DOI article:
Dobrowolski, Witold: Program ikonograficzny Sali Jadalnej Białego Domu w Łazienkach Królewskich w Warszawie: Wenus, Izyda, masoneria
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.18668#0219
PROGRAM IKONOGRAFICZNY SALI JADALNEJ BIAŁEGO DOMU W ŁAZIENKACH KRÓLEWSKICH.
213
8. Warszawa, Biały Dom w Łazienkach Królewskich, Sala Jadalna, ściana wschodnia,
Cerera - personifikacja ziemi. Fot. W. Dobrowolski
wia kobietę w kąpieli"32. Władysław Tatarkiewicz33, odnosząc się do inwentarza z 1777, słusznie doszedł
do wniosku, iż od samego początku w niszy Sali Jadalnej znajdował się antyczny posąg Wenus, kupiony
i restaurowany (nie „dokończony") przez Le Bruna (il. 9).
Stosunkowo niewielka, mająca 142,3 cm rzeźba34 należy do większych z licznej grupy dzieł antycznych
powtarzających ten sam typ posągu Kyprydy. Przedstawia ona stojącą frontalnie boginię o nagim torsie
i dolnej części ciała szczelnie przysłoniętej draperią. Pochyliwszy nieco tors i skłoniwszy głowę, Wenus
unosi oburącz pasma rozpuszczonych i spływających na boki włosów, czy to po to, by je wysuszyć po
wyjściu z wody, czy też by je upiąć z tyłu głowy. Ciężar ciała spoczywa na lewej nodze. Prawa noga
jest ugięta w kolanie i lekko cofnięta. Zgodnie z zasadą kontrapostu prawy bark nieco opada w kierunku
napiętego i nieznacznie uniesionego biodra. Prawe ramię jest odsunięte od ciała i uniesiona dłoń podtrzy-
muje końce pasm włosów. Lewe ramię jest opuszczone wzdłuż boku, a jego uniesione do wysokości szyi
przedramię także podtrzymuje włosy. Osłaniająca boginię draperia, opuszczona po dolną partię brzucha,
tworzy gruby wałek fałd związany z przodu i przykrywający jej partie intymne. Brzegi tkaniny odchodzące
od tego węzła spadają zygzakowato po jej nagie stopy.
Podczas II wojny światowej rzeźba została poważnie uszkodzona. Straciła prawą dłoń, przedramię
i dłoń lewej ręki, a także nos i odchodzące od głowy pasma włosów. Po wojnie jedynie nos został zrekon-
struowany (il. 2). Wygląd posągu sprzed wojny (il. 9) został jednak zadokumentowany zdjęciami (obecnie
32 A.-M. Fortia de Piles, L. de Boiseglin de Kerdu, Voyage de deux Français en Allemagne, Danemarck, Suède,
Russie et Pologne fait en 1790-1792, vol. V, Paris 1796, tłum. W. Zawadzki, [w:] Polska Stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 2,
Warszawa 1963, s. 685.
33 W. Tatarkiewicz, Ujazdów i początki Łazienek stanisławowskich, Warszawa 1934, s. 246.
34 M i к о с к i, Les sculptures mythologiques..., s. 77-78, poz. 67, il. 42; Mikocka-Rachubowa, op. cit., t. I, s. 60; t. II,
poz. 20, s. 51-52 (dalsze wskazówki bibliograficzne).
213
8. Warszawa, Biały Dom w Łazienkach Królewskich, Sala Jadalna, ściana wschodnia,
Cerera - personifikacja ziemi. Fot. W. Dobrowolski
wia kobietę w kąpieli"32. Władysław Tatarkiewicz33, odnosząc się do inwentarza z 1777, słusznie doszedł
do wniosku, iż od samego początku w niszy Sali Jadalnej znajdował się antyczny posąg Wenus, kupiony
i restaurowany (nie „dokończony") przez Le Bruna (il. 9).
Stosunkowo niewielka, mająca 142,3 cm rzeźba34 należy do większych z licznej grupy dzieł antycznych
powtarzających ten sam typ posągu Kyprydy. Przedstawia ona stojącą frontalnie boginię o nagim torsie
i dolnej części ciała szczelnie przysłoniętej draperią. Pochyliwszy nieco tors i skłoniwszy głowę, Wenus
unosi oburącz pasma rozpuszczonych i spływających na boki włosów, czy to po to, by je wysuszyć po
wyjściu z wody, czy też by je upiąć z tyłu głowy. Ciężar ciała spoczywa na lewej nodze. Prawa noga
jest ugięta w kolanie i lekko cofnięta. Zgodnie z zasadą kontrapostu prawy bark nieco opada w kierunku
napiętego i nieznacznie uniesionego biodra. Prawe ramię jest odsunięte od ciała i uniesiona dłoń podtrzy-
muje końce pasm włosów. Lewe ramię jest opuszczone wzdłuż boku, a jego uniesione do wysokości szyi
przedramię także podtrzymuje włosy. Osłaniająca boginię draperia, opuszczona po dolną partię brzucha,
tworzy gruby wałek fałd związany z przodu i przykrywający jej partie intymne. Brzegi tkaniny odchodzące
od tego węzła spadają zygzakowato po jej nagie stopy.
Podczas II wojny światowej rzeźba została poważnie uszkodzona. Straciła prawą dłoń, przedramię
i dłoń lewej ręki, a także nos i odchodzące od głowy pasma włosów. Po wojnie jedynie nos został zrekon-
struowany (il. 2). Wygląd posągu sprzed wojny (il. 9) został jednak zadokumentowany zdjęciami (obecnie
32 A.-M. Fortia de Piles, L. de Boiseglin de Kerdu, Voyage de deux Français en Allemagne, Danemarck, Suède,
Russie et Pologne fait en 1790-1792, vol. V, Paris 1796, tłum. W. Zawadzki, [w:] Polska Stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 2,
Warszawa 1963, s. 685.
33 W. Tatarkiewicz, Ujazdów i początki Łazienek stanisławowskich, Warszawa 1934, s. 246.
34 M i к о с к i, Les sculptures mythologiques..., s. 77-78, poz. 67, il. 42; Mikocka-Rachubowa, op. cit., t. I, s. 60; t. II,
poz. 20, s. 51-52 (dalsze wskazówki bibliograficzne).