DOI Heft:
Egipt
DOI Artikel:Nitka, Krystyna; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Przedstawienia Besa w zbiorach Muzeum Narodowego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19554#0011
Krystyna Nitka
PRZEDSTAWIENIA BESA
W ZBIORACH MUZEUM NARODOWEGO1
c
^^zęstokroć spotykamy się z faktem istnienia w jednym i tym samym społeczeństwie,
w tym samym czasie, mnogości religii, wśród których na ogół daje się odnaleźć tę, którą można
by
nazwać religią ludową. Zachowane przedmioty kultu religijnego pozwalają na podejmowanie
prób rekonstrukcji znaczeń i ról przypisywanych onegdaj bóstwom ludowym.
Wśród istniejących przedstawień bóstw mających chronić lud przed różnego rodzaju nie-
bezpieczeństwami, jakie niosło ze sobą codzienne życie, znajdują się liczne wizerunki boga
Besa, którego kult na terenie Egiptu datuje się od XV w.p.n.e. Bes, bóstwo w początkowym
okresie o niewielkim znaczeniu, wkrótce zdobywa popularność, by już w okresie rzymskim
znaleźć się niemal obok najpotężniejszych bogów egipskiego panteonu. Staje się też w tych
czasach jednym z częściej przedstawianych bogów w sztuce egipskiej. Wyobrażano go w postaci
karła z groteskową, na wpół zwierzęcą twarzą, wyciągniętym na zewnątrz języku, ze skórą lwa
lub lamparta zarzuconą na plecy. Głowę Eesa wieńczyła korona ze strusich piór. W zależności
°d typu, jaki miał wyobrażać, przedstawiano go raz z nożem w jednej ręce i wężem w drugiej,
innym znów razem w ruchu tanecznym z instrumentem muzycznym w ręce lub też z mieczem
i tarczą. Ta różnorodność typów przedstawień stała się też jedną z przyczyn licznych kontro-
wersji, jakie narosły wśród uczonych co do znaczenia i funkcji tego bóstwa w wierzeniach lu-
dowych. W r. 1913 Ballod pisał, że nie ma w egipskim panteonie drugiego bóstwa, na temat
którego istniałoby tak wiele rozbieżności i które byłoby tak mało zbadane jak Ees2. Do
dzisiaj brak w literaturze monograficznego opracowania, poświęconego licznym zagadnieniom
związanym z typologią i kultem Eesa.
1 Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr K. Michałowskiego w Katedrze Archeologii Śród-
ziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego w roku 1966.
F. Ballod, Prolegomena zur Geschichte der bartigen zwerghaften Gottheiten in Agypten. [Moskwa]
1913, passim.
7
PRZEDSTAWIENIA BESA
W ZBIORACH MUZEUM NARODOWEGO1
c
^^zęstokroć spotykamy się z faktem istnienia w jednym i tym samym społeczeństwie,
w tym samym czasie, mnogości religii, wśród których na ogół daje się odnaleźć tę, którą można
by
nazwać religią ludową. Zachowane przedmioty kultu religijnego pozwalają na podejmowanie
prób rekonstrukcji znaczeń i ról przypisywanych onegdaj bóstwom ludowym.
Wśród istniejących przedstawień bóstw mających chronić lud przed różnego rodzaju nie-
bezpieczeństwami, jakie niosło ze sobą codzienne życie, znajdują się liczne wizerunki boga
Besa, którego kult na terenie Egiptu datuje się od XV w.p.n.e. Bes, bóstwo w początkowym
okresie o niewielkim znaczeniu, wkrótce zdobywa popularność, by już w okresie rzymskim
znaleźć się niemal obok najpotężniejszych bogów egipskiego panteonu. Staje się też w tych
czasach jednym z częściej przedstawianych bogów w sztuce egipskiej. Wyobrażano go w postaci
karła z groteskową, na wpół zwierzęcą twarzą, wyciągniętym na zewnątrz języku, ze skórą lwa
lub lamparta zarzuconą na plecy. Głowę Eesa wieńczyła korona ze strusich piór. W zależności
°d typu, jaki miał wyobrażać, przedstawiano go raz z nożem w jednej ręce i wężem w drugiej,
innym znów razem w ruchu tanecznym z instrumentem muzycznym w ręce lub też z mieczem
i tarczą. Ta różnorodność typów przedstawień stała się też jedną z przyczyn licznych kontro-
wersji, jakie narosły wśród uczonych co do znaczenia i funkcji tego bóstwa w wierzeniach lu-
dowych. W r. 1913 Ballod pisał, że nie ma w egipskim panteonie drugiego bóstwa, na temat
którego istniałoby tak wiele rozbieżności i które byłoby tak mało zbadane jak Ees2. Do
dzisiaj brak w literaturze monograficznego opracowania, poświęconego licznym zagadnieniom
związanym z typologią i kultem Eesa.
1 Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr K. Michałowskiego w Katedrze Archeologii Śród-
ziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego w roku 1966.
F. Ballod, Prolegomena zur Geschichte der bartigen zwerghaften Gottheiten in Agypten. [Moskwa]
1913, passim.
7