DOI article:
Murawska-Muthesius, Katarzyna: Turris Sapientiae
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0087
TURRIS SAPIENTIAE
83
10. Świątynia w formie wieży
z wizji Ezechiela (40 — 42), miniatura, XII w., Oxford,
Bodleian Library, Ms Bodley 494 (S. C. 2108)
liwości, Miłosierdzia i Zwycięstwa (il. 11)51. W Wizji IX jaśniejąca Wieża Kościoła — którą autor
miniatury ilustrującej ten fragment utworu przedstawił obok alegorii Sapientii52 — jest nie ukończona
i znajduje się w procesie ciągłej budowy (il. 12)53. Na jej szczyt wiedzie drabina, na której szczeblach stoi
wiele ludzi o płonących twarzach, ubranych na biało i noszących czarne obuwie; siedem blanków na
szczycie wieży symbolizuje dary Ducha Świętego.
Budowa wieży oznaczającej Kościół jest ochroną przed ciemnymi siłami zesłanymi na ziemię przez
Lucyfera. Tylko prawdziwa wiara oraz postępowanie w zgodzie z prawem boskim i cnotami daje moc do
odparcia ataków diabła54.
Jak widać nawet z tego pobieżnego przeglądu tekstów — w literaturze późnoantycznej i średniowiecz-
nej obejmującej rozpiętość czasową kilkunastu aż wieków — motyw wieży obronnej jest symbolem cnoty
wyposażającej chrześcijan w moc niezbędną do walki ze złem. Rzadziej jednak spotkać można wyob-
rażenie wieży w skojarzeniu z symboliką mądrości. Choć posłużenie się nią przez Bonacursusa jest
generalnie zrozumiałe z powodu cechy fortitudo — kategorii łączącej abstrakcyjne pojęcie Mądrości,
dającej siłę, z konkretną reprezentującą siłę budowlą — należy znaleźć etapy pośrednie umożliwiające tę
koniunkcję: połączenie idei sapientii z formą wieży obronnej.
51 W osobliwym ujęciu, łączącym rzut poziomy z widokiem poszczególnych elewacji budowli przedstawia ową wieżę miniatura
w traktacie Liber Scivias, ok. 1175 w Landesbibliothek w Wiesbaden — repr. m.in. przez Katzenellenbogena, op. cit. il. 46 i 47.
O motywie tej wieży w wizji Hildegardy pisał w Polsce Zygmunt Świechowski, wskazując na nią jako na pierwowzór kolumny cnót
w opactwie norbertanek w Strzelnie — Z. Świechowski, Studia nad rzeźbą w Strzelnie, 1. Kolumny rzeźbione kościoła klasztor-
nego, „Rocznik Historii Sztuki", VIII: 1970, s. 98, 99.
52 Miniaturę tę reprodukuje Keller, op. cit., pl. 27; także Baillet, op. cit., pl. 24 i s. 112, 113.
53 Na wyraźny związek z metaforą budowy wieży u Hermasa zwraca uwagę Katzenellenbogen, Allégories of the Virtues
and Vices..., s. 5, przypis 3.
54 Sancta Hildegardis, Scivias, op. cit., szp. 676, 678 nn.
83
10. Świątynia w formie wieży
z wizji Ezechiela (40 — 42), miniatura, XII w., Oxford,
Bodleian Library, Ms Bodley 494 (S. C. 2108)
liwości, Miłosierdzia i Zwycięstwa (il. 11)51. W Wizji IX jaśniejąca Wieża Kościoła — którą autor
miniatury ilustrującej ten fragment utworu przedstawił obok alegorii Sapientii52 — jest nie ukończona
i znajduje się w procesie ciągłej budowy (il. 12)53. Na jej szczyt wiedzie drabina, na której szczeblach stoi
wiele ludzi o płonących twarzach, ubranych na biało i noszących czarne obuwie; siedem blanków na
szczycie wieży symbolizuje dary Ducha Świętego.
Budowa wieży oznaczającej Kościół jest ochroną przed ciemnymi siłami zesłanymi na ziemię przez
Lucyfera. Tylko prawdziwa wiara oraz postępowanie w zgodzie z prawem boskim i cnotami daje moc do
odparcia ataków diabła54.
Jak widać nawet z tego pobieżnego przeglądu tekstów — w literaturze późnoantycznej i średniowiecz-
nej obejmującej rozpiętość czasową kilkunastu aż wieków — motyw wieży obronnej jest symbolem cnoty
wyposażającej chrześcijan w moc niezbędną do walki ze złem. Rzadziej jednak spotkać można wyob-
rażenie wieży w skojarzeniu z symboliką mądrości. Choć posłużenie się nią przez Bonacursusa jest
generalnie zrozumiałe z powodu cechy fortitudo — kategorii łączącej abstrakcyjne pojęcie Mądrości,
dającej siłę, z konkretną reprezentującą siłę budowlą — należy znaleźć etapy pośrednie umożliwiające tę
koniunkcję: połączenie idei sapientii z formą wieży obronnej.
51 W osobliwym ujęciu, łączącym rzut poziomy z widokiem poszczególnych elewacji budowli przedstawia ową wieżę miniatura
w traktacie Liber Scivias, ok. 1175 w Landesbibliothek w Wiesbaden — repr. m.in. przez Katzenellenbogena, op. cit. il. 46 i 47.
O motywie tej wieży w wizji Hildegardy pisał w Polsce Zygmunt Świechowski, wskazując na nią jako na pierwowzór kolumny cnót
w opactwie norbertanek w Strzelnie — Z. Świechowski, Studia nad rzeźbą w Strzelnie, 1. Kolumny rzeźbione kościoła klasztor-
nego, „Rocznik Historii Sztuki", VIII: 1970, s. 98, 99.
52 Miniaturę tę reprodukuje Keller, op. cit., pl. 27; także Baillet, op. cit., pl. 24 i s. 112, 113.
53 Na wyraźny związek z metaforą budowy wieży u Hermasa zwraca uwagę Katzenellenbogen, Allégories of the Virtues
and Vices..., s. 5, przypis 3.
54 Sancta Hildegardis, Scivias, op. cit., szp. 676, 678 nn.