Museum Narodowe w Krakowie [Hrsg.]: Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie (N.S. 3.2010)

Kraków w spotkaniu z Japonią i jej kulturą na przełomie XIX i XX wieku

151

coś do przesłania ludziom z kraju rozbitego na trzy zabory. Prasa pokazywała (zgodnie
z poglądami Feliksa Jasieńskiego), że poprzez wiedzę o Japonii i jej kulturze Polak może
trafić do własnych artystów, a poprzez tych artystów trafić do tej sztuki. Prasa tłumaczyła,
że znajomość zagadnień politycznych może stymulować pragnienie wiedzy i chęć pozna-
nia kultury i sztuki danego kraju. I taką rolę spełniały relacje z krwawego teatru wojny
rosyjsko-japońskiej wiatach 1904-1905.

Już po pobieżnym przerzuceniu prasy krakowskiej i galicyjskiej (także tłumaczonych
telegramów z prasy wiedeńskiej) zauważyć można brak jakiejkolwiek notatki czy opinii
negatywnej na temat Japonii i jej kultury. Czytelnik wyczuwał sympatię do tego kraju
ze strony prasy lokalnej - która ze zrozumiałych (patriotycznych, czyli antyrosyjskich)
względów zajęła stanowisko projapońskie - i mógł się z tym stanowiskiem jako Polak
w pełni identyfikować.

Pozwala to postawić tezę nie przedstawianą w fachowej literaturze (czy to na temat samej
osoby Feliksa Jasieńskiego, czy sztuki japońskiej i japońszczyzny w ogóle oraz negatywnego
ich odbioru w Warszawie), że podtekst polityczny miał tu niebagatelne znaczenie. Mimo ofi-
cjalnych stosunków dyplomatycznych i handlowych między Rosją i Japonią (np. wizyty dy-
plomatyczne) pewne nastroje antyjapońskie mogły wynikać z toczonej między oboma kraja-
mi walki o strefę wpływu w Korei i Mandżurii. A kultura i sztuka mogły być także w dalekiej
od centrów dyplomatycznych Warszawie polem rywalizacji obu krajów. Tylko biorąc pod
uwagę ten wątek, można wytłumaczyć aprioryczną nieprzychylność nie tylko wobec działań
Jasieńskiego, ale także wobec trupy japońskich aktorów, bez wnikania w artyzm i idee dzieła,
które prezentowali w Warszawie. Japonia wspierała także zaproszonego do Tokio Józefa Pił-
sudskiego i Polską Partię Socjalistyczną, wiedząc, że jednym z głównych haseł tej partii była
niepodległość Polski, której przeciwnikiem była właśnie Rosja. Obraz Japonii w prasie War-
szawy i zaboru rosyjskiego był odmienny od obrazu przedstawianego w prasie w Krakowie
i Galicji jako części Cesarstwa Austro-Węgier. Wynikało to z prowadzenia dwóch różnych
polityk przez te państwa i odmiennych układów sojuszy. To granice państw wyznaczały opcję
odrzucenia bądź przyjęcia Japonii i jej sztuki przez Polaków w dwóch odmiennych zaborach.

Zainteresowanie Japonią i jej sztuką w Krakowie, Warszawie czy Lwowie łączyło się
w pierwszym rzędzie z Feliksem Jasieńskim i jego wystawami sztuki japońskiej, ale nie
możemy zapominać o innych kolekcjonerach sztuki Dalekiego Wschodu, takich jak Pa-
weł Sapieha, Bolesław Wołodkowicz, Mieczysław Geniusz, Stanisław Dębicki, Ferdynand
Kowarski, Józef Czaki czy choćby Aleksander Dybowski73 - mało dotychczas znany pol-
ski profesor fizyki na uniwersytecie w Paryżu i Tokio. Wystawy Feliksa Jasieńskiego były
do końca przemyślanymi i zaplanowanymi przez kolekcjonera wydarzeniami artystyczny-
mi. Wbrew opinii, że wszystko już napisano o motywach jego kolekcjonerstwa, temat ten
wymaga dalszych gruntownych badań przez historyków i historyków sztuki. Dotyczy to
także pozostałych wymienionych kolekcjonerów.

Wydaje się, że w Krakowie prasa i zwiedzający wystawy sztuki japońskiej Jasieńskiego
trafnie odczytali zamysł kolekcjonera. O tej trafności świadczyć mogą pozytywne recenzje

73 Dybowski będąc w Tokio przywiózł z Japonii makimono (zwój) z połowy XIX w., specjalnie nabyty
dla jego kuzyna C. K. Norwida, który z kolei ofiarował zwój M. Geniuszowi, jednemu z budowniczych
Kanału Sueskiego. Por. Archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie, rkps S/l/12.