DOI Artikel:
Hussakowska-Szyszko, Maria: Przypadek Craigiego Horsfielda
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14572#0236
230
MARIA HUSSAKOWSKA
estetycznie niepokojąco wysmakowane, a ponieważ czas kontemplacji pięknych obrazów nie jest naszym
czasem, podejrzliwość narasta. Może i w tym wypadku mamy do czynienia z jego drugim, plugawym ob-
liczem? „Przykuwa naszą uwagę rozpad, a nie wzrost. Dochodzimy do wniosku, że piękno jest skutkiem
ubocznym zdarzeń najokrutniej szych, najbardziej nieludzkich. Jest wiernym towarzyszem agonii i destruk-
cji: zabiegów szpitalnych, polowań, ludobójstwa, epidemii [...]. Nie możemy udzielić jednoznacznej odpo-
wiedzi, dlaczego jedna rzecz jest piękna, a inna odrażająca"80. Wieloznaczność natury piękna intryguje
wielu współczesnych artystów, ale niemal automatycznie poszukiwaczy piękna horroru lokalizować będzie-
my na Wyspach.
W wypadku Horsfielda afirmacja piękna jest wynikiem dopuszczonych do głosu procesów naturalnych.
Uderza nas ich intensywność. Efekty pełne są odwołań do sztuki wysokiej. To pole o wyjątkowej aktywno-
ści. Rysunki artysty są wręcz nasycone odniesieniami do muzealnego piękna. W katalogu znajdujemy niemal
poetycki opis spotkań z obrazami - w National Gallery i własnej wyobraźni - obrazami, które niosą i strze-
gą „sensu tajemnicy"81. W czarno-białych fotografiach aranżacja światła jest decydująca i wpisuje je w tra-
dycję Rembrandta. Struktura pewnych kompozycji przywodzi na myśl Pierra delia Francesca: w martwych
naturach mamy niemal całą tradycję gatunku, z ulubionymi Holendrami, Chardinem; bez trudu można od-
naleźć malarstwo materii z J. Foutrierem, ale także Tadeusza Brzozowskiego. Forma, rozmiary, szlachetny
papier wzmacniają wiarygodność Irresponsible Drawings jako obiektów estetycznych, zachęcają do kon-
templacji. Ich estetyczna jakość uzależniona jest od percepcji podpartej wiedzą.
Jego sztuka jest materializacją złożonych emocji. Mówiąc słowami Jeanette Winterson, to „artysta, który
łączy w sobie wrażliwość z wyjątkowym opanowaniem tworzywa. [...] Udostępnia moim uszom i oczom to,
co jest domeną sokoła. Owa ostrość widzenia i rozpiętość skrzydeł nie dają poczucia bezpieczeństwa. Są
w tym ostrzeżenia, są szanse i jest bolesne piękno"82.
Fotografie Horsfielda to także dowód na przedwczesność diagnozy o śmierci aury, to materiał dosko-
nale wpisujący się w badania „benjaminologów" z Institute of Cultural Inquiry83.
Poszukując dla tej twórczości odniesień w historii sztuki, można powrócić do cytowanego Fostera, który
opisał typową dla lat 90. XX w. zmianę koncepcji - prowadzącą od realności jako efektu przedstawiania do
realności jako przedmiotu traumy - jako jedno z decydujących zjawisk w sztuce współczesnej84.
Impulsy metafizyczne Horsfield splata z XIX-wiecznym racjonalizmem, a także postmodernistycznym
doświadczeniem podmiotowości, czasowości i historii. Broni zachowania praw artysty do problematyki
egzystencjalnej; broni jego społecznej pozycji, osadzając go w roli negocjatora. Tworzy, podobnie jak Thomas
Bernhard: „ Z konsternacji wobec powszechnej choroby i powszechności umierania, z irytacji krótkowzrocz-
nością życia, z gniewu wobec bezmyślności tak zwanego nowoczesnego społeczeństwa [...]"85.
THE CASE OF CRAIGIE HORSFIELD
Abstract
The article présents the Case of Craigie Horsfield - an artist of the middle génération (1949), Englishman, who spent over six
years (1972-1979) in Poland, straightaway after his study (St. Martin's School, London 1967-1971), and whose photographs taken
in Kraków in the 1970s two décades later are to be found in the most prestigious muséums. The first. most important reason is an
artistic value of his works created in various periods of his artistic life. Second motive are his far from routine mechanisms of a 'late'
S. Cichocki, Piękne złego początki. Uwagi na marginesie wystawy ,,Piękno czyli efekty malarskie", [w:] Piękno czyli
efekty malarskie, Galeria Bielska BWA, Bielsko-Biała 2004, s. nlb.
81 Hor s f i e ld, Un autre..., s. 153. Horsfield jest wytrawnym znawcą obrazów, o czym mogłam się przekonać, wielokrotnie
odwiedzając w jego towarzystwie kolekcje londyńskie.
82 J. W i n t e r s o n, O sztuce. Eseje o ekstazie i zuchwalstwie, przeł. Z. Batko, Rebis, Poznań 2001, s. 110.
83 Benjamins Blind Spot. Walter Benjamin and the Prématuré Death of Aura, L. Patt (ed.), The Institute of Cultural In-
quiry, Topanga 2000. Na tę inspirującą, w kwestii przypadków i nieoczekiwanych zbiegów okoliczności, książeczkę natrafiłam na
półkach księgarni Jeu de Paume wiosną 2005 г., kiedy jeszcze nie wiedziałam o planowanej tam wystawie Horsfielda.
84 H. F o s t e r, The Return of the Real, [w:] The Return..., s. 128-168.
85 M. К ę d z i e r s к i, Egocentryk w poszukiwaniu Bliźniego swego. Proza Thomasa Bernharda, [w:] T. Bernhard, Brata-
nek Wittgensteina, Oficyna Literacka, Kraków 1997, s. 53.
MARIA HUSSAKOWSKA
estetycznie niepokojąco wysmakowane, a ponieważ czas kontemplacji pięknych obrazów nie jest naszym
czasem, podejrzliwość narasta. Może i w tym wypadku mamy do czynienia z jego drugim, plugawym ob-
liczem? „Przykuwa naszą uwagę rozpad, a nie wzrost. Dochodzimy do wniosku, że piękno jest skutkiem
ubocznym zdarzeń najokrutniej szych, najbardziej nieludzkich. Jest wiernym towarzyszem agonii i destruk-
cji: zabiegów szpitalnych, polowań, ludobójstwa, epidemii [...]. Nie możemy udzielić jednoznacznej odpo-
wiedzi, dlaczego jedna rzecz jest piękna, a inna odrażająca"80. Wieloznaczność natury piękna intryguje
wielu współczesnych artystów, ale niemal automatycznie poszukiwaczy piękna horroru lokalizować będzie-
my na Wyspach.
W wypadku Horsfielda afirmacja piękna jest wynikiem dopuszczonych do głosu procesów naturalnych.
Uderza nas ich intensywność. Efekty pełne są odwołań do sztuki wysokiej. To pole o wyjątkowej aktywno-
ści. Rysunki artysty są wręcz nasycone odniesieniami do muzealnego piękna. W katalogu znajdujemy niemal
poetycki opis spotkań z obrazami - w National Gallery i własnej wyobraźni - obrazami, które niosą i strze-
gą „sensu tajemnicy"81. W czarno-białych fotografiach aranżacja światła jest decydująca i wpisuje je w tra-
dycję Rembrandta. Struktura pewnych kompozycji przywodzi na myśl Pierra delia Francesca: w martwych
naturach mamy niemal całą tradycję gatunku, z ulubionymi Holendrami, Chardinem; bez trudu można od-
naleźć malarstwo materii z J. Foutrierem, ale także Tadeusza Brzozowskiego. Forma, rozmiary, szlachetny
papier wzmacniają wiarygodność Irresponsible Drawings jako obiektów estetycznych, zachęcają do kon-
templacji. Ich estetyczna jakość uzależniona jest od percepcji podpartej wiedzą.
Jego sztuka jest materializacją złożonych emocji. Mówiąc słowami Jeanette Winterson, to „artysta, który
łączy w sobie wrażliwość z wyjątkowym opanowaniem tworzywa. [...] Udostępnia moim uszom i oczom to,
co jest domeną sokoła. Owa ostrość widzenia i rozpiętość skrzydeł nie dają poczucia bezpieczeństwa. Są
w tym ostrzeżenia, są szanse i jest bolesne piękno"82.
Fotografie Horsfielda to także dowód na przedwczesność diagnozy o śmierci aury, to materiał dosko-
nale wpisujący się w badania „benjaminologów" z Institute of Cultural Inquiry83.
Poszukując dla tej twórczości odniesień w historii sztuki, można powrócić do cytowanego Fostera, który
opisał typową dla lat 90. XX w. zmianę koncepcji - prowadzącą od realności jako efektu przedstawiania do
realności jako przedmiotu traumy - jako jedno z decydujących zjawisk w sztuce współczesnej84.
Impulsy metafizyczne Horsfield splata z XIX-wiecznym racjonalizmem, a także postmodernistycznym
doświadczeniem podmiotowości, czasowości i historii. Broni zachowania praw artysty do problematyki
egzystencjalnej; broni jego społecznej pozycji, osadzając go w roli negocjatora. Tworzy, podobnie jak Thomas
Bernhard: „ Z konsternacji wobec powszechnej choroby i powszechności umierania, z irytacji krótkowzrocz-
nością życia, z gniewu wobec bezmyślności tak zwanego nowoczesnego społeczeństwa [...]"85.
THE CASE OF CRAIGIE HORSFIELD
Abstract
The article présents the Case of Craigie Horsfield - an artist of the middle génération (1949), Englishman, who spent over six
years (1972-1979) in Poland, straightaway after his study (St. Martin's School, London 1967-1971), and whose photographs taken
in Kraków in the 1970s two décades later are to be found in the most prestigious muséums. The first. most important reason is an
artistic value of his works created in various periods of his artistic life. Second motive are his far from routine mechanisms of a 'late'
S. Cichocki, Piękne złego początki. Uwagi na marginesie wystawy ,,Piękno czyli efekty malarskie", [w:] Piękno czyli
efekty malarskie, Galeria Bielska BWA, Bielsko-Biała 2004, s. nlb.
81 Hor s f i e ld, Un autre..., s. 153. Horsfield jest wytrawnym znawcą obrazów, o czym mogłam się przekonać, wielokrotnie
odwiedzając w jego towarzystwie kolekcje londyńskie.
82 J. W i n t e r s o n, O sztuce. Eseje o ekstazie i zuchwalstwie, przeł. Z. Batko, Rebis, Poznań 2001, s. 110.
83 Benjamins Blind Spot. Walter Benjamin and the Prématuré Death of Aura, L. Patt (ed.), The Institute of Cultural In-
quiry, Topanga 2000. Na tę inspirującą, w kwestii przypadków i nieoczekiwanych zbiegów okoliczności, książeczkę natrafiłam na
półkach księgarni Jeu de Paume wiosną 2005 г., kiedy jeszcze nie wiedziałam o planowanej tam wystawie Horsfielda.
84 H. F o s t e r, The Return of the Real, [w:] The Return..., s. 128-168.
85 M. К ę d z i e r s к i, Egocentryk w poszukiwaniu Bliźniego swego. Proza Thomasa Bernharda, [w:] T. Bernhard, Brata-
nek Wittgensteina, Oficyna Literacka, Kraków 1997, s. 53.