Muzeum Narodowe <Krakau> [Hrsg.]: Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie (2.1952(1954))

od innych współczesnych mu malowideł.
Albowiem gipsowe grunty na deskach
włoskich obrazów średniowiecznych i re-
nesansowych tworzą warstewkę białej po-
włoki różnej grubości, ale zawsze wyra-
źną. Sposób zagruntowania na portrecie
„Damy z gronostajem” widoczny jest do-
brze na zdjęciach rentgenowskich, wy-
konanych już dawniej.

Użycie w tym czasie bieli ołowianej
z tłustym spoiwem jako podkładu i ze-
rwanie z tradycją warstwicowej zaprawy
gipsowo-klejowej należy uznać za rewo-
lucyjny wprost wynalazek, wyprzedzają-
cy znacznie późniejsze zastosowanie tego
rodzaju materiałów na drewnie.

Grunt w portrecie „Damy z grono-
stajem” świadczy zatem wymownie
o eksperymentatorskim warsztacie auto-
ra „Ostatniej Wieczerzy”. Tego rodzaju
e grunt nie mógł być chyba zastosowany
przez jego uczniów Boltraffia łub Ambro-
gia de Predis, gdyż uczniowie ci naślado-
wali już rozwinięty renesansowy styl Leo-
narda da Vinci, którego cechą było m. in. zapożyczone z malarstwa flamandz-
kiego posługiwanie się podmalówkami laserunkowymi. Podmalówki te utrzy-
mywał mistrz w kolorach brązowych, tak charakterystycznych dla później-
szego jego malarstwa. Technika laserunkowych podmalówek wymagała zaś
warstwy białego gruntu, tj. masy sporządzonej z gipsu, względnie z kredy
spojonej klejem zwierzęcym.

Zaszpachtlowana raczej a nie zagruntowana bielą ołowianą orzechowa
deska obrazu ze Zbiorów Czartoryskich nie mogła więc być podkładem dla
późniejszej techniki malarskiej, operującej podmalówkami laserunkowymi.
Tego rodzaju grunt świadczy o wczesnym, florenckim lub wczesnomedio-
lańskim periodzie leonardowskiej twórczości. Według pracy Kiplika „Tiech-
nika żywopisi”, w pierwszym okresie twórczości Leonardo posługiwał się tech-
niką temperową. Portret „Damy z gronostajem” posiada zaś jeszcze w pew-
nym stopniu cechy piętnastowiecznej, temperowej techniki malarskiej. Przyto-
czone wyniki z badania gruntu jak i sposobu malowania portretu „Damy
z gronostajem” są jeszcze jednym dowodem więcej, potwierdzającym doko-
naną w nauce charakterystykę florenckiego stylu Leonarda, który zachował
jeszcze pewne elementy średniowiecznej sztuki Verrocchia. Cechy te w obrazie
krakowskim zostały wielokrotnie zauważone przez historyków sztuki.

Ryc. 19. Próbka gruntu z portretu „Da
my z gronostajem"; nieprzeźroczyst
zlepki ziarnek bieli ołowianej, powięk
szenie 600 X.

32