Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (26.1982)

jach, jedna konna z husarskimi skrzydłami, nad którymi ukoronowany orzeł trzyma pęk propor-
ców. Nad niższymi wejściami Heurich umieścił dwa działa, ustawione na cokołach. Kopuła
nad rotundę pozbawiona była rzeźby, natomiast na wysokości attyki flankowały ryzalit wejścio-
wy dwa posągi ustawione antytetycznie. Były to siedzące postacie męskie w strojach antycznych.

Ponadto rzeźby pełnoplastyczne wieńczyły poszczególne partie budynku: posągi lwic —
środkowe partie skrzydeł bocznych, postać na kwadrydze powstrzymywanej przez dwóch wo-
jowników66— centralną część elewacji tylnej, od strony ul. Książęcej. Drobne płaskorzeźbione
głowy67 zdobiły attykę, a herby-—płyciny nadokienne I piętra.

Rozplanowanie wnętrz (il. 29) zostało przez Heuricha bardzo starannie przemyślane. Duże
sale ułożone zostały amfiladowo wokół dziedzińców, ponadto w środkowej partii skrzydła
wschodniego od strony Wisły pojawiła się tradycyjna dla budownictwa muzealnego rotunda
z małymi absydkami, nakryta kopułą wspartą na kolumnach. Centrum korpusu głównego zaj-
mowały dwie duże klatki schodowe zapewniające połączenie całemu muzeum. Własne klatki
schodowe posiadało też każde skrzydło (w skrzydle wschodnim przy rotundzie dodatkowo dwie
małe, okrągłe pary schodów). Wszystkie pomieszczenia zostały przez Heuricha przeznaczone dla
konkretnych funkcji lub do ekspozycji konkretnych działów. Jako przykład można wymienić
podziemia, gdzie umieścił warsztaty, składy, szatnię, jadalnię, laboratorium, kotłownię i pokoje
do rozpakowywania przywożonych eksponatów, lub pierwsze piętro mieszczące sale ekspozy-
cyjne i sale typu biblioteki, czytelni, pracowni. Przy czym na uwagę zasługuje fakt, że Heurich
uwzględnił w swych planach kierunek poruszania się zwiedzających, maksymalnie bezkolizyjny.
Według naniesionych przez niego na plan I piętra strzałek, ciąg zwiedzania przedstawiał się
następująco: z westybulu głównego przechodzić miano do działu Starej Warszawy i stamtąd
można było wybrać dwie drogi: w lewo, przez sale pamiątek historycznych można było dojść
do działu malarstwa obcego, zajmującego sale skrzydła wschodniego, a następnie przez dział
grafiki wracało się do westybulu głównego, lub wybierając się w prawo, oglądało się ekspozycję
działu metali, ceramiki, wnętrz, ubioru i znów wnętrz, skąd powracało się do Starej Warszawy.
Gdyby chcieć wykreślić tę drogę, przedstawiałaby się ona jako duża ósemka, której kółka łączą
się w punkcie, gdzie na planie jest westybul główny.

Budynek miał zaplanowane oświetlenie boczne, jako zasadnicze, i górne dla sal drugiego piętra.

66 Kwadryga była w starożytności atrybutem Apolla. Zespół posągów, jakimi udekorował Heurich muzeum
na projekcie kreował ten budynek na przybytek muz, pod patronatem Apolla. Jest to jednak nie sprawdzone
przypuszczenie, ponieważ możliwe jest też, że chcąc dać ogólny widok całości, architekt posłużył się pierwszymi
atrybutami, jakie mu się nasunęły na myśl, co nie znaczyło, że determinowało to ich realizację.

67 Głowy te przypominają typem oblicza w dekoracjach zworników sklepień kościelnych. Por. J. Gadów-
s к i, Funkcja kościołów fundacji Kazimierza Wielkiego w świetle heraldycznej rzeźby architektonicznej, [w:]
Funkcja dzieła sztuki. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Szczecin, listopad 1970. Warszawa 1972,
s. 103.

46