DOI Artikel:
Osiecka-Samsonowicz, Hanna: "Z wielką pompą do nieba" - pogrzebowe "Theatrum" w Rzeczypospolitej w XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51757#0213
„Z WIELKĄ POMPĄ DO NIEBA” - POGRZEBOWE „THEATRUM” W RZECZYPOSPOLITEJ W XVIII WIEKU
211
6. Rekonstrukcja z 1939 r. katafalku Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery,
wystawionego z okazji egzekwii za parę królewską w kościele Kapucynów w Warszawie w 1733 r., neg. Instytut Sztuki PAN
taboretach składano insygnia władzy zmarłego i kosztowności. Jego portret unoszony przez postać anioła,
geniusza albo Famy zawieszano ponad trumną. Kompozycję wieńczył baldachim/paludament, spod którego
spływały pasy tkaniny zwane w relacjach welonami, podtrzymywane przez figury geniuszów, aniołów
albo w kunsztownych węzłach przymocowane do ścian kościoła.
Dużo mniejszą popularnością cieszyły się w Polsce katafalki, w których znaczną rolę odgrywała
struktura architektoniczna, wymagająca większych umiejętności projektanta. Ponad kwadratowym cokołem
wznosiła się konfesja zwieńczona belkowaniem i ażurową formą w kształcie piramidy lub zbiegających
się wydłużonych wolut, nawiązujących do beminiowskiej konfesji św. Piotra, wsparta na filarach lub
kolumnach. Typ ten reprezentuje znane z opisu castrum doloris Tomasza Zamoyskiego, najciekawsze
z dzieł Pawła Giżyckiego, oraz katafalk nieznanego autorstwa wzniesiony z inicjatywy Jakuba Sobieskiego
z okazji egzekwii za jego rodziców - Jana III i Marysieńkę u warszawskich Kapucynów w 1733 r., zre-
konstruowany w 1939 r. dość dowolnie z zachowanych wówczas elementów (il. 6). Warto też wspomnieć
o castrum doloris Jana Klemensa Branickiego, wystawionym w 1777 r. według projektu Jana Sękowskiego
w krakowskim kościele Jezuitów (il. 7)28.
Najciekawszy i - w świetle aktualnego stanu badań - najrzadszy w Rzeczypospolitej, natomiast bardzo
popularny w Europie typ reprezentują katafalki w formie tempietta. Kształt taki miało castrum doloris
królewicza Jakuba Sobieskiego wystawione w kolegiacie w Żółkwi w 1743 r. przez Michała Kazimierza
Radziwiłła „Rybeńkę” i zaprojektowane - jak i cały, opisany w drukowanej łacińskiej relacji oraz jej skró-
28 Kowecka, Oprawa i ceremonia..., s. 496-503.
211
6. Rekonstrukcja z 1939 r. katafalku Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery,
wystawionego z okazji egzekwii za parę królewską w kościele Kapucynów w Warszawie w 1733 r., neg. Instytut Sztuki PAN
taboretach składano insygnia władzy zmarłego i kosztowności. Jego portret unoszony przez postać anioła,
geniusza albo Famy zawieszano ponad trumną. Kompozycję wieńczył baldachim/paludament, spod którego
spływały pasy tkaniny zwane w relacjach welonami, podtrzymywane przez figury geniuszów, aniołów
albo w kunsztownych węzłach przymocowane do ścian kościoła.
Dużo mniejszą popularnością cieszyły się w Polsce katafalki, w których znaczną rolę odgrywała
struktura architektoniczna, wymagająca większych umiejętności projektanta. Ponad kwadratowym cokołem
wznosiła się konfesja zwieńczona belkowaniem i ażurową formą w kształcie piramidy lub zbiegających
się wydłużonych wolut, nawiązujących do beminiowskiej konfesji św. Piotra, wsparta na filarach lub
kolumnach. Typ ten reprezentuje znane z opisu castrum doloris Tomasza Zamoyskiego, najciekawsze
z dzieł Pawła Giżyckiego, oraz katafalk nieznanego autorstwa wzniesiony z inicjatywy Jakuba Sobieskiego
z okazji egzekwii za jego rodziców - Jana III i Marysieńkę u warszawskich Kapucynów w 1733 r., zre-
konstruowany w 1939 r. dość dowolnie z zachowanych wówczas elementów (il. 6). Warto też wspomnieć
o castrum doloris Jana Klemensa Branickiego, wystawionym w 1777 r. według projektu Jana Sękowskiego
w krakowskim kościele Jezuitów (il. 7)28.
Najciekawszy i - w świetle aktualnego stanu badań - najrzadszy w Rzeczypospolitej, natomiast bardzo
popularny w Europie typ reprezentują katafalki w formie tempietta. Kształt taki miało castrum doloris
królewicza Jakuba Sobieskiego wystawione w kolegiacie w Żółkwi w 1743 r. przez Michała Kazimierza
Radziwiłła „Rybeńkę” i zaprojektowane - jak i cały, opisany w drukowanej łacińskiej relacji oraz jej skró-
28 Kowecka, Oprawa i ceremonia..., s. 496-503.