DOI article:
Olszewski, Andrzej K.: Nowojorskie art déco a europejski ekspresjonizm
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14572#0118
112
ANDRZEJ К. OLSZEWSKI
8. Nowy Jork, Barclay-Vesey Building. R. Walker, McKenzie,
Voorhees & Gmelin, 1923-1926.
140 West Street. Fot. I. Grzesiuk-Olszewska
z Wystawy Paryskiej 1925 r."40 Gmach zyskał bardzo wysoką ocenę. Mumford uważał, że „wyraża osiąg-
nięcia współczesnej architektury amerykańskiej lepiej niż jakikolwiek widziany przez niego wieżowiec"41.
Poza publikacjami poświęconymi architekturze Nowego Jorku, budynek jest uwzględniony w ogólnym prze-
wodniku po mieście42.
Spółka Walker, Voorhees i Gmelin projektowała kolejne budynki dla central telefonicznych, tworząc
ich wyodrębniający się, łatwy do rozpoznania styl. Większość z nich powstała w latach 1928-1930. Również
na dolnym zachodnim Manhattanie (Tribeca) powstały dwa imponujące budynki dla telefonii: Western Union
Building między Hudson Street (nr 60), Broadway, Thomas i Worth Streets (1928) oraz AT&T Long Lines
Building między 6 Avenue (nr 32), Church (nr 314), Walker i Lispenard Streets (1918, 1930-1932)43. Pier-
wszy z nich Bletter słusznie łączy z ekspresjonizmem44. Budynek tworzy układ quasi-piramidy schodkowej,
zdynamizowany, podobnie jak Barclay-Vesey, „skrętnym" ustawieniem masywu centralnego, co daje w sumie
efekt rzeźbiarski. Rzeźbiarskość tę podkreślają rozmaite akcenty wertykalne i horyzontalne. Pierwsze, to
liczne nakładające się uskokami listwy i lizeny, podkreślające strzelistość konstrukcji; drugie zaś to silnie
wystające z lica ściany różne formy geometryczne, układające się w typowe dla art déco zygzaki, fale, pry-
zmaty itp. Budynek jest przykładem maksymalnego wykorzystania możliwości cegły, nie tylko jako mate-
riału wypełniającego konstrukcję, lecz także dekoracyjnego. Cegła precyzyjnie, równo położona, wydaje się,
jak słusznie zauważa Messler, być tkaniną tworzącą zasłonę. Dodatkowym czynnikiem jest jej kolor w róż-
nych odcieniach od głębokiej czerwieni po pomarańczowo-różowy (il. 9-13). Tych odcieni ma być aż
dziewiętnaście45. Budynek może być zestawiony z czołowymi realizacjami Fritza Hôgera.
40 H.R. Hitchcock, Architecture: Nineteenth and Twentieth Centuries, Penguin Books 1958, s. 400.
41 P. G o 1 d b e r g e r, The City Observed New York. A Guide to the Architecture of Manhattan, New York 1979, s. 12.
42 New York, Knopf Guides, A.A. К n o p f, Inc. New York 1994, s. 140.
43 N. W h i t e, E. W i 11 e n s к y, AIA Guide to New York City, Thiee Rivers Press New York 2000, s. 62, 60.
^Robinson, Haag В1 etter, op. cit., s. 57.
45 Messler, op. cit., s. 121; White, Willensky, op. cit., s. 62.
ANDRZEJ К. OLSZEWSKI
8. Nowy Jork, Barclay-Vesey Building. R. Walker, McKenzie,
Voorhees & Gmelin, 1923-1926.
140 West Street. Fot. I. Grzesiuk-Olszewska
z Wystawy Paryskiej 1925 r."40 Gmach zyskał bardzo wysoką ocenę. Mumford uważał, że „wyraża osiąg-
nięcia współczesnej architektury amerykańskiej lepiej niż jakikolwiek widziany przez niego wieżowiec"41.
Poza publikacjami poświęconymi architekturze Nowego Jorku, budynek jest uwzględniony w ogólnym prze-
wodniku po mieście42.
Spółka Walker, Voorhees i Gmelin projektowała kolejne budynki dla central telefonicznych, tworząc
ich wyodrębniający się, łatwy do rozpoznania styl. Większość z nich powstała w latach 1928-1930. Również
na dolnym zachodnim Manhattanie (Tribeca) powstały dwa imponujące budynki dla telefonii: Western Union
Building między Hudson Street (nr 60), Broadway, Thomas i Worth Streets (1928) oraz AT&T Long Lines
Building między 6 Avenue (nr 32), Church (nr 314), Walker i Lispenard Streets (1918, 1930-1932)43. Pier-
wszy z nich Bletter słusznie łączy z ekspresjonizmem44. Budynek tworzy układ quasi-piramidy schodkowej,
zdynamizowany, podobnie jak Barclay-Vesey, „skrętnym" ustawieniem masywu centralnego, co daje w sumie
efekt rzeźbiarski. Rzeźbiarskość tę podkreślają rozmaite akcenty wertykalne i horyzontalne. Pierwsze, to
liczne nakładające się uskokami listwy i lizeny, podkreślające strzelistość konstrukcji; drugie zaś to silnie
wystające z lica ściany różne formy geometryczne, układające się w typowe dla art déco zygzaki, fale, pry-
zmaty itp. Budynek jest przykładem maksymalnego wykorzystania możliwości cegły, nie tylko jako mate-
riału wypełniającego konstrukcję, lecz także dekoracyjnego. Cegła precyzyjnie, równo położona, wydaje się,
jak słusznie zauważa Messler, być tkaniną tworzącą zasłonę. Dodatkowym czynnikiem jest jej kolor w róż-
nych odcieniach od głębokiej czerwieni po pomarańczowo-różowy (il. 9-13). Tych odcieni ma być aż
dziewiętnaście45. Budynek może być zestawiony z czołowymi realizacjami Fritza Hôgera.
40 H.R. Hitchcock, Architecture: Nineteenth and Twentieth Centuries, Penguin Books 1958, s. 400.
41 P. G o 1 d b e r g e r, The City Observed New York. A Guide to the Architecture of Manhattan, New York 1979, s. 12.
42 New York, Knopf Guides, A.A. К n o p f, Inc. New York 1994, s. 140.
43 N. W h i t e, E. W i 11 e n s к y, AIA Guide to New York City, Thiee Rivers Press New York 2000, s. 62, 60.
^Robinson, Haag В1 etter, op. cit., s. 57.
45 Messler, op. cit., s. 121; White, Willensky, op. cit., s. 62.