DOI Artikel:
Dobrowolski, Witold: Program ikonograficzny Sali Jadalnej Białego Domu w Łazienkach Królewskich w Warszawie: Wenus, Izyda, masoneria
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.18668#0227
PROGRAM IKONOGRAFICZNY SALI JADALNEJ BIAŁEGO DOMU W ŁAZIENKACH KRÓLEWSKICH.
221
11. Warszawa, Biały Dom w Łazienkach Królewskich, Sala Jadalna, ściana zachodnia,
Personifikacja wiatru. Fot. W. Dobrowolski
Podstawą był oczywiście odziedziczony po starożytności klasycznej mit Io-Izydy. U Boccaccia
(1313-1375), powołującego się na Owidiusza74, piękna Io, córka boga rzecznego Inachosa, wzbudziła
żądze Zeusa i zazdrość Hery. Zmieniona w jałówkę i oddana pod straż stuocznemu Argusowi, została
uwolniona przez Hermesa, który uśpił i zabił strażnika. Prześladowana zesłanym przez Herę gzem, Io
uciekała aż do Egiptu. Odzyskała tam ludzką postać i zaczęto ją nazywać Izydą. Boccaccio zobaczył
w Izydzie personifikację ziemi, w Zeusie i Herze - Słońce i Księżyc, natomiast w Argusie - rozum
i jego światło. Zgodnie z drugą interpretacją, powtórzoną za późnoantycznym kompilatorem Teodoncju-
szem, Io, córka Prometeusza i kochanka Jowisza, walczyła z Argusem, królem Argos, który ją pokonał
i uwięził. Na polecenie Jowisza Merkury zabił Argusa i uwolnił Io, która uciekła na okręcie zaopatrzonym
w insygnium z postacią jałówki. Przybywszy do Egiptu, Io poślubiła króla Apisa. Jako królowa Egiptu,
zaznajomiła jego mieszkańców z uprawą ziemi i zboża tudzież wypiekiem chleba. Nauczyła ich pisma,
zgodnego współżycia i nadała sprawiedliwe prawa. Jej zasługi były tak wielkie, iż uznano ją za bóstwo
i zaczęto czcić jeszcze za życia.
Przejęta z Owidiusza75 i spopularyzowana przez Boccaccia opowieść o Izydzie-Io została w końcu
XV w. zastąpiona przez dominikanina Annio da Viterbo (1432-1502)76 wersją Diodora Siculosa77, wzbo-
gaconą o wiele bajecznych szczegółów, zaczerpniętych rzekomo z dzieła kapłana chaldejskiego Bero-
sosa, odkrytego, jak Annio twierdził, w domu jakiegoś mnicha, który miał je przywieźć z Azji Mniej-
szej. W wersji zakonnika z Viterbo78 głównym bohaterem mitu został Ozyrys, który w czasach rządów
Imhotep i pawie pióra. Z dziejów inspiracji egipskich w architekturze polskiej, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 2009,
zwłaszcza s. 107-140.
74 G.Boccaccio, Genealogia deorum gebtilium, VII, 22; II, 4; IV, 46; idem, De mulieribus claris, VIII, za: В a 11 r u ś a i t i s,
op. cit., s. 63.
75 О v i d i u s, Metamorphoseon libri XV, I, 583-750.
76 G. Nanni, Commentaria super opera diversorum auctorum ab antiąuitatibus loąuentium, Roma 1498; idem, Viterbiae
historiae epitoma, [w:] Annio da Viterbo. Documenti e ricerche. Ia Edizione critica di G Bafjioni, Consiglio Nazionale delie Ricerche,
Roma 1981, s. 78-162.
77 D i o d o r o s Sic, Bibliotheke, I, 18, 1-2, 20.
78 Nanni, Viterbiae historiae..., epitoma I, 2, 1. 77-563; głównie o Ozyrysie, który był: „totius inculti orbis fere primus pater
et cultor et princeps" (1. 77).
221
11. Warszawa, Biały Dom w Łazienkach Królewskich, Sala Jadalna, ściana zachodnia,
Personifikacja wiatru. Fot. W. Dobrowolski
Podstawą był oczywiście odziedziczony po starożytności klasycznej mit Io-Izydy. U Boccaccia
(1313-1375), powołującego się na Owidiusza74, piękna Io, córka boga rzecznego Inachosa, wzbudziła
żądze Zeusa i zazdrość Hery. Zmieniona w jałówkę i oddana pod straż stuocznemu Argusowi, została
uwolniona przez Hermesa, który uśpił i zabił strażnika. Prześladowana zesłanym przez Herę gzem, Io
uciekała aż do Egiptu. Odzyskała tam ludzką postać i zaczęto ją nazywać Izydą. Boccaccio zobaczył
w Izydzie personifikację ziemi, w Zeusie i Herze - Słońce i Księżyc, natomiast w Argusie - rozum
i jego światło. Zgodnie z drugą interpretacją, powtórzoną za późnoantycznym kompilatorem Teodoncju-
szem, Io, córka Prometeusza i kochanka Jowisza, walczyła z Argusem, królem Argos, który ją pokonał
i uwięził. Na polecenie Jowisza Merkury zabił Argusa i uwolnił Io, która uciekła na okręcie zaopatrzonym
w insygnium z postacią jałówki. Przybywszy do Egiptu, Io poślubiła króla Apisa. Jako królowa Egiptu,
zaznajomiła jego mieszkańców z uprawą ziemi i zboża tudzież wypiekiem chleba. Nauczyła ich pisma,
zgodnego współżycia i nadała sprawiedliwe prawa. Jej zasługi były tak wielkie, iż uznano ją za bóstwo
i zaczęto czcić jeszcze za życia.
Przejęta z Owidiusza75 i spopularyzowana przez Boccaccia opowieść o Izydzie-Io została w końcu
XV w. zastąpiona przez dominikanina Annio da Viterbo (1432-1502)76 wersją Diodora Siculosa77, wzbo-
gaconą o wiele bajecznych szczegółów, zaczerpniętych rzekomo z dzieła kapłana chaldejskiego Bero-
sosa, odkrytego, jak Annio twierdził, w domu jakiegoś mnicha, który miał je przywieźć z Azji Mniej-
szej. W wersji zakonnika z Viterbo78 głównym bohaterem mitu został Ozyrys, który w czasach rządów
Imhotep i pawie pióra. Z dziejów inspiracji egipskich w architekturze polskiej, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 2009,
zwłaszcza s. 107-140.
74 G.Boccaccio, Genealogia deorum gebtilium, VII, 22; II, 4; IV, 46; idem, De mulieribus claris, VIII, za: В a 11 r u ś a i t i s,
op. cit., s. 63.
75 О v i d i u s, Metamorphoseon libri XV, I, 583-750.
76 G. Nanni, Commentaria super opera diversorum auctorum ab antiąuitatibus loąuentium, Roma 1498; idem, Viterbiae
historiae epitoma, [w:] Annio da Viterbo. Documenti e ricerche. Ia Edizione critica di G Bafjioni, Consiglio Nazionale delie Ricerche,
Roma 1981, s. 78-162.
77 D i o d o r o s Sic, Bibliotheke, I, 18, 1-2, 20.
78 Nanni, Viterbiae historiae..., epitoma I, 2, 1. 77-563; głównie o Ozyrysie, który był: „totius inculti orbis fere primus pater
et cultor et princeps" (1. 77).