Rocznik Historii Sztuki (37.2012)

WŁADYSŁAW PODLACHA (1875-1951)

23

Władysław Podłacha, mai. Maria Dolińska-Stachiewicz, ok. 1930, Lwów, Muzeum Baworowskich

grafię kościoła Bożego Ciała na Kazimierzu w Krakowie. Ten ostatni rok studiów pozwolił abiturientowi
historii sztuki spojrzeć z nowego punktu widzenia na swą dyscyplinę, która dopiero zaczynała w pełni
samodzielny rozwój. Mógł poznać z bliska i zestawiać z lwowskim ośrodek, w którym historia sztuki
zdołała nieco okrzepnąć wokół kilkanaście lat działającej katedry uniwersyteckiej i znacznie starszej
komisji, utworzonej dla tej dziedziny nauki przy Akademii Umiejętności. Na pewno porównywał również
osobowości liderów obydwu środowisk - Sokołowskiego i Bołoza Antoniewicza. Być może rozważania:
Kraków czy Lwów? - miały i praktyczne znaczenie, a młody Podlacha dopiero teraz, kończąc studia
w Krakowie, wybierał miejsce, z którego miał wytyczać drogę swej zawodowej przyszłości. Tak czy inaczej,
decyzja zapadła dokładnie na przełomie stuleci i już w lutym 1900 roku, jako jeden z pierwszych jeśli
nie pierwszy - historyk sztuki wykształcony na Uniwersytecie Lwowskim, rozpoczynał pracę zastępcy
nauczyciela gimnazjalnego w Stryju. Status pełnoprawnego nauczyciela przyznano mu w 1903 roku, po
złożeniu egzaminu, który uprawniał do nauczania historii i geografii5.

Cztery lata spędzone w Stryju to czas założenia rodziny, narodziny starszego syna Wincentego, ale też
zapewne kontynuowanie zainteresowań naukowych w kontaktach z nieodległym Lwowem. Praca naukowa
nabrała intensywności, paradoksalnie, kiedy Podlachę przeniesiono znacznie dalej, na głęboką prowincję,
do szkoły realnej w Sniatynie nad Prutem. Do Lwowa daleko, za to tuż za rzeką leżała Bukowina, „nie-
zwykły rezerwat sztuki cerkiewnej"6, którego odkrywanie dla nauki europejskiej właśnie zaczynał młody
nauczyciel historii i geografii. Przez pięć lat (1904-1909) cały czas wolny od obowiązków nauczyciel-
skich przeznaczał na wyprawy badawcze do cerkwi bukowińskich. Przeważnie piesze, z dużym aparatem
fotograficznym, zapasem klisz i statywem w plecaku. Kiedy kończył się czas zatrudnienia w Sniatynie
- gotowa była dysertacja doktorska, w tym samym roku 1909 obroniona na Uniwersytecie Lwowskim,
a dr Podlacha mógł powrócić do Lwowa, aby kontynuować nauczanie historii i geografii w tamtejszym
IV Gimnazjum. Przedmiotem rozprawy były piętnasto- i szesnastowieczne późnobizantyńskie malowidła,
zdobiące wnętrza i elewacje cerkwi na Bukowinie, czyli na północnym krańcu dawnego hospodarstwa

5 Wskutek oczywistego błędu drukarskiego biogram w Polskim Słowniku Biograficznym, XXVII, 1983, s. 113 podaje jako datę
odbycia tego egzaminu rok 1913.

6 W. Podlacha, Scena Wieczerzy Pańskiej w malarstwie cerkiewnym XV i XVI wieku, [w:] Księga ku czci..., s. 29.