Rocznik Historii Sztuki (32.2007)

NOWOJORSKIE ART DÉCO A EUROPEJSKI EKSPRESJONIZM

115

w kopalni „Anna" w Pszowie koło Wodzisławia Śląskiego (Hans Poelzig 1915)46. Przykładów budynków
o podobnych układach kompozycyjnych można spotkać wiele. Jednym z nich jest szkoła przy ul. Dygasiń-
skiego 14 w Lęborku, wzniesiona według projektu Mohra i Weidnera w latach 1926-1929 (il. 16, 17)47.

Téléphone Building (1929) u zbiegu 2 Avenue i 13 Street East ma bryłę mniej skomplikowaną. Liczy
jedenaście kondygnacji. Osiem kondygnacji pionów okien architekt przedzielił gładkimi pasami, tylko w par-
tiach narożnych wprowadzając na ściankach parapetowych akcenty wąskich, wystających z lica ściany ce-
glanych pasków. Elementy dekoracyjne znajdują się na kondygnacjach pierwszej i ostatniej. Na uwagę za-
sługują przede wszystkim portal i fryz obiegający budynek między pierwszą a drugą kondygnacją.
Prostokątny portal z białego piaskowca zdecydowanie kontrastuje z kolorem cegły lica ściany. Składa się on
z trzech uskoków zwieńczonych trójkątami. Płaszczyzny portalu wypełniają ornamenty z trójkątów i zygza-
ków. Ościeża mają również po kilka profilowanych uskoków (il. 18). Górną partię drzwi wypełnia metalowa
krata o geometrycznych motywach ostrołukowych, które mogą być odczytane również jako stylizowane
kwiaty. Ponad pierwszą kondygnacją budynek obiega fryz z piaskowca o typowych motywach déco: wstęgi
zig zag, układy gwiaździsto-promieniste (il. 19). W górnych partiach budynku biała wykładzina podkreśla
przemiennym rytmem ścianki parapetowe. Biały jest też wąski pas gzymsu wieńczącego.

Téléphone Building między 17 i 18 West Street oraz 7 i 8 Avenue powstał w latach 1929-1930. Monu-
mentalna uskokowa bryła jest podkreślona ciągami pryzmatoidalnych występów o subtelnych, lecz nader
wyrazistych profilach, które wraz z również profilowanymi ściankami parapetowymi tworzą wręcz rzeźbiar-
ską „falującą" fakturę. W ostatniej kondygnacji owo „falowanie" potęguje się dzięki „nakładaniu się" trój-
kątnych szczytów, również bogato profilowanych. Efekty wzmacnia, jak zwykle u Walkera, zróżnicowanie
kolorystyczne cegły i subtelnych akcentów białego wapienia. W dolnych partiach (ścianki parapetowe okien,
portyk wgłębny wejścia) architekt wprowadził dekoracyjne elementy gwiaździsto-trójkątne (il. 20). Messler

46 B. S z с z y p к a-G w i a z d a, Działalność architektoniczna Hansa Poelziga na Górnym Śląsku. Plany i realizacje, [w:]
Hans Poelzig we Wrocławiu. Architektura i sztuka 1900 1916, Muzeum Architektury, Wrocław 2000, s. 255-291, il. na s. 254.

47 Informację tę zawdzięczam panu Zachariaszowi Frąckowi z Lęborskiego Bractwa Historycznego.