DOI article:
Krynicka, Maria: Płaskorzeźba ,,Ars moriendi''
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.21218#0117
jego nurtem, który kontynuując realistyczne tradycje malarstwa cechowego
odpowiadał zarówno upodobaniom przywykłego doń mieszczaństwa jak i na-
strojom mas szlacheckich, żądających od sztuki wiernego odtwarzania znanej
rzeczywistości.
Płaskorzeźba ta należy niewątpliwie do najcenniejszych dzieł naszego sny-
cerstwa epoki późnego Odrodzenia, a to przez swój niezwykle silny ładunek
realizmu i swój klasowy wyraz, widoczny w bystrej charakterystyce osób przy-
należnych do sfery średnioszlacheckiej i niższego duchowieństwa. Wyznacza
ona dokładniej od innych znanych przedstawień swego czasu linję rozwojową
naszego realizmu, związanego głęboko z polskim życiem obyczajowym i jego
różnymi przejawami. Na uwagę zasługuje niezwykle wysoki stopień prawdy
życiowej i siła wyrazu, cechująca dramatyczną scenę śmierci przedstawioną
przez polskiego snycerza. Można by ją może zestawić ze znanym „Lamentem
opatowskim", z którym łączy ją rodzaj ekspresji, próba wyrażenia cierpienia
i bólu. Ale kiedy „Lament opatowski" związany ze śmiercią kanclerza Szy-
dłowieckiego odnosi się do sfer dworsko-magnackich i posiada bardziej
oficjalny charakter, nasza „ars moriendi" łączy się klasowo z życiem średniej
szlachty, a bezpośrednią prawdą przedstawienia przewyższa może nawet dzieło
w. XVI. Wprawdzie rozwinięta w tle pałacowa, a może raczej klasztorna
architektura stanowi ustępstwo na rzecz późnorenesansowej konwencji i ilu-
zjonizmu (którym nasz artysta wyraźnie pragnął się popisać), ale świetnie za-
obserwowane osoby dramatu i prawda przedstawionej sceny — to fragment
swojskiego życia. Co więcej, dostrzega się w opisanym dziele niewątpliwe
rysy ludowe (w szerokim rozumieniu tego pojęcia), jak prostotę, lapidarność
treści i formy, pewną rubaszność a nawet naiwność sformułowań plastycznych,
co nie tylko nie tłumi prawdziwości wyobrażanej sceny, lecz prawdziwość tę
pogłębia i jeszcze silniej pod względem uczuciowym przybliża scenę do widza,
a zarazem potęguje rodzimy charakter dzieła.
odpowiadał zarówno upodobaniom przywykłego doń mieszczaństwa jak i na-
strojom mas szlacheckich, żądających od sztuki wiernego odtwarzania znanej
rzeczywistości.
Płaskorzeźba ta należy niewątpliwie do najcenniejszych dzieł naszego sny-
cerstwa epoki późnego Odrodzenia, a to przez swój niezwykle silny ładunek
realizmu i swój klasowy wyraz, widoczny w bystrej charakterystyce osób przy-
należnych do sfery średnioszlacheckiej i niższego duchowieństwa. Wyznacza
ona dokładniej od innych znanych przedstawień swego czasu linję rozwojową
naszego realizmu, związanego głęboko z polskim życiem obyczajowym i jego
różnymi przejawami. Na uwagę zasługuje niezwykle wysoki stopień prawdy
życiowej i siła wyrazu, cechująca dramatyczną scenę śmierci przedstawioną
przez polskiego snycerza. Można by ją może zestawić ze znanym „Lamentem
opatowskim", z którym łączy ją rodzaj ekspresji, próba wyrażenia cierpienia
i bólu. Ale kiedy „Lament opatowski" związany ze śmiercią kanclerza Szy-
dłowieckiego odnosi się do sfer dworsko-magnackich i posiada bardziej
oficjalny charakter, nasza „ars moriendi" łączy się klasowo z życiem średniej
szlachty, a bezpośrednią prawdą przedstawienia przewyższa może nawet dzieło
w. XVI. Wprawdzie rozwinięta w tle pałacowa, a może raczej klasztorna
architektura stanowi ustępstwo na rzecz późnorenesansowej konwencji i ilu-
zjonizmu (którym nasz artysta wyraźnie pragnął się popisać), ale świetnie za-
obserwowane osoby dramatu i prawda przedstawionej sceny — to fragment
swojskiego życia. Co więcej, dostrzega się w opisanym dziele niewątpliwe
rysy ludowe (w szerokim rozumieniu tego pojęcia), jak prostotę, lapidarność
treści i formy, pewną rubaszność a nawet naiwność sformułowań plastycznych,
co nie tylko nie tłumi prawdziwości wyobrażanej sceny, lecz prawdziwość tę
pogłębia i jeszcze silniej pod względem uczuciowym przybliża scenę do widza,
a zarazem potęguje rodzimy charakter dzieła.