DOI Artikel:
Domaszewska, Helena; Dürer, Albrecht [Ill.]; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Ryciny A. Dürera w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19557#0012
powstała część Wielkiej Pasji i Apokalipsa. Jest to jedna z wcześniejszych prac miedziorytniczych
odznaczająca się doskonałością kompozycji i techniki wykonania3. Madonna siedzi na darniowej
ławie pośród krajobrazu odtworzonego z wielką dokładnością zarówno w odniesieniu do pierw-
szoplanowych studyjnie potraktowanych źdźbeł trawy i drobnych liści, jak i planu dalszego,
który rozwija się w głąb z biegiem szeroko rozlanej rzeki. Niebo zaciemnione obłokami płyną-
cymi z głębi, znad rzeki, gromadzi chmury nad Matką Boską śledzącą z zadumą zabawę Dzie-
ciątka z ptaszkiem. Knappe opisując tę scenę wnioskuje, że jeżeli zamek nad wodą (widoczny
w tle z prawej strony) jest aluzją do wieży z kości słoniowej, a małpka symbolizuje zło, to są
one wcielone w obiektywne realia4. Ta symbolika zawarta w drobnej sylwetce zwierzęcej towa-
rzyszyła także poprzedniej rycinie A. Diirera: Madonna z konikiem polnym. Konik polny jest
„obrazem duszy wyzwolonej z więzów ziemi". Ukazany w tle norymberski Weiherhaus (zamek
otoczony wodą) oparty jest na studium wykonanym w technice akwareli zachowanym w Lon-
dynie w British Muséum5. Madonna z małpką została ostatnio zakupiona (w 1970 r.) od
Elżbiety Trenkler. Pozyskanie tej doskonale zachowanej odbitki jest cennym nabytkiem od
znanej rodziny kolekcjonerów, którym zbiory polskie zawdzięczają wiele darów. Rycina pochodzi
ze zbiorów Henryka Grohmana, przemysłowca i kolekcjonera (1862-1939) i przeszła drogą dzie-
dziczenia do rąk Elżbiety i Jadwigi Trenkler. Napis na odwrocie ryciny bistrem z prawej strony
u dołu ,,E. Galichon 1874" wskazuje na wcześniejsze pochodzenie tej ryciny. Należała ona
kiedyś do zbioru Emila Galichon, krytyka sztuki i wydawcy „Gazette des Beaux-Arts" 1863 r.
W 1874 r. sprzedał on na aukcji ryciny i rysunki obcych szkół — w tym 43 piękne odbitki
prac Diirera6.
Druga, późniejsza z 1520 г., rycina: Madonna z Dzieciątkiem spowiniętym w pieluszki, od-
znacza się większym położeniem nacisku na stronę plastyczną przedstawienia. Diirer w latach
1519-1520 nadawał postaciom Madonn posągową ciężkość i nieruchomość. Madonna ta sprawia
wrażenie rzeźby siedzącej nieruchomo na tle zaciemnionego krajobrazu, z którego wyłania się
jaśniejszymi płaszczyznami jej szata oświetlona z boku od lewej strony. W miedziorycie Madonna
z małpką, aureola jest zaznaczona delikatnie lekkim rąbkiem, tutaj artysta rozświetla tło wokół
głowy Madonny i Dzieciątka. To kontrastowe potraktowanie światłocienia i bryłowatość postaci
przypomina włoskie ryciny renesansowe. Odbitka ta pochodząca ze zbiorów Seweryna Smoli-
kowskiego7 jest twardo retuszowana. Drobne punkty w modelunku fałd sukni zastąpiono pro-
3 J. M e d e r, Diirer-Katalog. Wien 1932, s. 82, nr 30-a.
4 K. A. Knappe, Diirer, the complète Engrevings, Etchings and Woodcuts. London 1965, s. XV—XVII,
il. 20.
5 W. W a e t z o 1 d t, Durer und seine Zeit. Leipzig 1936, s. 208—209, il. 132, 133.
6 F. Lugt, Les marques de Collections de dessins et estampes. Amsterdam 1921, s. 184—185, nr 1059.
7 Lorentz, jw., s. 43 podaje, że w 1927 r. przekazano zbiory po Sewerynie Smolikowskim, przeznaczone
dla Muzeum w r. 1922, obejmujące 36 obrazów i kilka tysięcy rycin.
8
odznaczająca się doskonałością kompozycji i techniki wykonania3. Madonna siedzi na darniowej
ławie pośród krajobrazu odtworzonego z wielką dokładnością zarówno w odniesieniu do pierw-
szoplanowych studyjnie potraktowanych źdźbeł trawy i drobnych liści, jak i planu dalszego,
który rozwija się w głąb z biegiem szeroko rozlanej rzeki. Niebo zaciemnione obłokami płyną-
cymi z głębi, znad rzeki, gromadzi chmury nad Matką Boską śledzącą z zadumą zabawę Dzie-
ciątka z ptaszkiem. Knappe opisując tę scenę wnioskuje, że jeżeli zamek nad wodą (widoczny
w tle z prawej strony) jest aluzją do wieży z kości słoniowej, a małpka symbolizuje zło, to są
one wcielone w obiektywne realia4. Ta symbolika zawarta w drobnej sylwetce zwierzęcej towa-
rzyszyła także poprzedniej rycinie A. Diirera: Madonna z konikiem polnym. Konik polny jest
„obrazem duszy wyzwolonej z więzów ziemi". Ukazany w tle norymberski Weiherhaus (zamek
otoczony wodą) oparty jest na studium wykonanym w technice akwareli zachowanym w Lon-
dynie w British Muséum5. Madonna z małpką została ostatnio zakupiona (w 1970 r.) od
Elżbiety Trenkler. Pozyskanie tej doskonale zachowanej odbitki jest cennym nabytkiem od
znanej rodziny kolekcjonerów, którym zbiory polskie zawdzięczają wiele darów. Rycina pochodzi
ze zbiorów Henryka Grohmana, przemysłowca i kolekcjonera (1862-1939) i przeszła drogą dzie-
dziczenia do rąk Elżbiety i Jadwigi Trenkler. Napis na odwrocie ryciny bistrem z prawej strony
u dołu ,,E. Galichon 1874" wskazuje na wcześniejsze pochodzenie tej ryciny. Należała ona
kiedyś do zbioru Emila Galichon, krytyka sztuki i wydawcy „Gazette des Beaux-Arts" 1863 r.
W 1874 r. sprzedał on na aukcji ryciny i rysunki obcych szkół — w tym 43 piękne odbitki
prac Diirera6.
Druga, późniejsza z 1520 г., rycina: Madonna z Dzieciątkiem spowiniętym w pieluszki, od-
znacza się większym położeniem nacisku na stronę plastyczną przedstawienia. Diirer w latach
1519-1520 nadawał postaciom Madonn posągową ciężkość i nieruchomość. Madonna ta sprawia
wrażenie rzeźby siedzącej nieruchomo na tle zaciemnionego krajobrazu, z którego wyłania się
jaśniejszymi płaszczyznami jej szata oświetlona z boku od lewej strony. W miedziorycie Madonna
z małpką, aureola jest zaznaczona delikatnie lekkim rąbkiem, tutaj artysta rozświetla tło wokół
głowy Madonny i Dzieciątka. To kontrastowe potraktowanie światłocienia i bryłowatość postaci
przypomina włoskie ryciny renesansowe. Odbitka ta pochodząca ze zbiorów Seweryna Smoli-
kowskiego7 jest twardo retuszowana. Drobne punkty w modelunku fałd sukni zastąpiono pro-
3 J. M e d e r, Diirer-Katalog. Wien 1932, s. 82, nr 30-a.
4 K. A. Knappe, Diirer, the complète Engrevings, Etchings and Woodcuts. London 1965, s. XV—XVII,
il. 20.
5 W. W a e t z o 1 d t, Durer und seine Zeit. Leipzig 1936, s. 208—209, il. 132, 133.
6 F. Lugt, Les marques de Collections de dessins et estampes. Amsterdam 1921, s. 184—185, nr 1059.
7 Lorentz, jw., s. 43 podaje, że w 1927 r. przekazano zbiory po Sewerynie Smolikowskim, przeznaczone
dla Muzeum w r. 1922, obejmujące 36 obrazów i kilka tysięcy rycin.
8