DOI Artikel:
Grąbczewska, Małgorzata Maria: Zbiór dagerotypów Biblioteki Polskiej w Paryżu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14572#0140
134
MAŁGORZATA MARIA GRĄBCZEWSKA
katalogu) oraz E. Borhard, działający w latach 50. w Sankt Petersburgu, autor portretu Seweryna Gałęzow-
skiego z żoną (poz. 6 katalogu, il. 6). Wśród zidentyfikowanych autorów znajduje się też dagerotypista pol-
skiego pochodzenia J. Zieliński (poz. 9 i 14 katalogu), działający w Nantes.
Na odwrocie dwóch wykonanych przez niego wizerunków znajdują się dokładne opisy, zawierające
między innymi ważną informację: zostały one wykonane przez Józefa Zielińskiego na zamówienie A. Ci-
chowskiego. Możemy identyfikować autora z Józefem Feliksem Zielińskim (1808-1878), polskim emigran-
tem, który po powrocie do kraju związany był z toruńskim Towarzystwem Naukowym34. Autorka opraco-
wania jego wspomnień35 oraz artykułów poświęconych jego życiu36, Elwira Wróblewska, podaje: „Zieliński
przy pomocy Garbowskiego zorganizował i prowadził w latach 1842—1848 i - po przerwie - w okresie póź-
niejszym zakłady fotograficzne w Angers i Nantes. W sezonie letnim, ponadto, wyjeżdżał do miejscowości
nadmorskich w północno-zachodniej Francji. Dzięki stosowanym usprawnieniom technicznym w swej pracy
uzyskiwał dobre rezultaty, specjalizując się zwłaszcza w zakresie artystycznego studium portretowego.
Zakład jego pod firmą Mrs. Félix, uważany za atelier malarza (peintre), cieszył się dużym powodzeniem"37.
Jego nieprzeciętną aktywność w zakresie dagerotypii potwierdza wydana w 1844 r. w Paryżu praca O da-
gerotypie38. Zieliński opisuje w niej m.in. swoje postępy w pracy nad wynalezieniem fotografii kolorowej.
Zamawiający wizerunki „A. Cichowski" to niewątpliwie Adolf Cichowski (1794-1856), patriota i oficer
polski, mieszkający od 1835 r. w Paryżu i działający w otoczeniu książąt Czartoryskich. Z pamiętników
Zielińskiego wynika, że poznali się jeszcze w Polsce, aby następnie spotkać się w Paryżu, w gronie przyja-
ciół emigrantów39. Cichowski był kolekcjonerem poloników, które po jego śmierci wzbogaciły m.in. kolek-
cje muzeów w Rapperswilu i Gołuchowie40. Część z nich trafiła także do zbiorów Władysława Czartoryskie-
go, a za jego pośrednictwem do Biblioteki Polskiej. Były to między innymi: „gipsy, fotografie, dagerotypy,
figury gipsowe"41.
Co do pozostałych dagerotypów, brak jest jakichkolwiek informacji o autorach42 i jedynie dogłębna
analiza stylistyczna może w przyszłości doprowadzić do zidentyfikowania ich nazwisk.
Na szczególną uwagę zasługuje kilka dagerotypów z kolekcji, wyjątkowo ważnych bądź to z powodu
znaczenia portretowanej postaci, bądź ich miejsca w historii techniki. Pierwszy z nich to wspominany portret
Adama Mickiewicza (il. 7), który stał się podstawowym źródłem ikonografii wieszcza. Eugenia Żarnowska
w studium o portretach Mickiewicza w opisie dagerotypu podaje, że istnieją „trzy inne egzemplarze:
w Muzeum Narodowym w Krakowie, u pani Januszkiewicz oraz u pani Górskiej"43. Egzemplarz krakowski,
opisany przez Wandę Mossakowską44, zgadza się z paryskim co do wymiarów i kompozycji. Różni je
w znacznym stopniu oprawa oraz stan zachowania45. Co do dwóch pozostałych egzemplarzy, wspominanych
przez Żarnowską nie mamy na ich temat żadnych informacji. Brak precyzyjnych danych, jak chociażby
imion właścicielek dagerotypów, nie pozwala nawet na ich pewną identyfikację. W przypadku Górskiej być
E.Wróblewska, Józef Fe/iks Zieliński, Toruń 1963.
J.F. Zieliński, Wspomnienia z tułactwa, oprać. E. Wróblewska, Warszawa 1989.
36 E.Wróblewska, Józef Feliks Zieliński w służbie książki, „Roczniki Biblioteczne", XX, 1976, nr 1-2, s. 127-135; e a -
dem, Pomysły wynalazcze kpt. Józefa Feliksa Zielińskiego, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki", XXII, 1977, nr 1, s. 105-112.
37 Wróblewska, Pomysły wynalazcze..., s. 107.
38 J.E Zieliński, O Dagerotypie, „Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Przemysłu czyli zbiór wiadomości teoretycznych
i praktycznych dla użytku gospodarzy, rolników, przedsiębiorców budowlanych, inżynierów wojskowych i cywilnych, uczonych,
ludzi stanu etc. etc.", t. I, 1844, z. 1, s. 80-112; W. Mossakowska, Początki fotografii w Warszawie (1839-1863), t. 1, Warsza-
wa 1994, s. 141.
Zieliński, Wspomnienia..., s. 186.
40 PSB, t. IV, 1938, s. 27.
41 BPP, Akc.1542.
42 Wyjątek stanowi dagerotyp Adama Mickiewicza (poz. 11 katalogu), w wypadku którego zachowały się fragmenty etykiet-
ki z adresem atelier, mogące w wyniku dalszych poszukiwań doprowadzić do zidentyfikowania autora.
43 E. Żarnowska, Les portraits d'Adam Mickiewicz au musée Mickiewicz de Paris. Etude iconographique, Musée Adam
Mickiewicz, Paris 1957, poz. 18, s. 17.
44 Mossakowska, Dagerotypy w zbiorachpoz. 231, il. 165.
45 Reprodukcja w książce W. Mossakowskiej pochodzi sprzed dziesięciu lat i przedstawia obraz niezbyt czytelny, w znacznym
stopniu pociemniały na obrzeżach. Rafał Róg, kurator zbiorów starej fotografii Muzeum Narodowego w Krakowie, którego popro-
siłam o kwerendę w sprawie dagerotypu Mickiewicza, poinformował mnie, że obecny obraz jest bardzo słaby i pokazuje niewiele
więcej, niż reprodukcja w katalogu.
MAŁGORZATA MARIA GRĄBCZEWSKA
katalogu) oraz E. Borhard, działający w latach 50. w Sankt Petersburgu, autor portretu Seweryna Gałęzow-
skiego z żoną (poz. 6 katalogu, il. 6). Wśród zidentyfikowanych autorów znajduje się też dagerotypista pol-
skiego pochodzenia J. Zieliński (poz. 9 i 14 katalogu), działający w Nantes.
Na odwrocie dwóch wykonanych przez niego wizerunków znajdują się dokładne opisy, zawierające
między innymi ważną informację: zostały one wykonane przez Józefa Zielińskiego na zamówienie A. Ci-
chowskiego. Możemy identyfikować autora z Józefem Feliksem Zielińskim (1808-1878), polskim emigran-
tem, który po powrocie do kraju związany był z toruńskim Towarzystwem Naukowym34. Autorka opraco-
wania jego wspomnień35 oraz artykułów poświęconych jego życiu36, Elwira Wróblewska, podaje: „Zieliński
przy pomocy Garbowskiego zorganizował i prowadził w latach 1842—1848 i - po przerwie - w okresie póź-
niejszym zakłady fotograficzne w Angers i Nantes. W sezonie letnim, ponadto, wyjeżdżał do miejscowości
nadmorskich w północno-zachodniej Francji. Dzięki stosowanym usprawnieniom technicznym w swej pracy
uzyskiwał dobre rezultaty, specjalizując się zwłaszcza w zakresie artystycznego studium portretowego.
Zakład jego pod firmą Mrs. Félix, uważany za atelier malarza (peintre), cieszył się dużym powodzeniem"37.
Jego nieprzeciętną aktywność w zakresie dagerotypii potwierdza wydana w 1844 r. w Paryżu praca O da-
gerotypie38. Zieliński opisuje w niej m.in. swoje postępy w pracy nad wynalezieniem fotografii kolorowej.
Zamawiający wizerunki „A. Cichowski" to niewątpliwie Adolf Cichowski (1794-1856), patriota i oficer
polski, mieszkający od 1835 r. w Paryżu i działający w otoczeniu książąt Czartoryskich. Z pamiętników
Zielińskiego wynika, że poznali się jeszcze w Polsce, aby następnie spotkać się w Paryżu, w gronie przyja-
ciół emigrantów39. Cichowski był kolekcjonerem poloników, które po jego śmierci wzbogaciły m.in. kolek-
cje muzeów w Rapperswilu i Gołuchowie40. Część z nich trafiła także do zbiorów Władysława Czartoryskie-
go, a za jego pośrednictwem do Biblioteki Polskiej. Były to między innymi: „gipsy, fotografie, dagerotypy,
figury gipsowe"41.
Co do pozostałych dagerotypów, brak jest jakichkolwiek informacji o autorach42 i jedynie dogłębna
analiza stylistyczna może w przyszłości doprowadzić do zidentyfikowania ich nazwisk.
Na szczególną uwagę zasługuje kilka dagerotypów z kolekcji, wyjątkowo ważnych bądź to z powodu
znaczenia portretowanej postaci, bądź ich miejsca w historii techniki. Pierwszy z nich to wspominany portret
Adama Mickiewicza (il. 7), który stał się podstawowym źródłem ikonografii wieszcza. Eugenia Żarnowska
w studium o portretach Mickiewicza w opisie dagerotypu podaje, że istnieją „trzy inne egzemplarze:
w Muzeum Narodowym w Krakowie, u pani Januszkiewicz oraz u pani Górskiej"43. Egzemplarz krakowski,
opisany przez Wandę Mossakowską44, zgadza się z paryskim co do wymiarów i kompozycji. Różni je
w znacznym stopniu oprawa oraz stan zachowania45. Co do dwóch pozostałych egzemplarzy, wspominanych
przez Żarnowską nie mamy na ich temat żadnych informacji. Brak precyzyjnych danych, jak chociażby
imion właścicielek dagerotypów, nie pozwala nawet na ich pewną identyfikację. W przypadku Górskiej być
E.Wróblewska, Józef Fe/iks Zieliński, Toruń 1963.
J.F. Zieliński, Wspomnienia z tułactwa, oprać. E. Wróblewska, Warszawa 1989.
36 E.Wróblewska, Józef Feliks Zieliński w służbie książki, „Roczniki Biblioteczne", XX, 1976, nr 1-2, s. 127-135; e a -
dem, Pomysły wynalazcze kpt. Józefa Feliksa Zielińskiego, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki", XXII, 1977, nr 1, s. 105-112.
37 Wróblewska, Pomysły wynalazcze..., s. 107.
38 J.E Zieliński, O Dagerotypie, „Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Przemysłu czyli zbiór wiadomości teoretycznych
i praktycznych dla użytku gospodarzy, rolników, przedsiębiorców budowlanych, inżynierów wojskowych i cywilnych, uczonych,
ludzi stanu etc. etc.", t. I, 1844, z. 1, s. 80-112; W. Mossakowska, Początki fotografii w Warszawie (1839-1863), t. 1, Warsza-
wa 1994, s. 141.
Zieliński, Wspomnienia..., s. 186.
40 PSB, t. IV, 1938, s. 27.
41 BPP, Akc.1542.
42 Wyjątek stanowi dagerotyp Adama Mickiewicza (poz. 11 katalogu), w wypadku którego zachowały się fragmenty etykiet-
ki z adresem atelier, mogące w wyniku dalszych poszukiwań doprowadzić do zidentyfikowania autora.
43 E. Żarnowska, Les portraits d'Adam Mickiewicz au musée Mickiewicz de Paris. Etude iconographique, Musée Adam
Mickiewicz, Paris 1957, poz. 18, s. 17.
44 Mossakowska, Dagerotypy w zbiorachpoz. 231, il. 165.
45 Reprodukcja w książce W. Mossakowskiej pochodzi sprzed dziesięciu lat i przedstawia obraz niezbyt czytelny, w znacznym
stopniu pociemniały na obrzeżach. Rafał Róg, kurator zbiorów starej fotografii Muzeum Narodowego w Krakowie, którego popro-
siłam o kwerendę w sprawie dagerotypu Mickiewicza, poinformował mnie, że obecny obraz jest bardzo słaby i pokazuje niewiele
więcej, niż reprodukcja w katalogu.