DOI article:
Grąbczewska, Małgorzata Maria: Zbiór dagerotypów Biblioteki Polskiej w Paryżu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14572#0143
ZBIÓR DAGEROTYPÓW BIBLIOTEKI POLSKIEJ W PARYŻU
137
Louis-Auguste Bisson, będący niewątpliwie jednym z najwybitniejszych dagerotypistów, których prace
znajdują się w kolekcji BPP, był jednocześnie jednym z najlepszych fotografów 2. połowy XIX w. Jego losy
i działaność zostały przebadane w dużym stopniu jeśli chodzi o dragi okres twórczości, związany przede
wszystkim z fotografią miejską i górską53. Lata 40., kiedy Bisson zajmował się wyłącznie dagerotypią, wciąż
czekają na dokładniejsze studia. Urodził się w 1814 г., a jego ojciec Louis-François Bisson (1795 1865) był
pracownikiem biurowym w archiwach ministerstwa spraw wewnętrznych i malarzem heraldycznym54. Nie-
wątpliwie miało to wpływ na Louisa-Auguste'a, który, przejawiając uzdolnienia do rysunku, został wysłany
na studia architektury. W 1838 r. był już odnotowany w aktach cechowych architektów miasta Paryża55.
Dziewiętnastowieczne słowniki osobistości podają też, że jednocześnie uczęszczał na kursy chemii Jeana-
-Baptiste'a Dumasa i A. ( Antoine?) de Becquerela56. Prawdopodobnie technikę dagerotypii poznawał u same-
go Daguerre'a, lecz brak na to dowodów. W 1841 r. Louis-François przeszedł na emeryturę i postanowił zająć
się wyłącznie malarstwem. Po przeprowadzce na 65, rue Saint-Germain-rAuxerrois obok atelier malarskiego
powstało także nowe atelier dagerotypii, które prowadzili ojciec i syn57. W Bottin du commerce de Paris pojawi-
ło się ono dopiero w 1844 г., pod nazwą „Louis-Auguste Bisson fils"58. W atelier, czynnym do końca 1847 г.,
pracował także młodszy brat, Auguste-Rosalie Bisson (1826-1900). Podział pracy wyglądał następująco:
Louis-Auguste wykonywał portrety, a ojciec, matka i brat zajmowali się kolorowaniem i montażem płyt59.
W latach 1841-1844 Louis-Auguste opracował sześć ulepszeń technicznych wynalazku, z których każde
zostało zaprezentowane przed członkami Akademii Nauk. Najważniejsze dotyczyły skrócenia czasu ekspo-
zycji tak, aby umożliwić wykonywanie portretów w pomieszczeniach, bez względu na porę roku i dnia. Już
w 1841 r. Louis-Auguste ogłosił, że potrafi wykonywać portrety w cieniu w ciągu kilkunastu, a w roku na-
stępnym jedynie kilku sekund. Dragi z wynalazków ogłoszonych przez Bissona dotyczył ochrony płyt da-
gerofypowych przed oksydacją przez pokrywanie ich warstewką złota. W rzeczywistości wynalazkowi temu
zawdzięczamy o wiele więcej, warstwa złota utrudniała bowiem usunięcie obrazu fotograficznego, co często
praktykowano, aby odzyskiwać miedziane płyty60.
Działalność pierwszego, interesującego nas atelier rodziny Bisson, skończyła się w 1847 г., kiedy Louis-
-Auguste połączył się z L.C. Leblankiem i uruchomił zakład pod numerem pierwszym bulwaru des Italiens,
a Auguste-Rosalie otworzył własne atelier na tej samej ulicy, pod numerem jedenastym. Na odwrocie passe-
-partout portretu dagerotypowego Celiny Mickiewiczowej widnieje nalepka firmowa atelier z litograficzną
inskrypcją: PORTRAITS / AU DAGERREOTYPE, / à l'ombre, à l'intérieur et en quelques secondes /per-
fectionnés PAR L. A. BISSON FILS, / Rue St. Germain TAuxerrois, 65, /près le Pont neuf, à Paris. Nalepka
jest jedną z czterech znanych etykietek, używanych na wczesnych dagerotypach Bissonów61 i wskazuje, że
portret ten powstał w pierwszym, rodzinnym atelier, w okresie 1844-1847. Ponieważ zakład Bissonów był
jednym z najwcześniejszych atelier portretowych, nie narzekał na brak klientów i działał prężnie. Początek
lat 40. był okresem wytężonych prac ulepszających nowy wynalazek i czasem fascynacji jego możliwościa-
mi. Utworzone wtedy zakłady szybko zyskiwały popularność i renomę, dzięki czemu tak dobrze prosperowały
53 Odsyłam do katalogu wystawy: Les frères Bisson photographes... oraz prac Marie-Nôelle Leroy: Les frères Bisson:
photographes du XIXe siècle. Mémoire de maîtrise d'arts plastiques, Université Paris VIII, 1993, (druk części: Le monument pho-
tographique des frères Bisson, „Etudes photographiques", no. 2, mai 1997); e a d e m, La Maison Bisson frères, une entreprise
photographique, [w:] Les frères Bisson s. 22-35.
54 G. Vapereau, Dictionnaire universel des contemporains, Hachette, Paris 1893, s. 166.
55 Paryż, Archives Nationales de France, F/21/119, dossier 38.
56 P. Larousse, Dictionnaire universel du XIXe siècle, Paris 1866-1877.
57 Na przechowywanym w Musée Carnavalet przepięknym dagerotypie panoramicznym, ukazującym widok Paryża od stro-
ny wyspy św. Ludwika, widać wyraźnie na przeszklonym dachu jednej z kamienic wielki napis „Daguerrćotype / Bisson".
58 S. Bottin, Almanach-Bottin, Paris 1939-1900.
59 A. M с С a u 1 e y, Les Bisson, ,, habiles photographiques ": daguerréotypes et portraits, [w:] Les frères Bissons. 50.
60 S.M. Barge r, Au fait, qu'est-ce qu'un daguerréotype?, [w:] Paris et le daguerréotype. Katalog wystawy, Paris, Musée
Carnavalet, octobre 1989 - février 1990, Paris 1989.
61 Wszystkie one są zbliżone do siebie wyglądem i treścią inskrypcji. Są to, w kolejności chronologicznej: Portraits au daguer-
réotype, exécutés à l'ombre, à l'intérieur et en quelques secondes par L.A. Bisson fils, Rue St. Germain-l'Auxerrois, 65, à Paris;
L.A.Bisson fils. Rue St.Germaine l'Auxerrois, 65. Portraits en 1 minute 1/2; Portraits daguerréotype, exécutés à l'ombre, à l'intérieur
et en quelques secondes par L.A. Bisson fils, Rue St. Germain-l'Auxerrois, 65, près Pont Neuf, à Paris i Portraits au daguerréotype
à l'ombre, à l'intérieur et en quelques secondes perfectionnés par L.A.Bisson fils. Rue St. Germaine l'Auxerrois 65 près le Pont
neuf à Paris. Reproduction par le Daguerréotype de Vues, Monuments, Objets d'art, Tableaux, Statues, Bas-reliefs, Dessins, Gravures,
Lithographies, &.&.
137
Louis-Auguste Bisson, będący niewątpliwie jednym z najwybitniejszych dagerotypistów, których prace
znajdują się w kolekcji BPP, był jednocześnie jednym z najlepszych fotografów 2. połowy XIX w. Jego losy
i działaność zostały przebadane w dużym stopniu jeśli chodzi o dragi okres twórczości, związany przede
wszystkim z fotografią miejską i górską53. Lata 40., kiedy Bisson zajmował się wyłącznie dagerotypią, wciąż
czekają na dokładniejsze studia. Urodził się w 1814 г., a jego ojciec Louis-François Bisson (1795 1865) był
pracownikiem biurowym w archiwach ministerstwa spraw wewnętrznych i malarzem heraldycznym54. Nie-
wątpliwie miało to wpływ na Louisa-Auguste'a, który, przejawiając uzdolnienia do rysunku, został wysłany
na studia architektury. W 1838 r. był już odnotowany w aktach cechowych architektów miasta Paryża55.
Dziewiętnastowieczne słowniki osobistości podają też, że jednocześnie uczęszczał na kursy chemii Jeana-
-Baptiste'a Dumasa i A. ( Antoine?) de Becquerela56. Prawdopodobnie technikę dagerotypii poznawał u same-
go Daguerre'a, lecz brak na to dowodów. W 1841 r. Louis-François przeszedł na emeryturę i postanowił zająć
się wyłącznie malarstwem. Po przeprowadzce na 65, rue Saint-Germain-rAuxerrois obok atelier malarskiego
powstało także nowe atelier dagerotypii, które prowadzili ojciec i syn57. W Bottin du commerce de Paris pojawi-
ło się ono dopiero w 1844 г., pod nazwą „Louis-Auguste Bisson fils"58. W atelier, czynnym do końca 1847 г.,
pracował także młodszy brat, Auguste-Rosalie Bisson (1826-1900). Podział pracy wyglądał następująco:
Louis-Auguste wykonywał portrety, a ojciec, matka i brat zajmowali się kolorowaniem i montażem płyt59.
W latach 1841-1844 Louis-Auguste opracował sześć ulepszeń technicznych wynalazku, z których każde
zostało zaprezentowane przed członkami Akademii Nauk. Najważniejsze dotyczyły skrócenia czasu ekspo-
zycji tak, aby umożliwić wykonywanie portretów w pomieszczeniach, bez względu na porę roku i dnia. Już
w 1841 r. Louis-Auguste ogłosił, że potrafi wykonywać portrety w cieniu w ciągu kilkunastu, a w roku na-
stępnym jedynie kilku sekund. Dragi z wynalazków ogłoszonych przez Bissona dotyczył ochrony płyt da-
gerofypowych przed oksydacją przez pokrywanie ich warstewką złota. W rzeczywistości wynalazkowi temu
zawdzięczamy o wiele więcej, warstwa złota utrudniała bowiem usunięcie obrazu fotograficznego, co często
praktykowano, aby odzyskiwać miedziane płyty60.
Działalność pierwszego, interesującego nas atelier rodziny Bisson, skończyła się w 1847 г., kiedy Louis-
-Auguste połączył się z L.C. Leblankiem i uruchomił zakład pod numerem pierwszym bulwaru des Italiens,
a Auguste-Rosalie otworzył własne atelier na tej samej ulicy, pod numerem jedenastym. Na odwrocie passe-
-partout portretu dagerotypowego Celiny Mickiewiczowej widnieje nalepka firmowa atelier z litograficzną
inskrypcją: PORTRAITS / AU DAGERREOTYPE, / à l'ombre, à l'intérieur et en quelques secondes /per-
fectionnés PAR L. A. BISSON FILS, / Rue St. Germain TAuxerrois, 65, /près le Pont neuf, à Paris. Nalepka
jest jedną z czterech znanych etykietek, używanych na wczesnych dagerotypach Bissonów61 i wskazuje, że
portret ten powstał w pierwszym, rodzinnym atelier, w okresie 1844-1847. Ponieważ zakład Bissonów był
jednym z najwcześniejszych atelier portretowych, nie narzekał na brak klientów i działał prężnie. Początek
lat 40. był okresem wytężonych prac ulepszających nowy wynalazek i czasem fascynacji jego możliwościa-
mi. Utworzone wtedy zakłady szybko zyskiwały popularność i renomę, dzięki czemu tak dobrze prosperowały
53 Odsyłam do katalogu wystawy: Les frères Bisson photographes... oraz prac Marie-Nôelle Leroy: Les frères Bisson:
photographes du XIXe siècle. Mémoire de maîtrise d'arts plastiques, Université Paris VIII, 1993, (druk części: Le monument pho-
tographique des frères Bisson, „Etudes photographiques", no. 2, mai 1997); e a d e m, La Maison Bisson frères, une entreprise
photographique, [w:] Les frères Bisson s. 22-35.
54 G. Vapereau, Dictionnaire universel des contemporains, Hachette, Paris 1893, s. 166.
55 Paryż, Archives Nationales de France, F/21/119, dossier 38.
56 P. Larousse, Dictionnaire universel du XIXe siècle, Paris 1866-1877.
57 Na przechowywanym w Musée Carnavalet przepięknym dagerotypie panoramicznym, ukazującym widok Paryża od stro-
ny wyspy św. Ludwika, widać wyraźnie na przeszklonym dachu jednej z kamienic wielki napis „Daguerrćotype / Bisson".
58 S. Bottin, Almanach-Bottin, Paris 1939-1900.
59 A. M с С a u 1 e y, Les Bisson, ,, habiles photographiques ": daguerréotypes et portraits, [w:] Les frères Bissons. 50.
60 S.M. Barge r, Au fait, qu'est-ce qu'un daguerréotype?, [w:] Paris et le daguerréotype. Katalog wystawy, Paris, Musée
Carnavalet, octobre 1989 - février 1990, Paris 1989.
61 Wszystkie one są zbliżone do siebie wyglądem i treścią inskrypcji. Są to, w kolejności chronologicznej: Portraits au daguer-
réotype, exécutés à l'ombre, à l'intérieur et en quelques secondes par L.A. Bisson fils, Rue St. Germain-l'Auxerrois, 65, à Paris;
L.A.Bisson fils. Rue St.Germaine l'Auxerrois, 65. Portraits en 1 minute 1/2; Portraits daguerréotype, exécutés à l'ombre, à l'intérieur
et en quelques secondes par L.A. Bisson fils, Rue St. Germain-l'Auxerrois, 65, près Pont Neuf, à Paris i Portraits au daguerréotype
à l'ombre, à l'intérieur et en quelques secondes perfectionnés par L.A.Bisson fils. Rue St. Germaine l'Auxerrois 65 près le Pont
neuf à Paris. Reproduction par le Daguerréotype de Vues, Monuments, Objets d'art, Tableaux, Statues, Bas-reliefs, Dessins, Gravures,
Lithographies, &.&.