DOI Heft:
Grecja
DOI Artikel:Zdrojewska, Wanda; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Lustra ręczne w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19554#0154
ich uchwyty dekoracją reliefową3. Produkcja luster argiwo-korynckich kontynuowana była
również w V w. p.n.e., a nawet być może dłużej, przy czym młodsze obiekty odznaczają się bra-
kiem przedstawień reliefowych; uchwyty pozostawiano gładkie, bądź też zdobiono je dekoracją
rytą4.
Równolegle z lustrami typu argiwo-korynckiego pojawiały się inne, których dyski i uchwyty
odlewano oddzielnie, po czym łączono drogą lutowania bądź nitowania. Często też rączki wy-
konywano w innym materiale (drewno, kość, kość słoniowa) i przymocowywano sztyftami do
brązowego dysku5.
Pewną odmianę luster ręcznych we wcześniejszym okresie stanowiły zwierciadła, których
uchwyty były formowane w postaci figurek kobiecych z pierścieniem do zawieszania umiesz-
czanym pod stopami6. Wykształcenie się nowych typów luster w Grecji (lustra stojące, a nas-
tępnie pudełkowe) nie przyczyniło się bynajmniej do rezygnacji z produkcji luster ręcznych,
które jako tańsze od pozostałych typów miały niewątpliwie zawsze zapewniony popyt7.
W Etrurii lustra ręczne były wyrabiane od VI do końca III w. p.n.e. Dekoracja ich obejmo-
wała głównie odwrocia dysków, pokrywane rytymi przedstawieniami, których tematykę czer-
pano w przeważnej mierze z greckiej mitologii8.
Dyski rzymskich luster ręcznych przybierały kształt okrągły lub kwadratowy, czy prosto-
kątny. Specyficznie rzymską cechą było zdobienie obrzeżeń dysków dziurkowaniem. Dekoracja
składała się nadto z kół koncentrycznych, brzegi zaś dysków często zdobiono zygzakami, po-
dwójnymi wolutami bądź kwiatami. Między dyskiem a uchwytem bywały sytuowane elementy
w formie kwiatu lub liścia między dwoma pączkami. W wielu egzemplarzach przy połączeniu
uchwytu z dyskiem występował od tyłu wydłużony listek albo palmeta9.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się siedem luster ręcznych, z któ-
3 de Ridder, jw., s. 1424, il. 6527. Por. też Eph. Arch., 1898, s. 121—136 — lustro typu argiwo-korync-
kiego znajdujące się w Muzeum Narodowym w Atenach oraz AA, 1904, s. 22, 1 (Pernice) —• lustro z Muzeum
w Berlinie iNetoliczka, jw., s. 36—37. O lustrach argiwo-korynckich patrz też H. P a y n e, Necrocorin-
thia, A Study of Corinthian Art in the Archaic Period. Oxford 1931, s. 223 i nast.
4 Por. G. Richter, Greek, Etruscan and Roman Bronzes. New York 1915, s. 253; Argive Heraeum, II,
tabl. 92 i nast.
5 Por. de Ridder, jw., s. 1425; Richter, jw., s. 253; N e t o 1 i c z k a, jw., s. 37, 38.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się kościana rączka lustra, pochodząca z polskich
wykopalisk w Mirmeki, znaleziona wśród obiektów późnohellenistycznych. Nr inw. 226480 MN.
6 de Ridder, jw., s. 1425; Richter, jw., s. 253; Netoliczka, jw., s. 37.
7 Por. Zdrojewska, Fragmenty greckich luster stojących, jw., s. 60.
8 O lustrach etruskich patrz m.in. Richter, jw., s. 271—272; de Ridder, jw., s. 1427, 1428; H. B.
W a 11 e r s, Catalogue of the Bronzes Greek, Roman and Etruscan in the Department of Greek and Roman
Antiąuities. London 1899, tabl. 18; Netoliczka, jw., s. 40 i nast.
9 Por. de Ridder, jw., s. 1429; Richter, jw., s. 288; Netoliczka, jw., s. 43, 44.
150
również w V w. p.n.e., a nawet być może dłużej, przy czym młodsze obiekty odznaczają się bra-
kiem przedstawień reliefowych; uchwyty pozostawiano gładkie, bądź też zdobiono je dekoracją
rytą4.
Równolegle z lustrami typu argiwo-korynckiego pojawiały się inne, których dyski i uchwyty
odlewano oddzielnie, po czym łączono drogą lutowania bądź nitowania. Często też rączki wy-
konywano w innym materiale (drewno, kość, kość słoniowa) i przymocowywano sztyftami do
brązowego dysku5.
Pewną odmianę luster ręcznych we wcześniejszym okresie stanowiły zwierciadła, których
uchwyty były formowane w postaci figurek kobiecych z pierścieniem do zawieszania umiesz-
czanym pod stopami6. Wykształcenie się nowych typów luster w Grecji (lustra stojące, a nas-
tępnie pudełkowe) nie przyczyniło się bynajmniej do rezygnacji z produkcji luster ręcznych,
które jako tańsze od pozostałych typów miały niewątpliwie zawsze zapewniony popyt7.
W Etrurii lustra ręczne były wyrabiane od VI do końca III w. p.n.e. Dekoracja ich obejmo-
wała głównie odwrocia dysków, pokrywane rytymi przedstawieniami, których tematykę czer-
pano w przeważnej mierze z greckiej mitologii8.
Dyski rzymskich luster ręcznych przybierały kształt okrągły lub kwadratowy, czy prosto-
kątny. Specyficznie rzymską cechą było zdobienie obrzeżeń dysków dziurkowaniem. Dekoracja
składała się nadto z kół koncentrycznych, brzegi zaś dysków często zdobiono zygzakami, po-
dwójnymi wolutami bądź kwiatami. Między dyskiem a uchwytem bywały sytuowane elementy
w formie kwiatu lub liścia między dwoma pączkami. W wielu egzemplarzach przy połączeniu
uchwytu z dyskiem występował od tyłu wydłużony listek albo palmeta9.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się siedem luster ręcznych, z któ-
3 de Ridder, jw., s. 1424, il. 6527. Por. też Eph. Arch., 1898, s. 121—136 — lustro typu argiwo-korync-
kiego znajdujące się w Muzeum Narodowym w Atenach oraz AA, 1904, s. 22, 1 (Pernice) —• lustro z Muzeum
w Berlinie iNetoliczka, jw., s. 36—37. O lustrach argiwo-korynckich patrz też H. P a y n e, Necrocorin-
thia, A Study of Corinthian Art in the Archaic Period. Oxford 1931, s. 223 i nast.
4 Por. G. Richter, Greek, Etruscan and Roman Bronzes. New York 1915, s. 253; Argive Heraeum, II,
tabl. 92 i nast.
5 Por. de Ridder, jw., s. 1425; Richter, jw., s. 253; N e t o 1 i c z k a, jw., s. 37, 38.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się kościana rączka lustra, pochodząca z polskich
wykopalisk w Mirmeki, znaleziona wśród obiektów późnohellenistycznych. Nr inw. 226480 MN.
6 de Ridder, jw., s. 1425; Richter, jw., s. 253; Netoliczka, jw., s. 37.
7 Por. Zdrojewska, Fragmenty greckich luster stojących, jw., s. 60.
8 O lustrach etruskich patrz m.in. Richter, jw., s. 271—272; de Ridder, jw., s. 1427, 1428; H. B.
W a 11 e r s, Catalogue of the Bronzes Greek, Roman and Etruscan in the Department of Greek and Roman
Antiąuities. London 1899, tabl. 18; Netoliczka, jw., s. 40 i nast.
9 Por. de Ridder, jw., s. 1429; Richter, jw., s. 288; Netoliczka, jw., s. 43, 44.
150