DOI Heft:
Sztuka starożytna
DOI Artikel:Zdrojewska, Wanda: Odważniki Bizantyjskie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19585#0108
Raport z wykopalisk podaje czas powstania na przełom I/II okresu chrześcijańskiego, a więc
nie wcześniej jak XI w.n.e., przy czym należy dodać, że odkrycia dokonano w pobliżu kaplic
z pochówkami z wieku XIII87. Trzeba tu podkreślić wagę tej informacji. Nareszcie mamy za-
bytek, którego nie tylko proweniencja jest znana, ale również ustalona warstwa archeologiczna,
w jakiej go odsłonięto.
W publikacji cennych znalezisk z Faras nie miejsce było na wnikliwe rozważania nad drobnym
obiektem, toteż obecnie wypada poświęcić mu chwilę uwagi. Trzeba przyznać, że zabytek przy-
pomina wprawdzie powszechne kuliste ciężarki uncjowe, tym niemniej różni się od nich nieco
kształtem. Być może jest więc przykładem ewolucji formy w XI w.n.e., czy też, co zdaje się
bardziej prawdopodobne, świadectwem modyfikacji typu stosowanej w tym czasie w Nubii.
Rzecz jasna, aby wyciągnąć dalsze wnioski, trzeba zająć się specjalnie tym terenem i zgromadzić
odpowiednie materiały porównawcze. Winno to być przedmiotem odrębnej rozprawy. W każdym
razie już dziś można zanotować, że nasze przypuszczenia nie są bezpodstawne. Otóż identyczną
formę ukazuje semiuncja z Muzeum Archeologicznego w Barcelonie, wagi 14,44 g88, a także
zabytki odkryte na terenie Egiptu89.
Odważnik z polskich wykopalisk nie ma określenia wartości, stąd dla stwierdzenia normatywu
można oprzeć się wyłącznie na ciężarze. Ten zaś wskazuje, że najprawdopodobniej w Faras zo-
stała odkryta uncja, odpowiadająca podwyższonemu w późnym okresie normatywowi. Zasto-
sowanie ołowiu, pokrywającego z obu stron ścięte płaszczyzny, mogło mieć na celu podniesienie
wagi.
Analogię pod względem kształtu do zabytku z Faras stanowi kolejny odważnik ze zbiorów
warszawskich, odznaczający się starannością wykonania90. Ma on formę dwóch ściętych zesta-
wionych podstawami piramidek, przy czym najszersze miejsce podkreśla wyraźnie jakby plas-
8.1 /2 uncji. XI—XIII w.n.e. Nr inw. 142840 MN. Widok z góry i profil
87 Por. przypis 86 oraz Dziennik wykopalisk.
88 de P a 1 o 1, jw., s. 135, nr 13, il. 1.
89 Por. Wulff, jw., nr 908—917; M. Arthur, E. P. Weigall, Weights and Balances. Cata-
logue generał des antiquites egyptiennes du Musee du Caire. Le Caire 1908, tabl. II, W.
90 Nr inw. 142840 MN. Wys. — 0,012 m, szer. — 0,016 m. Waga 14,91 g. Prow.: nieznana Pub!.: Fro-
ehner, jw., s. 196, nr 121.
106
nie wcześniej jak XI w.n.e., przy czym należy dodać, że odkrycia dokonano w pobliżu kaplic
z pochówkami z wieku XIII87. Trzeba tu podkreślić wagę tej informacji. Nareszcie mamy za-
bytek, którego nie tylko proweniencja jest znana, ale również ustalona warstwa archeologiczna,
w jakiej go odsłonięto.
W publikacji cennych znalezisk z Faras nie miejsce było na wnikliwe rozważania nad drobnym
obiektem, toteż obecnie wypada poświęcić mu chwilę uwagi. Trzeba przyznać, że zabytek przy-
pomina wprawdzie powszechne kuliste ciężarki uncjowe, tym niemniej różni się od nich nieco
kształtem. Być może jest więc przykładem ewolucji formy w XI w.n.e., czy też, co zdaje się
bardziej prawdopodobne, świadectwem modyfikacji typu stosowanej w tym czasie w Nubii.
Rzecz jasna, aby wyciągnąć dalsze wnioski, trzeba zająć się specjalnie tym terenem i zgromadzić
odpowiednie materiały porównawcze. Winno to być przedmiotem odrębnej rozprawy. W każdym
razie już dziś można zanotować, że nasze przypuszczenia nie są bezpodstawne. Otóż identyczną
formę ukazuje semiuncja z Muzeum Archeologicznego w Barcelonie, wagi 14,44 g88, a także
zabytki odkryte na terenie Egiptu89.
Odważnik z polskich wykopalisk nie ma określenia wartości, stąd dla stwierdzenia normatywu
można oprzeć się wyłącznie na ciężarze. Ten zaś wskazuje, że najprawdopodobniej w Faras zo-
stała odkryta uncja, odpowiadająca podwyższonemu w późnym okresie normatywowi. Zasto-
sowanie ołowiu, pokrywającego z obu stron ścięte płaszczyzny, mogło mieć na celu podniesienie
wagi.
Analogię pod względem kształtu do zabytku z Faras stanowi kolejny odważnik ze zbiorów
warszawskich, odznaczający się starannością wykonania90. Ma on formę dwóch ściętych zesta-
wionych podstawami piramidek, przy czym najszersze miejsce podkreśla wyraźnie jakby plas-
8.1 /2 uncji. XI—XIII w.n.e. Nr inw. 142840 MN. Widok z góry i profil
87 Por. przypis 86 oraz Dziennik wykopalisk.
88 de P a 1 o 1, jw., s. 135, nr 13, il. 1.
89 Por. Wulff, jw., nr 908—917; M. Arthur, E. P. Weigall, Weights and Balances. Cata-
logue generał des antiquites egyptiennes du Musee du Caire. Le Caire 1908, tabl. II, W.
90 Nr inw. 142840 MN. Wys. — 0,012 m, szer. — 0,016 m. Waga 14,91 g. Prow.: nieznana Pub!.: Fro-
ehner, jw., s. 196, nr 121.
106