DOI Artikel:
Tracz, Ks. Szymon: Artystyczna oprawa brackich świąt i uroczystości w diecezji krakowskiej do 1783 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51757#0234
232
KS. SZYMON TRACZ
3. Wnętrze kaplicy Arcybractwa Różańca Świętego przy kościele Dominikanów w Krakowie.
Fot. S. Tracz
południowej nawie kościoła, w miejscu planowanej drugiej wieży. Kaplica do wnętrza nawy otwiera się
ostrołukową arkadą. Pierwotnie miała dodatkowe wejście z zewnątrz, usytuowane we wschodniej ścia-
nie. Do początku XVII w. bracki ołtarz z obrazem św. Anny z ok. 1619 r. stał przy zachodniej ścianie
oratorium, naprzeciw wspomnianego wejścia. Jednak po wybudowaniu od wschodu w 1645 r. kaplicy
Zwiastowania NMP pomiędzy obu budowlami utworzono wąski aneks połączony z bracką kaplicą, likwi-
dując wejście, ale zachowując dawny maniery styczny portal z początku XVII w. W tej sytuacji bracki
ołtarz przeniesiono na ścianę południową, a w ścianie zachodniej wykuto nowe okno41 (il. 4). Z kolei
kaplicę dla krakowskiego Bractwa św. Zofii wzniósł przeor Stanisław Lachocki w 1542 r. Przylegającemu
do południowej ściany prezbiterium kościoła oratorium najpierw patronowała św. Zofia, a od 1. połowy
XIX w. Matka Boska Częstochowska. Czworoboczną kaplicę nakryto sklepieniem krzyżowo-żebrowym
ze wspornikiem o dekoracji roślinnej i przykryto dachem pulpitowym, najpierw gontowym, a w 1849 r.
dachówkowym. W arkadzie łączącej kaplicę z nawą południową zainstalowano kratę (zapewne z 1542 r.),
którą ozdobiono repusowaną plakietą ze sceną Koronacji NMP adorowanej przez członków bractwa oraz
malowaną drewnianą tabliczką z przedstawieniem dusz czyśćcowych i datą: 177142.
Zdarzało się, że okazałe kaplice miały także konfraternie działające na wsiach. Tak było na przykład
w Radziechowach, gdzie dla zaprowadzonego 29 VI 1720 r. rolniczego Bractwa św. Izydora wzniesiono
pomiędzy 15 VI 1722 a 23 VI 1725 r. istniejącą do dziś kaplicę przy tamtejszym kościele parafialnym
św. Marcina43. Obszerne oratorium dostawiono od północy do nawy kościoła, pierwotnie łącząc go z nią
za pomocą dwóch arkad, zlikwidowanych w czasie modernizacji kościoła pod koniec lat 70. XX w. Przed
XX-wiecznym przekształceniem z nawy do kaplicy wchodziło się po kilku stopniach. Wzniesiono ją na
rzucie zbliżonym do kwadratu, opinając na zewnątrz wydatnymi przyporami i przykrywając sklepieniem
41 Z. Jakubowski, Podziemia kaplicy św. Anny w kościele Bożego Ciała. Problem grobu Bartłomieja Berrecciego, [w:] Studia
do dziejów kościoła Bożego Ciała w Krakowie, red. Z. Jakubowski, Kraków 1977, s. 178-179; Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4,
Miasto Kraków, cz. 4, Kazimierz i Stradom. Kościoły i klasztory 1, red. I. Rejduch-Samkowa, J. Samek, Warszawa 1987, s. 50-51,
il. 148, 579.
42 Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4, Miasto Kraków, cz. 4, Kazimierz i Stradom..., s. 37, il. 160; Bruździński, op. cit.,
s. 7-8; Frey-Stec, op. cit., s. 92, 100-101, il. 19-20.
43 Komoniecki, op. cit., s. 542, 544; Kracik, op. cit., s. 38, il. s. 42; Tracz, op. cit., s. 58-59, 135-137.
KS. SZYMON TRACZ
3. Wnętrze kaplicy Arcybractwa Różańca Świętego przy kościele Dominikanów w Krakowie.
Fot. S. Tracz
południowej nawie kościoła, w miejscu planowanej drugiej wieży. Kaplica do wnętrza nawy otwiera się
ostrołukową arkadą. Pierwotnie miała dodatkowe wejście z zewnątrz, usytuowane we wschodniej ścia-
nie. Do początku XVII w. bracki ołtarz z obrazem św. Anny z ok. 1619 r. stał przy zachodniej ścianie
oratorium, naprzeciw wspomnianego wejścia. Jednak po wybudowaniu od wschodu w 1645 r. kaplicy
Zwiastowania NMP pomiędzy obu budowlami utworzono wąski aneks połączony z bracką kaplicą, likwi-
dując wejście, ale zachowując dawny maniery styczny portal z początku XVII w. W tej sytuacji bracki
ołtarz przeniesiono na ścianę południową, a w ścianie zachodniej wykuto nowe okno41 (il. 4). Z kolei
kaplicę dla krakowskiego Bractwa św. Zofii wzniósł przeor Stanisław Lachocki w 1542 r. Przylegającemu
do południowej ściany prezbiterium kościoła oratorium najpierw patronowała św. Zofia, a od 1. połowy
XIX w. Matka Boska Częstochowska. Czworoboczną kaplicę nakryto sklepieniem krzyżowo-żebrowym
ze wspornikiem o dekoracji roślinnej i przykryto dachem pulpitowym, najpierw gontowym, a w 1849 r.
dachówkowym. W arkadzie łączącej kaplicę z nawą południową zainstalowano kratę (zapewne z 1542 r.),
którą ozdobiono repusowaną plakietą ze sceną Koronacji NMP adorowanej przez członków bractwa oraz
malowaną drewnianą tabliczką z przedstawieniem dusz czyśćcowych i datą: 177142.
Zdarzało się, że okazałe kaplice miały także konfraternie działające na wsiach. Tak było na przykład
w Radziechowach, gdzie dla zaprowadzonego 29 VI 1720 r. rolniczego Bractwa św. Izydora wzniesiono
pomiędzy 15 VI 1722 a 23 VI 1725 r. istniejącą do dziś kaplicę przy tamtejszym kościele parafialnym
św. Marcina43. Obszerne oratorium dostawiono od północy do nawy kościoła, pierwotnie łącząc go z nią
za pomocą dwóch arkad, zlikwidowanych w czasie modernizacji kościoła pod koniec lat 70. XX w. Przed
XX-wiecznym przekształceniem z nawy do kaplicy wchodziło się po kilku stopniach. Wzniesiono ją na
rzucie zbliżonym do kwadratu, opinając na zewnątrz wydatnymi przyporami i przykrywając sklepieniem
41 Z. Jakubowski, Podziemia kaplicy św. Anny w kościele Bożego Ciała. Problem grobu Bartłomieja Berrecciego, [w:] Studia
do dziejów kościoła Bożego Ciała w Krakowie, red. Z. Jakubowski, Kraków 1977, s. 178-179; Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4,
Miasto Kraków, cz. 4, Kazimierz i Stradom. Kościoły i klasztory 1, red. I. Rejduch-Samkowa, J. Samek, Warszawa 1987, s. 50-51,
il. 148, 579.
42 Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4, Miasto Kraków, cz. 4, Kazimierz i Stradom..., s. 37, il. 160; Bruździński, op. cit.,
s. 7-8; Frey-Stec, op. cit., s. 92, 100-101, il. 19-20.
43 Komoniecki, op. cit., s. 542, 544; Kracik, op. cit., s. 38, il. s. 42; Tracz, op. cit., s. 58-59, 135-137.