DOI Artikel:
Jaroszewski, Tadeusz Stefan; Rottermund, Andrzej; Uniwersytet Warszawski [Mitarb.]: Nieznane materiały do Aleksandrii i Szpanowa: (na marginesie wystawy widków architektonicznych w malarstwie polskim)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19550#0037
Tadeusz Stefan Jaroszewski
Andrzej Rottermund
NIEZNANE MATERIAŁY DO ALEKSANDRII I SZPANOWA
(NA MARGINESIE WYSTAWY WIDOKÓW ARCHITEKTONICZNYCH W MALARSTWIE
POLSKIM)*
Ж—Jorganizowana w Muzeum Narodowym w Warszawie wystawa widoku architektoni-
cznego w malarstwie polskim spotkała się z ogromnym zainteresowaniem zarówno szerokiej
publiczności, jak i specjalistów. Zainteresowanie to należy tłumaczyć między innymi charakterem
wystawy pomyślanej jako „wielki" pokaz materiału ikonograficznego do historii architektury
polskiej. Wśród blisko 500 wystawionych pozycji znalazło się wiele materiału nieznanego, który
pozwolił w wielu wypadkach na nowe ustalenia autorskie i tematyczne lub też stał się punktem
wyjścia dla rozważań związanych z architekturą XVIII i XIX w. Spośród szerokiego wachlarza
zagadnień, jakie wniosła wystawa, wybrano tutaj przykładowo dwa. Tematem ich są mało znane
w polskiej literaturze naukowej rezydencje kresowe: Aleksandria koło Białejcerkwi — Branickich
oraz Szpanów — Radziwiłłów. Wybrane zagadnienia sięgać będą nieraz daleko poza tematyczny
zakres wystawy; pierwsza część artykułu ma na celu przedstawienie jednego z najwspanialszych
założeń parkowych Ukrainy, druga — mało znaną rezydencję Radziwiłłów na Wołyniu oraz
niektóre aspekty amatorskiej twórczości w pierwszej połowie w. XIX.
1. Wystawa „Widoki architektoniczne w malarstwie polskim" ujawniła m. in. niezwykle inte-
resujący widok pałacyku w Aleksandrii pod Białącerkwią, letniej rezydencji hetmanowej Aleksan-
dry z Engelhardtów Branickiej. Jest to sepia Józefa Richtera pochodząca z r. 1837, zakupiona
do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie w r. 1946 od Tadeusza Wierzejskiego1. Widok
* Artykuł niniejszy przedstawiony został przez autorów w formie referatu na zebraniu naukowym Katedry
Historii Sztuki Nowożytnej UW w dn. 10 XII 1964.
1 Widoki architektoniczne w malarstwie polskim 1780—1880. Katalog, Muzeum Narodowe w Warszawie,
Warszawa 1964, s. 104, nr 356; sepia ta znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie nr inw. Rys.
Pol. 14360.
*
3 Rocznik Muz. Nar. t. XII/68
33
Andrzej Rottermund
NIEZNANE MATERIAŁY DO ALEKSANDRII I SZPANOWA
(NA MARGINESIE WYSTAWY WIDOKÓW ARCHITEKTONICZNYCH W MALARSTWIE
POLSKIM)*
Ж—Jorganizowana w Muzeum Narodowym w Warszawie wystawa widoku architektoni-
cznego w malarstwie polskim spotkała się z ogromnym zainteresowaniem zarówno szerokiej
publiczności, jak i specjalistów. Zainteresowanie to należy tłumaczyć między innymi charakterem
wystawy pomyślanej jako „wielki" pokaz materiału ikonograficznego do historii architektury
polskiej. Wśród blisko 500 wystawionych pozycji znalazło się wiele materiału nieznanego, który
pozwolił w wielu wypadkach na nowe ustalenia autorskie i tematyczne lub też stał się punktem
wyjścia dla rozważań związanych z architekturą XVIII i XIX w. Spośród szerokiego wachlarza
zagadnień, jakie wniosła wystawa, wybrano tutaj przykładowo dwa. Tematem ich są mało znane
w polskiej literaturze naukowej rezydencje kresowe: Aleksandria koło Białejcerkwi — Branickich
oraz Szpanów — Radziwiłłów. Wybrane zagadnienia sięgać będą nieraz daleko poza tematyczny
zakres wystawy; pierwsza część artykułu ma na celu przedstawienie jednego z najwspanialszych
założeń parkowych Ukrainy, druga — mało znaną rezydencję Radziwiłłów na Wołyniu oraz
niektóre aspekty amatorskiej twórczości w pierwszej połowie w. XIX.
1. Wystawa „Widoki architektoniczne w malarstwie polskim" ujawniła m. in. niezwykle inte-
resujący widok pałacyku w Aleksandrii pod Białącerkwią, letniej rezydencji hetmanowej Aleksan-
dry z Engelhardtów Branickiej. Jest to sepia Józefa Richtera pochodząca z r. 1837, zakupiona
do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie w r. 1946 od Tadeusza Wierzejskiego1. Widok
* Artykuł niniejszy przedstawiony został przez autorów w formie referatu na zebraniu naukowym Katedry
Historii Sztuki Nowożytnej UW w dn. 10 XII 1964.
1 Widoki architektoniczne w malarstwie polskim 1780—1880. Katalog, Muzeum Narodowe w Warszawie,
Warszawa 1964, s. 104, nr 356; sepia ta znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie nr inw. Rys.
Pol. 14360.
*
3 Rocznik Muz. Nar. t. XII/68
33