DOI issue:
Sztuka nowożytna
DOI article:Popłonyk, Urszula; Werner, Friedrich Bernhard [Ill.]: Panoramy miast według rysunków F. B. Wernera wydane przez oficynę Probstów w Augsburgu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19633#0102
Niektóre tytuły sugerują, że w zamku laszyckim mogły być także ryciny wydane przez
Wolffa i Probsta8.
W oficynie Jeremiasa Wolffa i jego spadkobierców wydano ok. 114 panoram miast oraz
ich liczne warianty9. Wykonane na płytach ok. 40 x ok. 115 cm, odbijane były na dwóch, skleja-
nych później, arkuszach papieru.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się 85 rycin, w tym 49 według
rysunków Fryderyka Bernarda Wernera10.
Czas powstania rysunków Wernera da się w przybliżeniu określić, ponieważ na podstawie
autobiografii, opublikowanej przez Bretschneidera11 oraz rękopisów „Peregrinationes oder
Christliche Wanderschaft und geistliche Reisebelustigung"12, przechowywanych w Bibliotece
Jagiellońskiej, można odtworzyć trasy jego wędrówek13.
Pierwszą podróż na zlecenie wydawców augsburskich odbył Werner w roku 1719 do Polski.
Pisze o niej w autobiografii: „Indem die Augsburger privilegierten Kunstverleger von mir ein
und anderes gehôrt, so kommittierten mir dieselben, von Stâdten, Schlossern, Lust= und Zier-
gârten, Kirchen, Palatien, in summa allés, was sehenswiirdig wâre, vor sie zu zeichnen. Dieser
Antrag machte mir wiederum Mut und courage. Ich suchte anfànglich, bis die abgezupften
Federn wieder zu wachsen anfingen, mit Gelegenheit durch Polen bis nach Danzig in PreuBen
zu kommen. Mithin gelangte bis Konigsberg, von da zu Wasser wiederum nach Danzig, nachdem
zuvor Marienburg, Elbing mitgenommen, auf welchen Reisen mir manch abenteuerlich Ding
begegnet. Von Danzig nahm mein retour durch Pomerellen, Kassuben, Hinter= und Vorder-
8 Gębarowicz, jw., s. 45.
9 Nebehay, Wagner, jw., s. 457.
10 Thieme, Becker, jw., XXXV, 1942, s. 406—407; U. Popłonyk, Widoki miast polskich
Fryderyka Bernarda Wernera. Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, XIX, .1975, s. 403—475; M. Z 1 a t,
Peregrynacje czyli chrześcijańska wędrówka — nieznany rękopis z rysunkami F. B. Wernera. Roczniki Sztuki
Śląskiej, XI, Wrocław 1977, s. 105—125.
11 Bretschneider, s. 35—76.
12 Tom I: (Pars I) In 158 abzeichnungen von Dom, Collegiat Stifftern etc. in acht Peregrinationen, erstl. von
Rom aus durch Italien, Neapel, Piemont, Venetianer gebiete, Tyrol, Bayrland, theils Schwaben, Saltzburger
land, Ôsterreich, Steyermarck, Carnth in Crain, theils Hungarn, Bohmen, Mâhren, Schlesien. Vorgestelt und
bereiset von F В Wernher, loc. ten. Emerito Ao. 1770 aetat. annor. 80; t. II: (Pars II) In... Abzeichnungen von
Dom, Collegiat Stifftern etc. In 11 Peregrinationen durch den ober Thuringischen Creis. Item Nieder Sâchsisch
Creis, Marckbrandenburg, Mecklenburg, Schwedisch Pomern, Casuben, Polnisch Preussen. Wagrien. Stift
Bremen Oldenburg, Ost— und Westfriesland, Groningen, Holand, Brabant, Flandern, Geldern, Stifter Colln,
Trier. Item Elas, Unter Pfaltz, Franckenland, Schweitz u. theils Pohlen. F. B. W. locum ten. Emerit. delin.
1770— cyt. wg Z1 a t, jw. ; A. J a ł b r z у к o w s к a, J. Zathey, Inwentarz rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej
nr 7001—8000, cz. I. Kraków 1966, Sygn. 7462 II.
13 Zlat, jw,
98
Wolffa i Probsta8.
W oficynie Jeremiasa Wolffa i jego spadkobierców wydano ok. 114 panoram miast oraz
ich liczne warianty9. Wykonane na płytach ok. 40 x ok. 115 cm, odbijane były na dwóch, skleja-
nych później, arkuszach papieru.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się 85 rycin, w tym 49 według
rysunków Fryderyka Bernarda Wernera10.
Czas powstania rysunków Wernera da się w przybliżeniu określić, ponieważ na podstawie
autobiografii, opublikowanej przez Bretschneidera11 oraz rękopisów „Peregrinationes oder
Christliche Wanderschaft und geistliche Reisebelustigung"12, przechowywanych w Bibliotece
Jagiellońskiej, można odtworzyć trasy jego wędrówek13.
Pierwszą podróż na zlecenie wydawców augsburskich odbył Werner w roku 1719 do Polski.
Pisze o niej w autobiografii: „Indem die Augsburger privilegierten Kunstverleger von mir ein
und anderes gehôrt, so kommittierten mir dieselben, von Stâdten, Schlossern, Lust= und Zier-
gârten, Kirchen, Palatien, in summa allés, was sehenswiirdig wâre, vor sie zu zeichnen. Dieser
Antrag machte mir wiederum Mut und courage. Ich suchte anfànglich, bis die abgezupften
Federn wieder zu wachsen anfingen, mit Gelegenheit durch Polen bis nach Danzig in PreuBen
zu kommen. Mithin gelangte bis Konigsberg, von da zu Wasser wiederum nach Danzig, nachdem
zuvor Marienburg, Elbing mitgenommen, auf welchen Reisen mir manch abenteuerlich Ding
begegnet. Von Danzig nahm mein retour durch Pomerellen, Kassuben, Hinter= und Vorder-
8 Gębarowicz, jw., s. 45.
9 Nebehay, Wagner, jw., s. 457.
10 Thieme, Becker, jw., XXXV, 1942, s. 406—407; U. Popłonyk, Widoki miast polskich
Fryderyka Bernarda Wernera. Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, XIX, .1975, s. 403—475; M. Z 1 a t,
Peregrynacje czyli chrześcijańska wędrówka — nieznany rękopis z rysunkami F. B. Wernera. Roczniki Sztuki
Śląskiej, XI, Wrocław 1977, s. 105—125.
11 Bretschneider, s. 35—76.
12 Tom I: (Pars I) In 158 abzeichnungen von Dom, Collegiat Stifftern etc. in acht Peregrinationen, erstl. von
Rom aus durch Italien, Neapel, Piemont, Venetianer gebiete, Tyrol, Bayrland, theils Schwaben, Saltzburger
land, Ôsterreich, Steyermarck, Carnth in Crain, theils Hungarn, Bohmen, Mâhren, Schlesien. Vorgestelt und
bereiset von F В Wernher, loc. ten. Emerito Ao. 1770 aetat. annor. 80; t. II: (Pars II) In... Abzeichnungen von
Dom, Collegiat Stifftern etc. In 11 Peregrinationen durch den ober Thuringischen Creis. Item Nieder Sâchsisch
Creis, Marckbrandenburg, Mecklenburg, Schwedisch Pomern, Casuben, Polnisch Preussen. Wagrien. Stift
Bremen Oldenburg, Ost— und Westfriesland, Groningen, Holand, Brabant, Flandern, Geldern, Stifter Colln,
Trier. Item Elas, Unter Pfaltz, Franckenland, Schweitz u. theils Pohlen. F. B. W. locum ten. Emerit. delin.
1770— cyt. wg Z1 a t, jw. ; A. J a ł b r z у к o w s к a, J. Zathey, Inwentarz rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej
nr 7001—8000, cz. I. Kraków 1966, Sygn. 7462 II.
13 Zlat, jw,
98