DOI article:
Krzyżagórska-Pisarek, Katarzyna: Samson i Dalila Rubensa: problematyka atrybucji a polityka wystawiennicza muzeów
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0207
SA MSONIDALILA RUBENSA
201
5. Frans Francken II, Bankiet w Domu Nicolaasa Rockoxa lub pięć zmysłów, olej, deska, 62,3 x 96,5 cm, ok. 1630-1635.
Monachium, Alte Pinakothek © Alte Pinakothek Monachium. Fot. Agencja BE&W
obrazie zabrakło miejsca na całą stopę Samsona. Ponadto, co bardzo ważne, mamy w Londynie aż pięciu
Filistynów w tle, podczas gdy we wszystkich wspomnianych odwzorowaniach obrazu (łącznie z modelló)
było ich tylko trzech. Z tych dwóch dodatkowych żołnierzy w National Gallery jeden nie ma ani zbroi, ani
hełmu jak inni i patrzy prosto na widza. Czyżby to był autoportret samego malarza, zresztą całkiem niepo-
dobny do Rubensa? Perspektywa paneli z wpół otwartych drzwi w tle jest niezdarna i architektonicznie
błędna, co Rubensowi trudno przypisać.
Londyńskie malowidło nie zgadza się ani kompozycyjnie, ani w szczegółach (martwa natura w tle)
z ryciną Jacoba Mathama. Chociaż londyńska National Gallery podkreśla, że rycina nie została wykonana
w pracowni Rubensa, a więc jej wierność oryginałowi może być kwestionowana, to jednak dedykacja dla
Rockoxa i łaciński napis zaznaczający, że rycina przedstawia oryginał z domu burmistrza, odtworzony
przez Mathama z dużą dokładnością i za zgodą jej właściciela, dowodzą jej wiarygodności. Jest zresztą
całkiem prawdopodobne, że zamówienie przez Rubensa ryciny Jacob Matham zawdzięcza innemu rytow-
nikowi, Hendrickowi Goltziusowi (1558-1617), swemu nauczycielowi i ojczymowi, który był wówczas
śmiertelnie chory, przez co zlecił wykonanie ryciny swojemu najlepszemu uczniowi. Julius Held uważał, że
Rubens mógł przywieźć ze sobą rysunek lub modello Samsona i Dalili, kiedy odwiedził Haarlem w czerwcu
1612 r.52 Trudno przyjąć tezę, że Rubens zgodziłby się na tak nieprecyzyjne kompozycyjnie odtworze-
nie swojego wczesnego arcydzieła, biorąc pod uwagę, jak dokładnie nadzorował ryciny powstające na
podstawie jego obrazów.
Co więcej, londyński obraz nie zgadza się kompozycyjnie z miniaturową kopią oryginału w kunst-
kamerze Rockoxa, prawdopodobnie wykonaną na zamówienie właściciela in situ, jak bowiem wiadomo
Frans Francken II mieszkał i pracował w Antwerpii. To odtworzenie obrazu potwierdzałoby więc wygląd
oryginału, a przecież różni się od londyńskiej wersji. Czy Rockox zgodziłby się na kompozycyjne zmiany
w przedstawieniu najważniejszego obrazu ze swojej kolekcji? Jaki byłby w ogóle cel podobnych zmian? Jak
52
Held, op. cit., s. 432.
201
5. Frans Francken II, Bankiet w Domu Nicolaasa Rockoxa lub pięć zmysłów, olej, deska, 62,3 x 96,5 cm, ok. 1630-1635.
Monachium, Alte Pinakothek © Alte Pinakothek Monachium. Fot. Agencja BE&W
obrazie zabrakło miejsca na całą stopę Samsona. Ponadto, co bardzo ważne, mamy w Londynie aż pięciu
Filistynów w tle, podczas gdy we wszystkich wspomnianych odwzorowaniach obrazu (łącznie z modelló)
było ich tylko trzech. Z tych dwóch dodatkowych żołnierzy w National Gallery jeden nie ma ani zbroi, ani
hełmu jak inni i patrzy prosto na widza. Czyżby to był autoportret samego malarza, zresztą całkiem niepo-
dobny do Rubensa? Perspektywa paneli z wpół otwartych drzwi w tle jest niezdarna i architektonicznie
błędna, co Rubensowi trudno przypisać.
Londyńskie malowidło nie zgadza się ani kompozycyjnie, ani w szczegółach (martwa natura w tle)
z ryciną Jacoba Mathama. Chociaż londyńska National Gallery podkreśla, że rycina nie została wykonana
w pracowni Rubensa, a więc jej wierność oryginałowi może być kwestionowana, to jednak dedykacja dla
Rockoxa i łaciński napis zaznaczający, że rycina przedstawia oryginał z domu burmistrza, odtworzony
przez Mathama z dużą dokładnością i za zgodą jej właściciela, dowodzą jej wiarygodności. Jest zresztą
całkiem prawdopodobne, że zamówienie przez Rubensa ryciny Jacob Matham zawdzięcza innemu rytow-
nikowi, Hendrickowi Goltziusowi (1558-1617), swemu nauczycielowi i ojczymowi, który był wówczas
śmiertelnie chory, przez co zlecił wykonanie ryciny swojemu najlepszemu uczniowi. Julius Held uważał, że
Rubens mógł przywieźć ze sobą rysunek lub modello Samsona i Dalili, kiedy odwiedził Haarlem w czerwcu
1612 r.52 Trudno przyjąć tezę, że Rubens zgodziłby się na tak nieprecyzyjne kompozycyjnie odtworze-
nie swojego wczesnego arcydzieła, biorąc pod uwagę, jak dokładnie nadzorował ryciny powstające na
podstawie jego obrazów.
Co więcej, londyński obraz nie zgadza się kompozycyjnie z miniaturową kopią oryginału w kunst-
kamerze Rockoxa, prawdopodobnie wykonaną na zamówienie właściciela in situ, jak bowiem wiadomo
Frans Francken II mieszkał i pracował w Antwerpii. To odtworzenie obrazu potwierdzałoby więc wygląd
oryginału, a przecież różni się od londyńskiej wersji. Czy Rockox zgodziłby się na kompozycyjne zmiany
w przedstawieniu najważniejszego obrazu ze swojej kolekcji? Jaki byłby w ogóle cel podobnych zmian? Jak
52
Held, op. cit., s. 432.