DOI Artikel:
Szafrańska, Małgorzata: "Przesiewacze piasku": uwagi na temat powstania i ewolucji histrii ogrodów
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14572#0032
26
MAŁGORZATA SZAFRAŃSKA
Davida R. Coffina126 i licznym wypowiedziom konferencyjnym opublikowanym w książce Artefici d'acque
e giardini121. Skrajne rozumienie tego sposobu interpretacji ogrodu - przeniesienie jego problematyki całko-
wicie poza same dzieła, do świata pojęć i konceptów, dało świetne rezultaty w postaci np. pracy zbiorowej
Natura e artificio. L'Ordine rustico, le fontane, gli automi nella cultura del manierismo еигореош, czy też
książki Johna Dixona Hunta Garden and Grove, poświęconej recepcji kulturowej pewnego typu założeń,
a konkretnie wrażeniom jakie wynieśli siedemnastowieczni podróżnicy angielscy, odwiedzający włoskie,
głównie renesansowe ogrody (co, dodajmy dla pewności, wywarło niemały wpływ na ukształtowanie się
angielskiej koncepcji parku)129. Narastające od dawna badania historyków literatury i kultury dotyczące teatru
nowożytnego i uroczystości dworskich doprowadziły do odkrycia znaczenia tych efemerycznych spektakli
dla formy ogrodów w XVI-XVIII w. Badacze ogrodów, zaczynając od bazy opisowej, zaczęli niedawno
analizować zagadnienia, ukazujące cały ogród jako „miejsce teatralne"130. Wreszcie, na nową interpretację
ogrodów wpłynęły badania historii politycznej, społecznej, dziejów mecenatu, wpływu polityki na sztukę,
a także co ważne zwłaszcza w odniesieniu do willi i siedzib wiejskich - historii przemian krajobrazu rol-
niczego131. Możliwość ukazania wpływu polityki na kształtowanie krajobrazu jest efektownym przykładem
tych nowych możliwości interpretacyjnych132.
Konferencja zorganizowana w 1989 r. w znakomitym ośrodku Harvardu Dumbarton Oaks w Wa-
szyngtonie, gdzie studiuje się m.in. historię ogrodów, poświęcona metodom tej dyscypliny, przedstawi-
ła główne ścieżki badawcze, jakimi są - oprócz, naturalnie, analizy form - badanie programów znaczenio-
wych, wykorzystywanie odbicia ogrodów w sztuce, czytanie starych tekstów i traktatów, włączenie
do studiów historii nauki, botaniki oraz techniki, a — w sferze bardziej praktycznej - korzystanie z prac ar-
cheologicznych133.
HISTORIA OGRODÓW ZNAJDUJE WŁASNE PYTANIA
W historii ogrodów lat 90. i ostatnich można zauważyć, obok tradycyjnego, formalno-faktograficznego
opisywania dzieł i ich twórców, trzy bardziej zaawansowane poznawczo tropy badań. Są to, po pierwsze,
dalsze prace z nurtu kontekstualnego, sytuujące ogród wśród zjawisk społecznych, gospodarczych i kultu-
rowych. Wśród zjawisk tych pojawiły się długo nieporuszane tematy, takie jak związki niemieckiej archi-
tektury krajobrazu z ideologią narodowego socjalizmu134. Odnotować tu należy niezwykle przejrzystą zwartą
s. 357-365; eadem, Fountains, Statues and Flowers. Studies in Italian Gardens of the Sixteenth and Seventeenth Centuries,
Dumbarton Oaks, Washington 1994.
D.R. С o f f i n, The English Garden. Méditation and Memoriał, Princeton University Press, Princeton 1994.
127 Artefici d'acque e giardini. La cultura delie grotte e dei ninfei in Italia e in Europa. Atti del I Convegno Internazionale
sui Parchi e Giardini Storici, 1. Lapi Ballerini, L. Medri (ed.), Centro Di, Firenze 1999.
128 Pod redakcją Marcella Fagiolego (Officina Edizioni, Roma 1981).
12 J.D. Hunt, Garden and Grove. The Italian Renaissance garden in the English imagination: 1600-1750, Princeton Uni-
versity Press, Princeton 1986.
130 M. Fagi o 1 o, // giardino corne teatro del mondo e delia memoria, [w:] La Città effimera..., s. 125-141; P. Bussa-
d o r i, // giardino e la scena, Treviso 1986; H. Brunon, Les promenades du roi, [w:] Le jardin, notre double. Sagesse et déraison,
Éditions Autrement, Paris 1999, s. 157-182.
Pisze o tym В e n e ś, op. cit., s. 5. W swoim tekście opisuje też szczegółowo rozwój badań nad ogrodami włoskimi od
końca XIX w. Do naszych czasów (s. 1-16).
132 Dobrym przykładem mogą być prace Chandry Mukerj i, np. książka Territorial Ambitions and the Gardens of Versail-
les, Cambridge University Press, Cambridge (Mass.) 1997, uhonorowana nagrodą Sociology of Culture Book Prize przez American
Sociological Association (1998); badaczka ta swój wysiłek poznawczy kieruje w stronę analiz symboliki krajobrazu oraz sztuki
ogrodowej rozumianej jako język komunikacji i przekazywania ideologicznych konceptów.
133 „Garden history..."
134 Por. zwłaszcza prace Joachima Wolschke-Bulmahna i Gerta Grôninga (G. Grôning, J. W o 1 s с h к е-В u lmahn,
Naturschutz und Ókologie im Nationalsozialismus, „Die alte Stadt", 10, 1983, nr 1, s. 1-17; J. Wolschke-Bulmahn, The
Nationalization of Nature and the Natur alization of the German Nation: 'Teutonic' Trends in Early Twentieth-Century Landscape
Design, [w:] Nature and Ideology: Natural Garden Design in the Twentieth Century. Dumbarton Oaks Colloquium on the History
of Landscape Architecture, XVIII, J. Wolschke-Bulmahn (ed.), Dumbarton Oaks, Washington 1997; idem, The Search for
'Ecological Goodness 'among Garden Historians, [w:] Perspectives on Garden Historiés..., s. 171-173; G. Gróning, Aspects of
the political and social context of the garden conservation movement in twentieth-century Germany, „Garden History", 28, 2000,
nr 1, s. 32-56).
MAŁGORZATA SZAFRAŃSKA
Davida R. Coffina126 i licznym wypowiedziom konferencyjnym opublikowanym w książce Artefici d'acque
e giardini121. Skrajne rozumienie tego sposobu interpretacji ogrodu - przeniesienie jego problematyki całko-
wicie poza same dzieła, do świata pojęć i konceptów, dało świetne rezultaty w postaci np. pracy zbiorowej
Natura e artificio. L'Ordine rustico, le fontane, gli automi nella cultura del manierismo еигореош, czy też
książki Johna Dixona Hunta Garden and Grove, poświęconej recepcji kulturowej pewnego typu założeń,
a konkretnie wrażeniom jakie wynieśli siedemnastowieczni podróżnicy angielscy, odwiedzający włoskie,
głównie renesansowe ogrody (co, dodajmy dla pewności, wywarło niemały wpływ na ukształtowanie się
angielskiej koncepcji parku)129. Narastające od dawna badania historyków literatury i kultury dotyczące teatru
nowożytnego i uroczystości dworskich doprowadziły do odkrycia znaczenia tych efemerycznych spektakli
dla formy ogrodów w XVI-XVIII w. Badacze ogrodów, zaczynając od bazy opisowej, zaczęli niedawno
analizować zagadnienia, ukazujące cały ogród jako „miejsce teatralne"130. Wreszcie, na nową interpretację
ogrodów wpłynęły badania historii politycznej, społecznej, dziejów mecenatu, wpływu polityki na sztukę,
a także co ważne zwłaszcza w odniesieniu do willi i siedzib wiejskich - historii przemian krajobrazu rol-
niczego131. Możliwość ukazania wpływu polityki na kształtowanie krajobrazu jest efektownym przykładem
tych nowych możliwości interpretacyjnych132.
Konferencja zorganizowana w 1989 r. w znakomitym ośrodku Harvardu Dumbarton Oaks w Wa-
szyngtonie, gdzie studiuje się m.in. historię ogrodów, poświęcona metodom tej dyscypliny, przedstawi-
ła główne ścieżki badawcze, jakimi są - oprócz, naturalnie, analizy form - badanie programów znaczenio-
wych, wykorzystywanie odbicia ogrodów w sztuce, czytanie starych tekstów i traktatów, włączenie
do studiów historii nauki, botaniki oraz techniki, a — w sferze bardziej praktycznej - korzystanie z prac ar-
cheologicznych133.
HISTORIA OGRODÓW ZNAJDUJE WŁASNE PYTANIA
W historii ogrodów lat 90. i ostatnich można zauważyć, obok tradycyjnego, formalno-faktograficznego
opisywania dzieł i ich twórców, trzy bardziej zaawansowane poznawczo tropy badań. Są to, po pierwsze,
dalsze prace z nurtu kontekstualnego, sytuujące ogród wśród zjawisk społecznych, gospodarczych i kultu-
rowych. Wśród zjawisk tych pojawiły się długo nieporuszane tematy, takie jak związki niemieckiej archi-
tektury krajobrazu z ideologią narodowego socjalizmu134. Odnotować tu należy niezwykle przejrzystą zwartą
s. 357-365; eadem, Fountains, Statues and Flowers. Studies in Italian Gardens of the Sixteenth and Seventeenth Centuries,
Dumbarton Oaks, Washington 1994.
D.R. С o f f i n, The English Garden. Méditation and Memoriał, Princeton University Press, Princeton 1994.
127 Artefici d'acque e giardini. La cultura delie grotte e dei ninfei in Italia e in Europa. Atti del I Convegno Internazionale
sui Parchi e Giardini Storici, 1. Lapi Ballerini, L. Medri (ed.), Centro Di, Firenze 1999.
128 Pod redakcją Marcella Fagiolego (Officina Edizioni, Roma 1981).
12 J.D. Hunt, Garden and Grove. The Italian Renaissance garden in the English imagination: 1600-1750, Princeton Uni-
versity Press, Princeton 1986.
130 M. Fagi o 1 o, // giardino corne teatro del mondo e delia memoria, [w:] La Città effimera..., s. 125-141; P. Bussa-
d o r i, // giardino e la scena, Treviso 1986; H. Brunon, Les promenades du roi, [w:] Le jardin, notre double. Sagesse et déraison,
Éditions Autrement, Paris 1999, s. 157-182.
Pisze o tym В e n e ś, op. cit., s. 5. W swoim tekście opisuje też szczegółowo rozwój badań nad ogrodami włoskimi od
końca XIX w. Do naszych czasów (s. 1-16).
132 Dobrym przykładem mogą być prace Chandry Mukerj i, np. książka Territorial Ambitions and the Gardens of Versail-
les, Cambridge University Press, Cambridge (Mass.) 1997, uhonorowana nagrodą Sociology of Culture Book Prize przez American
Sociological Association (1998); badaczka ta swój wysiłek poznawczy kieruje w stronę analiz symboliki krajobrazu oraz sztuki
ogrodowej rozumianej jako język komunikacji i przekazywania ideologicznych konceptów.
133 „Garden history..."
134 Por. zwłaszcza prace Joachima Wolschke-Bulmahna i Gerta Grôninga (G. Grôning, J. W o 1 s с h к е-В u lmahn,
Naturschutz und Ókologie im Nationalsozialismus, „Die alte Stadt", 10, 1983, nr 1, s. 1-17; J. Wolschke-Bulmahn, The
Nationalization of Nature and the Natur alization of the German Nation: 'Teutonic' Trends in Early Twentieth-Century Landscape
Design, [w:] Nature and Ideology: Natural Garden Design in the Twentieth Century. Dumbarton Oaks Colloquium on the History
of Landscape Architecture, XVIII, J. Wolschke-Bulmahn (ed.), Dumbarton Oaks, Washington 1997; idem, The Search for
'Ecological Goodness 'among Garden Historians, [w:] Perspectives on Garden Historiés..., s. 171-173; G. Gróning, Aspects of
the political and social context of the garden conservation movement in twentieth-century Germany, „Garden History", 28, 2000,
nr 1, s. 32-56).