DOI Heft:
Wykopaliska i badania archeologiczne
DOI Artikel:Godlewski, Włodzimierz: Badania archeologiczne w Starej Dongoli (Sudan) w latach 1983 - 1984
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19633#0379
\
są wynikiem następujących po sobie procesów budowlanych oraz większego rygoru konstrukcyj-
nego przy wznoszeniu rozległej Budowli X, niż przy budowie krypt grobowych. Warto tu pod-
kreślić, że krypty były zbudowane w głębokim wkopie, wykutym częściowo w podłożu skalnym,
którego dno znajduje się ponad dwa metry poniżej poziomu fundowania ścian Budowli X.
Zachodnia i centralna część Budowli X, jak wydawało się jeszcze w 1984 roku, była jakby
oddzielnym zespołem sal podłużnych, wyciągniętych na osi północ-południe, a więc poprzecznie
w stosunku do osi części wschodniej. Dziś wiemy już z całą pewnością że centralna i zachodnia
część Budowli X stanowiła kontynuację założenia rozpoznanego w części wschodniej. Korpus
nawowy budowli miał formę krzyża, którego ramię wschodnie było zakończone absydą. Po-
między ramionami krzyża znajdowały się prostokątne pomieszczenia, a całe założenie obiegał
najprawdopodobniej korytarz stwierdzony już po stronie południowej i zachodniej.
Nie znamy jeszcze północnej części założenia jak również nie została wykluczona możli-
wość dalszego rozprzestrzeniania się budowli na zachód. Poziom ceglanej posadzki we wnętrzu
całej Budowli X, podobnie jak poziom fundowania ścian, jest jednakowy i nic nie wskazuje
aby poszczególne części założenia nie były sobie współczesne. Wydaje się nawet, że powstały
one według jednorodnego planu.
Datowanie Budowli X jest oparte jedynie na ceramice znalezionej poniżej posadzki, która
należy do najwcześniejszej w Dongoli i można ją wiązać z połową VI wieku53. Jest to bardzo dobrej
klasy cienkościenna ceramika czerwona, wykonana na kole. Najczęstszymi formami są małe
czarki o prostej, najczęściej geometrycznej dekoracji malowanej, ale nie brak też fragmentów
z naczyń zasobowych. Ceramika związana z Budowlą X jest bliska przykładom znalezionym przy
odsłanianiu Kościoła Starego54 oraz tzw. Budowli Północnej. Tak więc wszystkie te budowle
należą niewątpliwie do jednego okresu i świadczą dobitnie o kierunku urbanistycznego rozwoju
miasta. Miało ono swoje centrum na komie A, terenie znacznie wyniesionym nad poziom, na
którym fundowano omawiane budowle, i rozwijało się w kierunku północnym, aby już w IX wieku
osiągnąć teren leżący około 1000 m od centrum miasta, gdzie odsłonięto parę lat temu dwa świet-
nie zachowane domy mieszkalne55.
Określenie funkcji Budowli X, chociaż pod pewnymi względami jednoznaczne — istnienie
krypt i absydy — nie jest takie proste. Czy był to kościół w pełnym tego słowa znaczeniu pokażą
przyszłe badania. Precyzyjniejsze określenie funkcji może również pozwolić na dokładne dato-
wanie budowli, ponieważ chrześcijaństwo zostało wprowadzone w Dongoli w 569 roku, zgodnie
z przekazami kościelnymi56.
" Ceramikę tego okresu opracowuje mgr Krzysztof Pluskota.
54 P. M. G a r t к i e w i с z, Stary Kościół w Dongoli na tle architektury wczesnochrześcijańskiej Nubii.
KAU 18, 1973, s. 207—239.
55 S. J а к o b i e 1 s к i, Dongola 1976. ET XI, 1979, s. 229—244.
56 V a n t i n i, Oriental sources, jw., s. 27.
375
są wynikiem następujących po sobie procesów budowlanych oraz większego rygoru konstrukcyj-
nego przy wznoszeniu rozległej Budowli X, niż przy budowie krypt grobowych. Warto tu pod-
kreślić, że krypty były zbudowane w głębokim wkopie, wykutym częściowo w podłożu skalnym,
którego dno znajduje się ponad dwa metry poniżej poziomu fundowania ścian Budowli X.
Zachodnia i centralna część Budowli X, jak wydawało się jeszcze w 1984 roku, była jakby
oddzielnym zespołem sal podłużnych, wyciągniętych na osi północ-południe, a więc poprzecznie
w stosunku do osi części wschodniej. Dziś wiemy już z całą pewnością że centralna i zachodnia
część Budowli X stanowiła kontynuację założenia rozpoznanego w części wschodniej. Korpus
nawowy budowli miał formę krzyża, którego ramię wschodnie było zakończone absydą. Po-
między ramionami krzyża znajdowały się prostokątne pomieszczenia, a całe założenie obiegał
najprawdopodobniej korytarz stwierdzony już po stronie południowej i zachodniej.
Nie znamy jeszcze północnej części założenia jak również nie została wykluczona możli-
wość dalszego rozprzestrzeniania się budowli na zachód. Poziom ceglanej posadzki we wnętrzu
całej Budowli X, podobnie jak poziom fundowania ścian, jest jednakowy i nic nie wskazuje
aby poszczególne części założenia nie były sobie współczesne. Wydaje się nawet, że powstały
one według jednorodnego planu.
Datowanie Budowli X jest oparte jedynie na ceramice znalezionej poniżej posadzki, która
należy do najwcześniejszej w Dongoli i można ją wiązać z połową VI wieku53. Jest to bardzo dobrej
klasy cienkościenna ceramika czerwona, wykonana na kole. Najczęstszymi formami są małe
czarki o prostej, najczęściej geometrycznej dekoracji malowanej, ale nie brak też fragmentów
z naczyń zasobowych. Ceramika związana z Budowlą X jest bliska przykładom znalezionym przy
odsłanianiu Kościoła Starego54 oraz tzw. Budowli Północnej. Tak więc wszystkie te budowle
należą niewątpliwie do jednego okresu i świadczą dobitnie o kierunku urbanistycznego rozwoju
miasta. Miało ono swoje centrum na komie A, terenie znacznie wyniesionym nad poziom, na
którym fundowano omawiane budowle, i rozwijało się w kierunku północnym, aby już w IX wieku
osiągnąć teren leżący około 1000 m od centrum miasta, gdzie odsłonięto parę lat temu dwa świet-
nie zachowane domy mieszkalne55.
Określenie funkcji Budowli X, chociaż pod pewnymi względami jednoznaczne — istnienie
krypt i absydy — nie jest takie proste. Czy był to kościół w pełnym tego słowa znaczeniu pokażą
przyszłe badania. Precyzyjniejsze określenie funkcji może również pozwolić na dokładne dato-
wanie budowli, ponieważ chrześcijaństwo zostało wprowadzone w Dongoli w 569 roku, zgodnie
z przekazami kościelnymi56.
" Ceramikę tego okresu opracowuje mgr Krzysztof Pluskota.
54 P. M. G a r t к i e w i с z, Stary Kościół w Dongoli na tle architektury wczesnochrześcijańskiej Nubii.
KAU 18, 1973, s. 207—239.
55 S. J а к o b i e 1 s к i, Dongola 1976. ET XI, 1979, s. 229—244.
56 V a n t i n i, Oriental sources, jw., s. 27.
375