Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (23.1979)

Rysunki, o przeciętnych wymiarach od 17,2x27,3, wykonane są w znacznej większości na
takim papierze jakiego używał Lanci do sporządzania własnych projektów architektonicznych.
Jeden rysunek wykonany jest na zatartym szkicu planu budowli, na odwrocie innego znajduje
się szkic ołówkowy —- szczyt budynku i fragment ogrodzenia parkowego oplecionego roślinnoś-
cią. Odpowiada on projektowi Lanciego Domki przy bramie i ogrodzenie9. Sposób rysowania
bardzo delikatny, czysty, konturowy, precyzyjny, wykazuje analogie z precyzją cechującą Lan-
ciego w opracowywaniu detalu w jego projektach architektonicznych.

Siedem karykatur ze zbiorów w Nieborowie, pokolorowanych akwarelą, najbardziej wykoń-
czonych, posiada żartobliwe tytuły i związane z treścią napisy aluzyjne. Dwa z nich, niewątpliwie
współczesne rysunkom, wykonane są tuszem, bardzo starannym pismem kaligraficznym. Ana-
logiczne pismo odnajdujemy na kilku projektach Lanciego, między innymi na projektach mostu
w Królikarni10. Pięć rysunków opatrzonych jest żartobliwym tekstem wykonanym odręcznie
atramentem, kursywą. Wykonane jedną ręką, zapewne współcześnie z rysunkiem.

Większość karykatur posiada, przeważnie na odwrociu, odręczne napisy ołówkiem, wymienia-
jące nazwiska przedstawionych osób. Wykonane jedną ręką, zapewne nieco późniejsze. Na trzech
nazwiska umieszczono bezpośrednio pod rysunkiem. Trzy pozostawiono bez jakichkolwiek in-
formacji. A oto lista osób, które były przedmiotem zainteresowania Lanciego: Marek Cho-
dyński, Dymitr Czetwertyński, Stanisław Kossecki, Ludwika Małachowska, Zofia z Branickich
Odescalchi, Franciszek Potocki, Mikołaj Protasow, Jan Radziwoński, Ludwik Tęgoborski,
Hermancja i Seweryn Uruscy, Kazimierz Walewski, Fryderyk Wallenburg, Elfryda Zamoyska
z Tyzenhauzów, Amelia Załuska i trzy osoby nie określone, jeden mężczyzna i dwie damy.

Zestawienie nazwisk wydaje się na pozór przypadkowe. Kilka z nich kojarzy się odrazu ze
znanymi dobrze w naszych dziejach rodzinami, inne niewiele, albo nic nam dzisiaj nie mówią.
Humorystyczne treści tych karykatur — z natury rzeczy — musiały jednak ongiś wiązać się ze
ściśle określonymi sytuacjami z życia ich bohaterów. W kilku przypadkach znajdujemy intere-
sujące wyjaśnienia w danych biograficznych tych osób, w przekazach pamiętnikarskich a także
we współczesnych wzmiankach prasowych. W świetle tych danych postacie nabierają życia,
można określić daty wykonania karykatur, uwydatnia się puenta dowcipu.

Przyjrzyjmy się kolejno karykaturom. Tytuły podajemy według napisów, w jakie zostały
zaopatrzone, w braku tytułów według nazwisk wypisanych na odwrociu rysunków.

Akwarelka, związana z chronologicznie najwcześniejszym dla karykatur Lanciego wydarze-
niem, to Złota Gęś* 11, określona jako Elfryda z Tyzenhauzów Zamoyska (il. 1). Przedstawiona

9 A. Rottermund, Katalog rysunków architektonicznych w Muzeum Narodowym w Warszawie.
Warszawa 1970, nr 837; Bartczaków a, jw., s. 101, ilustracja 141.

10 R o 11 e r m u n d, jw., nr kat. 832—836.

11 Złota Gęś, piórko, tusz, na szkicu oł., akw., werniks, pap. 25,2x 18,1, na odwr. napis oł.: Zamoyska nee
Tyzenhauz. Nr inw. Nieb. 11/9.

306