Rocznik Historii Sztuki (32.2007)

Rocznik Historii Sztuki, tom XXXII
Wydawnictwo Neriton, 2007

EWA KOCISZEWSKA
WARSZAWA

POECI PLEJADY O SZTUCE*

W XVI-wiecznej Francji, gdzie zagadnienia związane z malarstwem czy architekturą nie zaprzątały
zbytnio umysłów humanistów i myślicieli, a sami artyści nie wykazywali zainteresowania teoretycznym
aspektem swojej działalności, najwięcej uwagi dziełom sztuki poświęcili poeci z kręgu Plejady.

Początków grupy, której twórczość i poglądy zapoczątkowały nowożytną poezję francuską doszukiwać
należy się w spotkaniu Jacques'a Peletiera du Mansa, Joachima Du Bellaya oraz Pierre'a de Ronsarda
w 1549 r. Razem uczestniczyli w wykładach hellenisty Jeana Dorata prowadzonych w paryskim Collège de
Coqueret, gdzie dołączył do nich Jean-Antoine de Baïf. W tym samym roku w wierszu Le Folâtre voyage
d'Arcueil Ronsard po raz pierwszy opisał grupę, określając ją jako Brigade. „Brygada", nazywana wówczas
„bandą Ronsarda" (la bande à Ronsard) w 1553 r. wzbogaciła się o nowych członków, słuchaczy Collège
de Boncourt, Etienne'a Jodelle'a i Rémy'ego Belleau. Nieco później dołączył do nich Pontus de Tyard, zwią-
zany wcześniej z tzw. szkołą lyońską. Nazwa Plejada (Pléiade) powstała dopiero w 1556 r. Nawiązywała do
Plejady Aleksandryjskiej, grupy siedmiu poetów dramatycznych działających w III w. p.n.e., którzy swoją
nazwę wzięli od siedmiu córek Atlasa i Plejony, które Zeus przeniósł między gwiazdy. Określenie to funk-
cjonowało raczej jako figura stylistyczna, niż rzeczywisty wybór siedmiu najwybitniejszych francuskich
poetów renesansowych. Skład Plejady już w latach 50. i 60. XVI w. podawany był z różnymi drobnymi mo-
dyfikacjami. Najczęściej jako „najjaśniejsze gwiazdy" francuskiej poezji uznawanych było nie siedmiu, lecz
ośmiu wspomnianych wyżej twórców (do siódemki dodawano wymiennie nazwiska Dorata i Peletiera du
Mansa). Czas działalność grupy wyznaczyć można na lata około 1549-1575. Lata jej świetności przypadły
na panowanie Henryka II, po którego tragicznej śmierci w 1559 r. dawna Brygada zaczęła stopniowo ustę-
pować miejsca młodszym twórcom.

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech poezji powstałej w kręgu Plejady jest wrażliwość na
piękno wszelakich obiektów artystycznych. Ronsard i jego towarzysze ze szczególnym zamiłowaniem wpro-
wadzali do swoich utworów opisy wspaniałych pałaców wypełnionych cennymi tapiseriami, rzeźbami i obra-
zami. Upodobanie to nie ograniczało się do dzieł sztuki, obejmując różnorodne beaux objets, piękne przed-
mioty, np. wyrafinowane wyroby rzemiosła artystycznego. Najlepszym przykładem takiej postawy jest
poemat Rémy'ego Belleau Bergerie (1565). Jego akcja rozgrywa się w zamku w Joinville, gdzie we wspa-
niałej sali jadalnej, nad kominkiem znajduje się wielkie malowidło1. Opis dzieła stanowi najważniejszą część
utworu. Przedstawia ono tenże zamek w Joinville, miejsce, w którym samo się znajduje - jego galerie, dzie-
dzińce, pokoje, tarasy, a nawet sale do gry w tenisa. Mieszkańcy mogą w tym niezwykłym malowidle, niczym

* Artykuł jest skróconą wersją pracy magisterskiej napisanej w 2007 r. w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszaw-
skiego pod kierunkiem prof. dr hab. Juliusza A. Chrościckiego. Bardzo pomogli mi i służyli radąprof. Juliusz A. Chrościcki i dr hab.
Antoni Ziemba, którym chciałabym najserdeczniej podziękować.

1 Rćmy В e 11 e a u, La Bergerie, Paris 1572.