DOI Artikel:
Stankiewicz, Aleksander: Budowle "grupy tarłowskiej" a rzymska architektura sakralna początku XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.51757#0031
BUDOWLE „GRUPY TARŁOWSKIEJ” A RZYMSKA ARCHITEKTURA SAKRALNA... 29
dopatrywali się podobieństwa świątyni do prac muratora Jana Cangerle14, a Jerzy Kowalczyk uważał, że
zastosowany w jej wnętrzu motyw arkad wspartych na kolumnach nawiązywał do rzymskiego kościoła
S. Ignazio15. Jerzy Łoziński jako pierwszy zaproponował, by kościoły w Tarłowie, Jedlińsku oraz kaplicę
w Kazimierzu Dolnym zaliczyć do oeuvre jednego twórcy16. Mariusz Karpowicz zgodził się z Łozińskim,
uważając, że ich budowniczym i projektantem był autor stiuków17. Według Kazimierza Parfianowicza
budowniczym świątyni był Piotr Likkiel18.
Najwięcej miejsca samej architekturze zabytku poświęcił Miłobędzki. Wyznaczył czas jego powstania
na lata 1645-1655 i zaliczył do grupy budowli, które łączyły wspólne motywy architektoniczne bądź
dekoracyjne oraz osoby fundatorów19. Zajął się także sprawą jego autorstwa, otwierając dyskusję trwa-
jącą właściwie do dziś. Budowniczym kościoła miałby być Jan Zaor, twórca świątyni śś. Piotra i Pawła
na Antokolu w Wilnie20. Te wnioski powtórzył w swojej syntezie architektury polskiej XVII w.21 Jego
propozycja została przyjęta przez Martę Leśniakowską22 i początkowo przez Karpowicza23, który zde-
cydował się ostatecznie na związanie z Zaorem kościoła w Tarłowie, kaplicy w Kazimierzu Dolnym,
Loreto w Gołębiu i wileńskiego kościoła śś. Piotra i Pawła na Antokolu24. Propozycję ostatecznie przyjęto
w literaturze zagranicznej25.
Tadeusz Chrzanowski odrzucił atrybucję Karpowicza26. Poparli go Maria Krasnowolska27, Wojciech
Boberski28, Jerzy Kowalczyk29 i Jerzy Żmudziński30. Hanna Osiecka-Samsonowicz początkowo widziała
projektanta w Loccim31, ale z czasem hipotezę wycofała32. W kwestii autorstwa Zaora wypowiedziała się
również Anna Czyż, która uznała, że mógł on być odpowiedzialny jedynie za plany antokolskiej świątyni33.
W ostatnim czasie Michał Kurzej zwrócił uwagę na tekst tablicy fundacyjnej, według której kościół
miałby być wzniesiony w 1647 r. z fundacji Zbigniewa Oleśnickiego. Tuż przed 1647 r. miałby być
dekorowany stiukiem, a konsekrowany w 1659 r.34 Wskazał także, że wiązanie z kościołem budownicze-
go Domku Loretańskiego w Gołębiu Piotra Likkiela, wzmiankowanego w źródłach w latach 1645-1664
jako architekt królewski, ma zbyt słabe podstawy35. Kurzej w przeciwieństwie do Czyż sugerował moż-
liwość udziału Zaora w pracach w Tarłowie na stanowisku czeladnika murarskiego. Ze względu na zbli-
żone proporcje oraz rzuty świątyń tarłowskiej i wileńskiej, a pomimo znacznej różnicy w ich układach
przestrzennych uznał je za dzieło jednego architekta. Dopuścił możliwość, że Zaor mógł przejąć plany
kościoła w Tarłowie i zastosować je w Wilnie. Zaznaczył także, że współpraca Mistrza Tarłowskiego,
czynnego ok. 1640-1650 i będącego autorem stiuków, z jednym muratorem lub architektem, jakkolwiek
prawdopodobna, jest trudna do udowodnienia, choć musiała być dość bliska36.
w dyskusji, „Biuletyn Historii Sztuki”, 21, 1959, nr 3/4, s. 385; J. Łoziński, A. Miłobędzki, Atlas zabytków architektury w Polsce,
Warszawa 1967, s. 22-23; A. Miłobędzki, Zarys dziejów..., s. 181-182 (tu datowanie na rok 1647).
14 K. Majewski, J. Wzorek, Z badań nad rozwojem architektury w Lublinie w I. poi. XVII wieku, „Rocznik Lubelski”, 13,
1971, s. 74.
15 J. Kowalczyk, Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w dobie nowożytnej, Wrocław
1973, s. 116.
16 J.Z. Łoziński, Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa 1973, s. 280.
17 Karpowicz, Sztuka polska..., s. 85.
18 Parfianowicz, op. cit., s. 113, 117, 124, 132.
19 Miłobędzki, Z prac..., s. 81.
20 Ibidem, s. 83, 84.
21 Miłobędzki, Architektura..., t. 1, s. 207-216.
22 M. Leśniakowska, Tarłów: Sarmata ars moriendi, „Biuletyn Historii Sztuki”, 46, 1984, s. 156.
23 Miłobędzki, Architektura..., t. 1, s. 212, 215; Karpowicz, Artisti ticinesi..., s. 116, 118, 120.
24 Karpowicz, Barok..., s. 49; idem, Baroque..., s. 50, 54.
25 Pfister, op. cit., s. 29-31; Koutny-Jones, op. cit., s. 170, przyp. 6.
26 Chrzanowski, op. cit., s. 58.
27 Krasnowolska, Kmietowicz-Drathowa, op. cit., s. 265-257; Krasnowolska, op. cit., s. 170-173.
28 Boberski, op. cit., s. 134, przyp. 105.
29 Kowalczyk, Świątynie barokowe..., s. 21.
30 Żmudziński, op. cit., s. 57.
31 Samsonowicz, Augustyn Locci..., s. 164.
32 Osiecka-Samsonowicz, Agostino Locci..., s. 147, 149-151.
33 Czyż, op. cit., s. 43, 46, 60, 78.
34 Kurzej, Siedemnastowieczne sztukaterie..., s. 600.
35 Ibidem, s. 140.
36 Ibidem, s. 143, 145.
dopatrywali się podobieństwa świątyni do prac muratora Jana Cangerle14, a Jerzy Kowalczyk uważał, że
zastosowany w jej wnętrzu motyw arkad wspartych na kolumnach nawiązywał do rzymskiego kościoła
S. Ignazio15. Jerzy Łoziński jako pierwszy zaproponował, by kościoły w Tarłowie, Jedlińsku oraz kaplicę
w Kazimierzu Dolnym zaliczyć do oeuvre jednego twórcy16. Mariusz Karpowicz zgodził się z Łozińskim,
uważając, że ich budowniczym i projektantem był autor stiuków17. Według Kazimierza Parfianowicza
budowniczym świątyni był Piotr Likkiel18.
Najwięcej miejsca samej architekturze zabytku poświęcił Miłobędzki. Wyznaczył czas jego powstania
na lata 1645-1655 i zaliczył do grupy budowli, które łączyły wspólne motywy architektoniczne bądź
dekoracyjne oraz osoby fundatorów19. Zajął się także sprawą jego autorstwa, otwierając dyskusję trwa-
jącą właściwie do dziś. Budowniczym kościoła miałby być Jan Zaor, twórca świątyni śś. Piotra i Pawła
na Antokolu w Wilnie20. Te wnioski powtórzył w swojej syntezie architektury polskiej XVII w.21 Jego
propozycja została przyjęta przez Martę Leśniakowską22 i początkowo przez Karpowicza23, który zde-
cydował się ostatecznie na związanie z Zaorem kościoła w Tarłowie, kaplicy w Kazimierzu Dolnym,
Loreto w Gołębiu i wileńskiego kościoła śś. Piotra i Pawła na Antokolu24. Propozycję ostatecznie przyjęto
w literaturze zagranicznej25.
Tadeusz Chrzanowski odrzucił atrybucję Karpowicza26. Poparli go Maria Krasnowolska27, Wojciech
Boberski28, Jerzy Kowalczyk29 i Jerzy Żmudziński30. Hanna Osiecka-Samsonowicz początkowo widziała
projektanta w Loccim31, ale z czasem hipotezę wycofała32. W kwestii autorstwa Zaora wypowiedziała się
również Anna Czyż, która uznała, że mógł on być odpowiedzialny jedynie za plany antokolskiej świątyni33.
W ostatnim czasie Michał Kurzej zwrócił uwagę na tekst tablicy fundacyjnej, według której kościół
miałby być wzniesiony w 1647 r. z fundacji Zbigniewa Oleśnickiego. Tuż przed 1647 r. miałby być
dekorowany stiukiem, a konsekrowany w 1659 r.34 Wskazał także, że wiązanie z kościołem budownicze-
go Domku Loretańskiego w Gołębiu Piotra Likkiela, wzmiankowanego w źródłach w latach 1645-1664
jako architekt królewski, ma zbyt słabe podstawy35. Kurzej w przeciwieństwie do Czyż sugerował moż-
liwość udziału Zaora w pracach w Tarłowie na stanowisku czeladnika murarskiego. Ze względu na zbli-
żone proporcje oraz rzuty świątyń tarłowskiej i wileńskiej, a pomimo znacznej różnicy w ich układach
przestrzennych uznał je za dzieło jednego architekta. Dopuścił możliwość, że Zaor mógł przejąć plany
kościoła w Tarłowie i zastosować je w Wilnie. Zaznaczył także, że współpraca Mistrza Tarłowskiego,
czynnego ok. 1640-1650 i będącego autorem stiuków, z jednym muratorem lub architektem, jakkolwiek
prawdopodobna, jest trudna do udowodnienia, choć musiała być dość bliska36.
w dyskusji, „Biuletyn Historii Sztuki”, 21, 1959, nr 3/4, s. 385; J. Łoziński, A. Miłobędzki, Atlas zabytków architektury w Polsce,
Warszawa 1967, s. 22-23; A. Miłobędzki, Zarys dziejów..., s. 181-182 (tu datowanie na rok 1647).
14 K. Majewski, J. Wzorek, Z badań nad rozwojem architektury w Lublinie w I. poi. XVII wieku, „Rocznik Lubelski”, 13,
1971, s. 74.
15 J. Kowalczyk, Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w dobie nowożytnej, Wrocław
1973, s. 116.
16 J.Z. Łoziński, Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa 1973, s. 280.
17 Karpowicz, Sztuka polska..., s. 85.
18 Parfianowicz, op. cit., s. 113, 117, 124, 132.
19 Miłobędzki, Z prac..., s. 81.
20 Ibidem, s. 83, 84.
21 Miłobędzki, Architektura..., t. 1, s. 207-216.
22 M. Leśniakowska, Tarłów: Sarmata ars moriendi, „Biuletyn Historii Sztuki”, 46, 1984, s. 156.
23 Miłobędzki, Architektura..., t. 1, s. 212, 215; Karpowicz, Artisti ticinesi..., s. 116, 118, 120.
24 Karpowicz, Barok..., s. 49; idem, Baroque..., s. 50, 54.
25 Pfister, op. cit., s. 29-31; Koutny-Jones, op. cit., s. 170, przyp. 6.
26 Chrzanowski, op. cit., s. 58.
27 Krasnowolska, Kmietowicz-Drathowa, op. cit., s. 265-257; Krasnowolska, op. cit., s. 170-173.
28 Boberski, op. cit., s. 134, przyp. 105.
29 Kowalczyk, Świątynie barokowe..., s. 21.
30 Żmudziński, op. cit., s. 57.
31 Samsonowicz, Augustyn Locci..., s. 164.
32 Osiecka-Samsonowicz, Agostino Locci..., s. 147, 149-151.
33 Czyż, op. cit., s. 43, 46, 60, 78.
34 Kurzej, Siedemnastowieczne sztukaterie..., s. 600.
35 Ibidem, s. 140.
36 Ibidem, s. 143, 145.