DOI Artikel:
Dobrowolski, Witold: Program ikonograficzny Sali Jadalnej Białego Domu w Łazienkach Królewskich w Warszawie: Wenus, Izyda, masoneria
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.18668#0213
PROGRAM IKONOGRAFICZNY SALI JADALNEJ BIAŁEGO DOMU W ŁAZIENKACH KRÓLEWSKICH.
207
4. Warszawa, Biały Dom w Łazienkach Królewskich, Sala Jadalna, ściana południowa,
Diana - bogini księżyca i personifikacja nocy. Fot. W. Dobrowolski
półnagiej Wenus (il. 1). Także i ten element wyposażenia Sali został zapewne świadomie zwrócony ku
wschodowi, gdyż to tam, na Wschodzie, w cypryjskim Pafos, bogini miłości wynurzyła się z morskiej
piany i tam też została zlokalizowana jej najsłynniejsza w starożytności świątynia19. Personifikacje czte-
rech żywiołów nie mogły już być tak precyzyjnie zorientowane, choćby dlatego, że były one rozumiane
głównie jako elementy składowe fizycznej struktury całego fizycznego świata, aczkolwiek także i w ich
przypadku żywioły uchodzące za cieplejsze - powietrze i ogień - znalazły się w pobliżu Apollona -
Słońca, a zimniej sze - wodę i ziemię - umieszczono bliżej Diany - Księżyca.
Prostokątny obwód Sali, dzięki obecności w dekoracji motywów znaków zodiaku, odpowiada rocz-
nemu cyklowi ruchu Słońca i Księżyca wobec konstelacji zodiaku, decydującemu o rocznym cyklu pór
roku. Nieznaczne ukośne przycięcie narożników sali było z pewnością podyktowane potrzebą pewnego
dostosowania jej prostokątnego planu do owej symboliki, narzucającej układ kolisty i scentralizowany.
Przedstawienia czterech żywiołów nie zostały jednakże bezpośrednio powiązane z personifikacjami
czterech pór roku, których przedstawień zabrakło. Rozdzielono je ponadto postaciami bóstw symbolizujących
dzień i noc. Każde z wyobrażonych bóstw-personifikacji zostało uzupełnione dwoma znakami zodiaku:
postać Wenus - Baranem (Aries) i Bykiem (Taurus) (il. 5); Junony - Bliźniętami {Gemini) i Rakiem {Can-
cer) (il. 6); Apollona - Lwem {Leo) i Panną {Virgo); Wulkana - Wagą {Libera) i Skorpionem {Scorpius)
(il. 7); Ceres - Strzelcem {Sagittarius) i Koziorożcem {Capricornus) (il. 8); Diany - Wodnikiem {Aąuariuś)
i Rybami {Pisces). Gdyby przyjąć, jak to się niekiedy robi, że zarówno personifikacje dnia i nocy, jak
i cztery żywioły są powiązane z odpowiednimi porami roku, rok musiałby być podzielony nie na cztery
19 Patrz też przyp. 68.
207
4. Warszawa, Biały Dom w Łazienkach Królewskich, Sala Jadalna, ściana południowa,
Diana - bogini księżyca i personifikacja nocy. Fot. W. Dobrowolski
półnagiej Wenus (il. 1). Także i ten element wyposażenia Sali został zapewne świadomie zwrócony ku
wschodowi, gdyż to tam, na Wschodzie, w cypryjskim Pafos, bogini miłości wynurzyła się z morskiej
piany i tam też została zlokalizowana jej najsłynniejsza w starożytności świątynia19. Personifikacje czte-
rech żywiołów nie mogły już być tak precyzyjnie zorientowane, choćby dlatego, że były one rozumiane
głównie jako elementy składowe fizycznej struktury całego fizycznego świata, aczkolwiek także i w ich
przypadku żywioły uchodzące za cieplejsze - powietrze i ogień - znalazły się w pobliżu Apollona -
Słońca, a zimniej sze - wodę i ziemię - umieszczono bliżej Diany - Księżyca.
Prostokątny obwód Sali, dzięki obecności w dekoracji motywów znaków zodiaku, odpowiada rocz-
nemu cyklowi ruchu Słońca i Księżyca wobec konstelacji zodiaku, decydującemu o rocznym cyklu pór
roku. Nieznaczne ukośne przycięcie narożników sali było z pewnością podyktowane potrzebą pewnego
dostosowania jej prostokątnego planu do owej symboliki, narzucającej układ kolisty i scentralizowany.
Przedstawienia czterech żywiołów nie zostały jednakże bezpośrednio powiązane z personifikacjami
czterech pór roku, których przedstawień zabrakło. Rozdzielono je ponadto postaciami bóstw symbolizujących
dzień i noc. Każde z wyobrażonych bóstw-personifikacji zostało uzupełnione dwoma znakami zodiaku:
postać Wenus - Baranem (Aries) i Bykiem (Taurus) (il. 5); Junony - Bliźniętami {Gemini) i Rakiem {Can-
cer) (il. 6); Apollona - Lwem {Leo) i Panną {Virgo); Wulkana - Wagą {Libera) i Skorpionem {Scorpius)
(il. 7); Ceres - Strzelcem {Sagittarius) i Koziorożcem {Capricornus) (il. 8); Diany - Wodnikiem {Aąuariuś)
i Rybami {Pisces). Gdyby przyjąć, jak to się niekiedy robi, że zarówno personifikacje dnia i nocy, jak
i cztery żywioły są powiązane z odpowiednimi porami roku, rok musiałby być podzielony nie na cztery
19 Patrz też przyp. 68.