Rocznik Historii Sztuki (32.2007)

ZBIÓR DAGEROTYPÓW BIBLIOTEKI POLSKIEJ W PARYŻU

143

2. Anonim

Portret Wojciecha Chrzanowskiego

Francja, ok. 1842

dagerotyp, 1/4 płyty, 10,3 x 7 cm w świetle oprawy, 14,9 x 12,9 cm z oprawą. Na odwrocie odręczna in-
skrypcja ołówkiem, powtórzona poniżej długopisem: „Generał Chrzanowski".
Paryż, Biblioteka Polska, nr inw. Phot. dag. 2

Wojciech Chrzanowski (1793-1861), generał dywizji wojska polskiego, kartograf, od 1831 r. przeby-
wający na emigracji, od ok. 1835 z przerwami we Francji106.

3. Anonim

Portret Etienne'a Gagné (I) (il. 3-4)
Francja, ок. 1855

dagerotyp, 1/9 płyty, 6,1 x 4,7 cm w świetle oprawy, 12,7 x 11,1 cm z oprawą
Paryż, Biblioteka Polska, nr inw. Phot. dag. 3

Do dagerotypu dołączona była karteczka z odręczną inskrypcją fioletowym atramentem: „Mr Etienne
/ Gagné, grand'père / maternel d'Henriette / Jabłońska".

4. Anonim

Portret Etienne'a Gagné (II)

Francja, ок. 1855

dagerotyp, 1/9 płyty, 6,1 x 4,7 cm w świetle oprawy, 12,7 x 11,1 cm z oprawą
Paryż, Biblioteka Polska, nr inw. Phot. dag. 4

Do dagerotypu dołączona była karteczka z odręczną inskrypcją fioletowym atramentem: „Mr Etienne
/ Gagné grand' / père maternel / d'Henriette / Jabłońska / ", na której odwrocie czarnym atramentem i inną
ręką dopisano: „Clemence / Gagné".

Nie wiadomo kim był Etienne Gagné. Dwa portrety, wykonane zostały niewątpliwie podczas jednego
seansu fotograficznego. Wśród zachowanych dagerotypii nie ma wielu przykładów kilku ujęć w różnych
pozach, co spowodowane było głównie czasem i kosztami tego procesu. Zdarzało się, iż powtarzano seans
z powodu niezadowolenia zamawiającego lub chęci wykonania drugiego ujęcia w innym stroju lub charak-
teryzacji107; kilka wersji wykonywano też często w wypadku portretów o celu dokumentacyjnym lub nauko-
wym, gdzie znaczenie miało sfotografowanie głowy i twarzy modela z kilku stron108. Tu jednak Etienne
Gagné pokazany został w tym samym stroju w dwóch różnych pozach, na jedym en face, patrząc w obiek-
tyw, na drugim nieco z boku.

5. Anonim

Portret Seweryna Gałęzowskiego (?) (il. 9)
Sankt Petersburg, ok. 1855

dagerotyp, 1/6 płyty, 6,8 x 8,6 cm w świetle oprawy, 12,2 x 14,2 cm z oprawą
Paryż, Biblioteka Polska, nr inw. Phot. dag. 5

Seweryn Gałęzowski ( 1801-1878) - wybitna postać emigracji polskiej, lekarz i chirurg, prezydent Rady
Szkolnej szkoły polskiej w Batignolles.

Pozornie niezrozumiała aranżacja tego przedstawienia (ustawienie portretowanego obok pustego fotela
uznano by w tym czasie za co najmniej ekstrawaganckie) wyjaśnia się po dokładnej analizie obrazu - męż-
czyzna trzyma w swojej lewej dłoni dłoń innej postaci. Pierwotnie na portrecie widniały zatem dwie osoby
- Seweryn Gałęzowski i najprawdopodobniej kobieta, której postać została całkowicie zatarta. Przetarcia
takie są zazwyczaj skutkiem nieumiejętnych prób oczyszczenia obrazu, tak jak w wypadku dagerotypu

IUb PSB, t. III, 1939, s. 463-^67.

1 07

Jak w wypadku wspomnianego dagerotypu portretowego Balzaca. W późniejszym liście do pani Hańskiej czytamy, że
niezbyt zadowolony z pierwszego portretu, Balzac zdecydował się po raz drugi stanąć przed obiektywem Bissona.

1 ПЯ

Jak w wypadku portretów etnograficznych Bissona.