DOI article:
Olszewski, Andrzej K.: Nowojorskie art déco a europejski ekspresjonizm
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14572#0126
120
ANDRZEJ К. OLSZEWSKI
~ - t-t :
ни
25. Nowy Jork, Brooklyn, Téléphone Building, Voorheese, 26. Nowy Jork, Brooklyn, Téléphone Building, Voorheese,
Gmelin & Walker, 1931. 95 Willoughby Street. Gmelin & Walker, 1931. 95 Willoughby Street.
Fot. A. K. Olszewski Fot. A. K. Olszewski
déco łączy tutaj amerykańską wizję kurtynowych ścian wieżowców z europejską tendencją tego stylu do de-
koracji"52. Dekorację tę, oraz we wzmiankowanej siedzibie Salvation Army, Bletter łączy z jednym z berliń-
skich wnętrz Bruna Tauta, kasynem w Scala Palace architekta Waltera Wurzbacha i rzeźbiarza Rudolfa Bel-
linga oraz restauracją w filmie Fritza Langa Doktor Mabuse5i.
Nowojorskie wieżowce były inspiracją dla scenografii Ericha Kettelhuta do klasycznego dzieła niemie-
ckiego filmu ekspresjonistycznego tegoż reżysera Metropolis (1926)54. Kryształkowo-geometryczne formy
ekspresjonizmu występowały także w scenografii do filmu Gabinet doktora Caligari (Robert Wiene 1919).
W filmie amerykańskim przykładem może być scenografia do filmu Broadway (Philip Dunning i George
Abbott) z 1929 r.55
Mówiąc o architekturze nowojorskiej, niewątpliwie bliskiej ekspresjonizmowi, wybrałem najbardziej
typowe obiekty Ralpha Walkera. Jest ich oczywiście znacznie więcej. Najbliższy ekspresjonizmowi (według
Bletter - niemieckiemu) jest budynek mieszkalny Wadsworth Manor przy 190 Street, projektu H. I. Feldma-
na z 1929 r. Pryzmatoidalne przyścienne filary i ornamenty geometryczne z cegły, zygzakowaty ornament
z zielonej terakoty są najlepszą ilustracją możliwości interpretacji między ekspresjonizmem a geometryzmem
déco (il. 27, 28).
W reminiscencjach bardziej „gotyckich" na uwagę zasługuje między innymi wieżowiec Panhellenic
Tower (obecnie hotel pod nazwą Beekman Tower), który stoi przy zbiegu 1 Avenue i 49 Street. Wzniesiony
w 1927 r. jako siedziba greckich stowarzyszeń żeńskich i dom akademicki dla studentck-greczynek był
52 M e s s 1 e r, op. cit., s. 81.
53 R o b i n s o n, H a a g В 1 e 11 e r, op. cit., s. 53.
54 Ibidem, s. 66-67; T o 11 о с z к о, W kręgu modernistycznego dekoracjonizmu..., s. 37; J. 11 к o s z, Wieżowiec w strukturze
miasta na przykładzie Wrocławia w latach 1919-1928. Koncepcja urbanistyczna Маха Berga, [w:] Wieżowce Wrocławia..., s. 58.
55 FI. M a n d e 1 b aum, E. M y e r s, Screen Deco, Columbus Books 1985, s. 3, 103.
ANDRZEJ К. OLSZEWSKI
~ - t-t :
ни
25. Nowy Jork, Brooklyn, Téléphone Building, Voorheese, 26. Nowy Jork, Brooklyn, Téléphone Building, Voorheese,
Gmelin & Walker, 1931. 95 Willoughby Street. Gmelin & Walker, 1931. 95 Willoughby Street.
Fot. A. K. Olszewski Fot. A. K. Olszewski
déco łączy tutaj amerykańską wizję kurtynowych ścian wieżowców z europejską tendencją tego stylu do de-
koracji"52. Dekorację tę, oraz we wzmiankowanej siedzibie Salvation Army, Bletter łączy z jednym z berliń-
skich wnętrz Bruna Tauta, kasynem w Scala Palace architekta Waltera Wurzbacha i rzeźbiarza Rudolfa Bel-
linga oraz restauracją w filmie Fritza Langa Doktor Mabuse5i.
Nowojorskie wieżowce były inspiracją dla scenografii Ericha Kettelhuta do klasycznego dzieła niemie-
ckiego filmu ekspresjonistycznego tegoż reżysera Metropolis (1926)54. Kryształkowo-geometryczne formy
ekspresjonizmu występowały także w scenografii do filmu Gabinet doktora Caligari (Robert Wiene 1919).
W filmie amerykańskim przykładem może być scenografia do filmu Broadway (Philip Dunning i George
Abbott) z 1929 r.55
Mówiąc o architekturze nowojorskiej, niewątpliwie bliskiej ekspresjonizmowi, wybrałem najbardziej
typowe obiekty Ralpha Walkera. Jest ich oczywiście znacznie więcej. Najbliższy ekspresjonizmowi (według
Bletter - niemieckiemu) jest budynek mieszkalny Wadsworth Manor przy 190 Street, projektu H. I. Feldma-
na z 1929 r. Pryzmatoidalne przyścienne filary i ornamenty geometryczne z cegły, zygzakowaty ornament
z zielonej terakoty są najlepszą ilustracją możliwości interpretacji między ekspresjonizmem a geometryzmem
déco (il. 27, 28).
W reminiscencjach bardziej „gotyckich" na uwagę zasługuje między innymi wieżowiec Panhellenic
Tower (obecnie hotel pod nazwą Beekman Tower), który stoi przy zbiegu 1 Avenue i 49 Street. Wzniesiony
w 1927 r. jako siedziba greckich stowarzyszeń żeńskich i dom akademicki dla studentck-greczynek był
52 M e s s 1 e r, op. cit., s. 81.
53 R o b i n s o n, H a a g В 1 e 11 e r, op. cit., s. 53.
54 Ibidem, s. 66-67; T o 11 о с z к о, W kręgu modernistycznego dekoracjonizmu..., s. 37; J. 11 к o s z, Wieżowiec w strukturze
miasta na przykładzie Wrocławia w latach 1919-1928. Koncepcja urbanistyczna Маха Berga, [w:] Wieżowce Wrocławia..., s. 58.
55 FI. M a n d e 1 b aum, E. M y e r s, Screen Deco, Columbus Books 1985, s. 3, 103.