Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (14.1970)

Jadwiga Lipińska

MICHAŁ TYSZKIEWICZ — KOLEKCJONER SZTUKI STAROŻYTNEJ

M

ItI uzeum Narodowe w Warszawie posiada szereg obiektów sztuki starożytnej, pochodzących
ze zbiorów Tyszkiewiczów z Łohojska, a przekazanych w 1919 roku przez Towarzystwo Za-
chęty Sztuk Pięknych1. Zbiór Tyszkiewiczów, stanowiący trzon kolekcji łohojskiej, obejmował
ogółem 626 przedmiotów, w tym zabytki egipskie, greckie, rzymskie oraz obiekty pochodzące
z wykopalisk archeologicznych na terenach Polski, Litwy i Rusi. Obecnie zbiory te zainwentary-
zowane są w Muzeum Narodowym w Warszawie pod numerami inwentarza od 21884 wzwyż.

Łohojsk jest to miasteczko w województwie mińskim, stanowiące dawniej własność rodziny
Tyszkiewiczów herbu Leliwa. Za Konstantego Tyszkiewicza2 powstało w pałacu muzeum, na które
złożyły się zabytki z wykopalisk archeologicznych prowadzonych przez Konstantego i Eusta-
chego3 Tyszkiewiczów na terenach okolicznych, bogatych w kurhany i grodziska. Muzeum
zostało następnie powiększone przez działy: numizmatyczny, zbiór blach rytowniczych, sta-
rych map, rycin, autografów, drzeworytów, manuskryptów dotyczących dziejów kraju, zbiór
pamiątek po sławnych ludziach, kolekcja osobliwości i bogaty zbiór malarstwa i portretów
osobistości historycznych. Prócz tego w pałacu istniała duża biblioteka i archiwum4.

Kolekcja zabytków sztuki starożytnej kręgu śródziemnomorskiego wzbogaciła muzeum
w Łohojsku dopiero później, drogą daru Michała Tyszkiewicza, ordynata birżańskiego5.

Michał Tyszkiewicz (1828—1897), zamiłowany kolekcjoner i amator-archeolog, syn Jana
Tyszkiewicza — założyciela ordynacji w Birżach, od 1862 r. aż do śmierci przebywał stale za-

1 S. Lorentz, Muzeum Narodowe w Warszawie, zarys historyczny. Rocznik Muzeum Narodowego
w Warszawie, I, Warszawa 1938, s. 32.

2 1806—1868. Archeolog i krajoznawca, autor szeregu rozpraw archeologicznych.

3 1814—1873. Brat Konstantego, archeolog, kurator szkół, założyciel Muzeum Starożytności w Wilnie.
Od 1855 prezes Wileńskiej Komisji Archeologicznej. Autor szeregu publikacji archeologicznych.

4 Por. A. Urbański, Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi. Warszawa 1928, s. 117.

5 J. Tyszkiewicz, Tyszkiewiciana. Poznań 1903. Książka wydana wyłącznie na użytek rodziny, dzięki
uprzejmości p. Zofii Potockiej udostępniona autorce.

461