DOI Artikel:
Tracz, Ks. Szymon: Artystyczna oprawa brackich świąt i uroczystości w diecezji krakowskiej do 1783 roku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.51757#0235
ARTYSTYCZNA OPRAWA BRACKICH ŚWIĄT I UROCZYSTOŚCI W DIECEZJI KRAKOWSKIEJ...
233
4. Wnętrze kaplicy św. Anny należącej do Arcybractwa Najświętszego Sakramentu i Pięciu Ran Chrystusa
przy kościele Bożego Ciała na Kazimierzu w Krakowie - ołtarz bracki, feretron konfraterni oraz laski i berła brackie.
Fot. S. Tracz
kolebkowym z lunetami. Dach kaplicy zwieńczony baniastą sygnaturką z latarnią pokryto najpierw gontem,
a następnie w XX w. blachą miedzianą44 (il. 2).
Z zapisów źródłowych wiadomo, że przy nieistniejącym już dziś drewnianym kościele parafialnym
Wniebowzięcia NMP w Milówce, zastąpionym w latach 1834-1839 nową murowaną świątynią, swoje
kaplice od północy i południa miały działające tam dwa bractwa - Konfraternia św. Anny, zaprowadzona
26 VII 1697 r., i św. Barbary, introdukowana 15 VIII 1713 r.45 Było tak, „aby w obu kaplicach Bractwa
oboje świętej Anny w jednej, a świętej Barbary w drugiej, osobiście każde były i miejsca swoje miały
do wygody nabożeństwa brackiego i braci tych Bractw”46.
Podstawowym elementem wyposażenia każdej kaplicy był bracki obraz umieszczony w należącym
do konfraterni ołtarzu. Przy ołtarzu, niezależnie czy w kaplicy, czy we wnętrzu kościoła, gromadzili się
bracia i siostry na celebracji mszy św. za żywych i zmarłych konfratrów, śpiewie nieszporów oraz litanii
i antyfon. Stąd też wyruszano w uroczyste procesje, tu wreszcie ustawiano katafalk z ciałem zmarłego
członka podczas egzekwii pogrzebowych. Często w bezpośredniej bliskości ołtarza znajdowała się krypta
grzebalna, gdzie chowano znamienitszych członków. W przypadku zamożnych konfraterni zdarzało się, że
brackie kaplice stanowiły niejako kościół w kościele, posiadając własny zespół ołtarzy, chór muzyczny,
ambonę, konfesjonały itp., co można zauważyć na przykładzie arcybractw krakowskich (il. 3).
W krakowskim oratorium Arcybractwa Męki Pańskiej znajdowały się: powstały po 1655 r. ołtarz
główny z figurą Chrystusa Bolesnego47 48, zaopatrzony w zasuwę z wizerunkiem Matki Boskiej Bolesnej, oraz
cztery barokowe ołtarze boczne (niezachowane) z przedstawieniami Przemienienia Pańskiego, Św. Micha-
ła, Św. Jana Nepomucena i Św. Marii Magdaleny^. W grubości muru południowego w prezbiterium
i w pierwszym przęśle nawy oratorium zainstalowano dwie empory, wznosząc także w ostatnim przęśle
44 Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, t. 3, Powiat żywiecki, województwo krakowskie, oprać. J. Szabłowski, War-
szawa 1948, s. 139.
45 Ibidem, s. 123; Tracz, op. cit., s. 57-58.
46 Komoniecki, op. cit., s. 452.
47 Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4, Miasto Kraków, cz. 2, Kościoły i klasztory śródmieścia 1..., s. 115, il. 151.
48 Fabiański, op. cit., s. 117.
233
4. Wnętrze kaplicy św. Anny należącej do Arcybractwa Najświętszego Sakramentu i Pięciu Ran Chrystusa
przy kościele Bożego Ciała na Kazimierzu w Krakowie - ołtarz bracki, feretron konfraterni oraz laski i berła brackie.
Fot. S. Tracz
kolebkowym z lunetami. Dach kaplicy zwieńczony baniastą sygnaturką z latarnią pokryto najpierw gontem,
a następnie w XX w. blachą miedzianą44 (il. 2).
Z zapisów źródłowych wiadomo, że przy nieistniejącym już dziś drewnianym kościele parafialnym
Wniebowzięcia NMP w Milówce, zastąpionym w latach 1834-1839 nową murowaną świątynią, swoje
kaplice od północy i południa miały działające tam dwa bractwa - Konfraternia św. Anny, zaprowadzona
26 VII 1697 r., i św. Barbary, introdukowana 15 VIII 1713 r.45 Było tak, „aby w obu kaplicach Bractwa
oboje świętej Anny w jednej, a świętej Barbary w drugiej, osobiście każde były i miejsca swoje miały
do wygody nabożeństwa brackiego i braci tych Bractw”46.
Podstawowym elementem wyposażenia każdej kaplicy był bracki obraz umieszczony w należącym
do konfraterni ołtarzu. Przy ołtarzu, niezależnie czy w kaplicy, czy we wnętrzu kościoła, gromadzili się
bracia i siostry na celebracji mszy św. za żywych i zmarłych konfratrów, śpiewie nieszporów oraz litanii
i antyfon. Stąd też wyruszano w uroczyste procesje, tu wreszcie ustawiano katafalk z ciałem zmarłego
członka podczas egzekwii pogrzebowych. Często w bezpośredniej bliskości ołtarza znajdowała się krypta
grzebalna, gdzie chowano znamienitszych członków. W przypadku zamożnych konfraterni zdarzało się, że
brackie kaplice stanowiły niejako kościół w kościele, posiadając własny zespół ołtarzy, chór muzyczny,
ambonę, konfesjonały itp., co można zauważyć na przykładzie arcybractw krakowskich (il. 3).
W krakowskim oratorium Arcybractwa Męki Pańskiej znajdowały się: powstały po 1655 r. ołtarz
główny z figurą Chrystusa Bolesnego47 48, zaopatrzony w zasuwę z wizerunkiem Matki Boskiej Bolesnej, oraz
cztery barokowe ołtarze boczne (niezachowane) z przedstawieniami Przemienienia Pańskiego, Św. Micha-
ła, Św. Jana Nepomucena i Św. Marii Magdaleny^. W grubości muru południowego w prezbiterium
i w pierwszym przęśle nawy oratorium zainstalowano dwie empory, wznosząc także w ostatnim przęśle
44 Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, t. 3, Powiat żywiecki, województwo krakowskie, oprać. J. Szabłowski, War-
szawa 1948, s. 139.
45 Ibidem, s. 123; Tracz, op. cit., s. 57-58.
46 Komoniecki, op. cit., s. 452.
47 Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4, Miasto Kraków, cz. 2, Kościoły i klasztory śródmieścia 1..., s. 115, il. 151.
48 Fabiański, op. cit., s. 117.