inhalte in Rembrandts Kunst, Studien zur Kunstgeschichte, Berlin 1967, s. 123—151 (Ikonogra-
phische Forschungen zu Rembrandts Werk, 1957); Ch. Tum ре 1, Ikonographische Beitràge zu Rembrandt „Jahrbuch der Hamburger
Kunstsammlungen", 13, 1968, s. 95 nn. (jak wyżej); tenże, Studien zur Ikonographie der Historien Rembrandts, „Nederlands
Kunsthistorisch Jaarboek", 20, 1969, s, 107 nn. (jak wyżej); D. Summers, Michelangelo and the Language of Art, Princeton 1981,
s. 521 ( Terribilità, 1967) i 588; M. A. H o 11 y, Panofsky and the Foundations of Art History, Ithaca - London 1984, s. 24, 25, 99, 101,
111, 112, 147, 148, 163 i 249 (Erwin Panofsky (1892-1968}: Thinker, Historian, Humań Being, 1970, oraz Iconography and
lconology, 1963); E. Frodl-Kraft, Kunstwissenschąft — Eine Disziplin in der Krise?, „Sonderdruck aus dem Anzeiger der phil.-hist.
Klasse der Ôsterreichischen Akademie der Wissenschaften", 122. Jahrgang 1985, So. 1, s. 1 i 12 (Skizze einer Geschichte der
beabsichtigten und der interpretierenden Ikonographie, 1979), 9 (A Comparative History of World Art, is it possible?, 1979) i 30
(Reflections of Facts and Generalizations in the History of Art, 1978); D. Summers, The Jugements of Sensé. Renaissance Naturalism
and the Rise of Aes the tics, Cambridge 1987, s. 39 (The Eye and the Window, 1970) i 339.
18 Ubergabe des Aby-M.-Warburg Preises fur das Verleihungsjahr 1980 im Kaisersaal des Rathauses am 16. April 1981,
Hamburg 1981 (Vortràge und Aufsâtze herausgegeben vom Verein fur Hamburgische Geschichte, Heft 23).
19 W. Hofma nn, Laudatio aufJan Białostocki, [w:] Ubergabe des Aby-M.-Warburg-Preises (jak w przypisie 18), s. 16.
2 - Rocznik Historii Sztuki, t. XIX
Sztuki", „Polish Art Studies", i zagranicznych: „Art Bulletin", „Artibus et Historiae", „Gazette des
Beaux Arts", „Repertoire d'art et d'archéologie". Sam od 1960 r. do ostatniej chwili był redaktorem
kwartalnika „Bulletin du Musée National de Varsovie", w umiejętny sposób przezwyciężając biuro-
kratyczne trudności.
Zainteresowania i uzdolnienia intelektualne sprawiły, że uprawiał również krytykę artystyczną i zaj-
mował się sztuką współczesną, do czego skłaniały Go własne uzdolnienia plastyczne. Był bowiem grafi-
kiem, w okresie wojny i powojennym wykonywał drzeworyty, lubił projektować okładki swoich książek
i odpowiadać za ich szatę typograficzną. Wystawa prac graficznych Białostockiego towarzyszyła jubileu-
szowej uroczystości w Łazienkach.
Dla ogólnej charakterystyki dorobku naukowego Jana Białostockiego nie bez znaczenia jest na koniec
uznanie, z jakim Jego prace spotykały się nie tylko w Polsce, ale i poza jej granicami, i to zarówno ze
strony uczonych tej miary co Erwin Panofsky czy Ernst H. Gombrich, jak też młodszych i najmłodszych
historyków sztuki, którzy do Jego dorobku nawiązują17.
Najwyższym wyrazem tego uznania są doktoraty honorowe, jakie otrzymał od uniwersytetów w Gro-
ningen (1969) i Brukseli (1987), a także nagrody za twórczość naukową: im. Herdera (i970), im. Aby
M. Warburga (1980)18, im. Jurzykowskiego (1981); na koniec w r. 1988 przyznano Mu Premio Canaletto
i nagrodę Wormlanda.
Nakreślony obraz osiągnięć Jana Białostockiego nie byłby pełny bez uwzględnienia Jego działalności
dydaktycznej. W latach 1949—1957 był wykładowcą historii sztuki na Wydziałach Aktorskim i Reżyser-
skim w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, a w okresie 1950—1951 prowadził semina-
rium i wykład z historii sztuki średniowiecznej na Uniwersytecie Łódzkim.
W Uniwersytecie Warszawskim pełnił Białostocki m. in. obowiązki kierownika Zespołu do Badań
Doktryn Artystycznych (od 1969), kierownika Zakładu Historii Sztuki Powszechnej Nowożytnej (od
1971), przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Historii Sztuki (od 1975), dyrektora Instytutu na
koniec (od 1984). W latach 1961 —1962 był ponadto prodziekanem do spraw studenckich na Wydziale
Historycznym, a w ciągu roku akademickiego 1966/1967 kuratorem Katedry Historii Sztuki Średnio-
wiecznej. W prowadzonym przez siebie seminarium uniwersyteckim wykształcił grono młodych pracow-
ników, wyróżniających się na polu historii sztuki nowożytnej, do którego należą Juliusz A. Chrościcki,
Maria Poprzęcka, Sergiusz Michalski.
Niezależnie od obowiązków dydaktycznych w Uniwersytecie Warszawskim zapraszany był na gościnne
profesury, między innymi w Rijksuniversiteit w Leydzie (1963), Yale University w New Haven, Connec-
ticut (1965/1966), Universidad Nacional w Mexico City na Wydziale Architektury (1966/1967), New
York University (1972/1973), University of Wisconsin (1972/1973), Pennsylvania State University (1973),
Collège de France (1978), Carlton University w Ottawie (1979) i Australian National University w Can-
berze (1980) oraz w Cambridge (1985).
Ponadto z inicjatywy różnych instytucji naukowych i muzealnych wygłaszał Białostocki wykłady
i odczyty w licznych ośrodkach zagranicznych wszystkich, z wyjątkiem Afryki, kontynentów. Jak stwier-
dził Werner Hofmann w swojej laudatio z okazji nadania Janowi Białostockiemu nagrody im. Aby
M. Warburga: „Heute zâhlt er zu den begehrtesten Vortragsreisenden zwischen Los Angeles und Rom,
Uppsala und Bonn"19.
17 Dla przykładu: E. Panofsky, Renaissance and Renascences in Western Art, Stockholm 1960, s. 127 przypis 2 ze s. 123
(Albrecht Durer jako pisarz i teoretyk sztuki, 1956); tenże, Problems in Titian. Mostly iconographie, New York 1969, s. 14 przypis 15
(The Renaissance Concept of Nature and Antiąuity, 1963); E. H. Gombrich, Art and Illusion, London 1960, s. X, wymienia Jana
Białostockiego wśród tych „who kindly read the manuscript of this book at various stages and offered suggestions for its
improvement". Do pism Białostockiego odwołują się między innymi: S. Ringbom, Icon to Narrative. The Rise of the Dramatic
Close-Up in Fifteenth-Century Devotional Painting. Abo 1963, 19842, s. 179-187 (Opus Quinque Dierum, 1959); K. Bauch,
Ikonographischer Stil. Zur Frage der Inhalte in Rembrandts Kunst, Studien zur Kunstgeschichte, Berlin 1967, s. 123—151 (Ikonogra-
phische Forschungen zu Rembrandts Werk, 1957); Ch. Tum ре 1, Ikonographische Beitràge zu Rembrandt „Jahrbuch der Hamburger
Kunstsammlungen", 13, 1968, s. 95 nn. (jak wyżej); tenże, Studien zur Ikonographie der Historien Rembrandts, „Nederlands
Kunsthistorisch Jaarboek", 20, 1969, s, 107 nn. (jak wyżej); D. Summers, Michelangelo and the Language of Art, Princeton 1981,
s. 521 ( Terribilità, 1967) i 588; M. A. H o 11 y, Panofsky and the Foundations of Art History, Ithaca - London 1984, s. 24, 25, 99, 101,
111, 112, 147, 148, 163 i 249 (Erwin Panofsky (1892-1968}: Thinker, Historian, Humań Being, 1970, oraz Iconography and
lconology, 1963); E. Frodl-Kraft, Kunstwissenschąft — Eine Disziplin in der Krise?, „Sonderdruck aus dem Anzeiger der phil.-hist.
Klasse der Ôsterreichischen Akademie der Wissenschaften", 122. Jahrgang 1985, So. 1, s. 1 i 12 (Skizze einer Geschichte der
beabsichtigten und der interpretierenden Ikonographie, 1979), 9 (A Comparative History of World Art, is it possible?, 1979) i 30
(Reflections of Facts and Generalizations in the History of Art, 1978); D. Summers, The Jugements of Sensé. Renaissance Naturalism
and the Rise of Aes the tics, Cambridge 1987, s. 39 (The Eye and the Window, 1970) i 339.
18 Ubergabe des Aby-M.-Warburg Preises fur das Verleihungsjahr 1980 im Kaisersaal des Rathauses am 16. April 1981,
Hamburg 1981 (Vortràge und Aufsâtze herausgegeben vom Verein fur Hamburgische Geschichte, Heft 23).
19 W. Hofma nn, Laudatio aufJan Białostocki, [w:] Ubergabe des Aby-M.-Warburg-Preises (jak w przypisie 18), s. 16.
2 - Rocznik Historii Sztuki, t. XIX