DOI Artikel:
Gutkowska-Rychlewska, Maria: Zabytkowy ubiór renesansowy w. XVI
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21218#0129
Krytykował swego czasu (r. 1566) czarną barwę ubiorów hiszpańskich Gór-
nicki, o krótkości zaś stroju jako mody sprzed lat pięciu lub sześciu wspo-
minał Frycz-Modrzewski 24).
Pogłębiający się konflikt pomiędzy Polakami a otoczeniem króla, złotą
młodzieżą z arystokracji i szlachty francuskiej, wpłynął niewątpliwie na znie-
chęcenie szerszych sfer społeczeństwa szlacheckiego do mody cudzoziemskiej.
Lekceważenie okazywane Połakom przez Francuzów doprowadzało do po-
jedynków, a nawet do ogłoszenia paszkwili25), odnoszących się m. in. do osoby
króla. Na stanowcze żądanie oddalenia Francuzów i zorganizowania dworu
królewskiego, złożonego z samych Polaków, zaczęli goście francuscy opu-
szczać Polskę, nie szczędząc przy tym w drodze powrotnej, poza granicami
Polski, skarg i narzekań na barbarzyństwo polskie. Najjaskrawszym jednak
wyrazem niezadowolenia Francuzów, kończącym epizod królowania Henryka
w Polsce, był obraźliwy dla narodu polskiego paszkwil poety francuskiego
Desportes’a, na który odpowiedział ostro Jan Kochanowski w wierszu pt.
„Galio crocitanti“. Cała niechęć społeczeństwa, nagromadzona od Sejmu Kon-
wokacyjnego aż do ucieczki z Polski króla Henryka, znalazła ujście w tym
wierszu, rozpowszechnianym po całej Polsce.
Zorganizowany pod naciskiem społeczeństwa szlacheckiego polski dwór
króla Henryka miał zastąpić mu znienawidzonych u nas ,,mignons“ fran-
cuskich, którzy bawili w Polsce jeszcze do maja r. 1574. Listę dworzan kró-
lewskich wypełniły same nazwiska polskie, z marszałkiem dworu, Andrzejem
Zborowskim na czele26). Ponieważ zaś urzędy dworskie były dożywotnie
i pochodziły z nominacji królewskiej, dlatego możliwe było pełnienie funkcji
w randze senatorskiej w okresie dwóch po sobie następujących monarchów.
Notatka Świeykowskiego, że strój nasz miał należeć do senatora z epoki Hen-
ryka Walezego i Stefana Batorego, wydaje się wobec tego całkiem uzasadniona,
jakkolwiek wielka szkoda, że autor ten nie chciał, czy też nie mógł podać
więcej szczegółów pochodzenia obiektu muzealnego. Nasz strój dworski, wi-
dziany na tle stosunków społecznych i politycznych z okresu panowania króla
Henryka w Polsce, może posłużyć do pewnego stopnia za przykład, jak w sfe-
rach magnackich rozpoczął się już w w. XVI proces wchłaniania elementów
kultury obcej, w przeciwstawieniu do szerokich mas szlacheckich, zamiłowa-
nych w stroju narodowym i dawnych tradycjach. Kilkumiesięczne panowanie
króla Henryka było w dziejach Polski epizodem. Z chwilą wstąpienia na tron
Stefana Batorego za wzorem dworu królewskiego zapanowała moda węgier-
ska, przyjęta przez ogół społeczeństwa szlacheckiego, raz dlatego, że okres pa-
nowania Batorego trwał bez porównania dłużej od okresu rządów Walezego,
24) A. Frycz-Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej, 1577, Rozdz. XXXIII.
25) J. Kochanowski, Dzieła Wszystkie, Wydanie pomnikowe, t. IV, cz. I, Warszawa
1884, str. 515 i nast.
26) S. Kutrzeba, Wykaz urzędów i służby dworu królewskiego w Polsce z czasów Hen-
ryka Walezego, Archiwum Komisji Hist. P. A. U., t. III, Kraków 1902.
123
nicki, o krótkości zaś stroju jako mody sprzed lat pięciu lub sześciu wspo-
minał Frycz-Modrzewski 24).
Pogłębiający się konflikt pomiędzy Polakami a otoczeniem króla, złotą
młodzieżą z arystokracji i szlachty francuskiej, wpłynął niewątpliwie na znie-
chęcenie szerszych sfer społeczeństwa szlacheckiego do mody cudzoziemskiej.
Lekceważenie okazywane Połakom przez Francuzów doprowadzało do po-
jedynków, a nawet do ogłoszenia paszkwili25), odnoszących się m. in. do osoby
króla. Na stanowcze żądanie oddalenia Francuzów i zorganizowania dworu
królewskiego, złożonego z samych Polaków, zaczęli goście francuscy opu-
szczać Polskę, nie szczędząc przy tym w drodze powrotnej, poza granicami
Polski, skarg i narzekań na barbarzyństwo polskie. Najjaskrawszym jednak
wyrazem niezadowolenia Francuzów, kończącym epizod królowania Henryka
w Polsce, był obraźliwy dla narodu polskiego paszkwil poety francuskiego
Desportes’a, na który odpowiedział ostro Jan Kochanowski w wierszu pt.
„Galio crocitanti“. Cała niechęć społeczeństwa, nagromadzona od Sejmu Kon-
wokacyjnego aż do ucieczki z Polski króla Henryka, znalazła ujście w tym
wierszu, rozpowszechnianym po całej Polsce.
Zorganizowany pod naciskiem społeczeństwa szlacheckiego polski dwór
króla Henryka miał zastąpić mu znienawidzonych u nas ,,mignons“ fran-
cuskich, którzy bawili w Polsce jeszcze do maja r. 1574. Listę dworzan kró-
lewskich wypełniły same nazwiska polskie, z marszałkiem dworu, Andrzejem
Zborowskim na czele26). Ponieważ zaś urzędy dworskie były dożywotnie
i pochodziły z nominacji królewskiej, dlatego możliwe było pełnienie funkcji
w randze senatorskiej w okresie dwóch po sobie następujących monarchów.
Notatka Świeykowskiego, że strój nasz miał należeć do senatora z epoki Hen-
ryka Walezego i Stefana Batorego, wydaje się wobec tego całkiem uzasadniona,
jakkolwiek wielka szkoda, że autor ten nie chciał, czy też nie mógł podać
więcej szczegółów pochodzenia obiektu muzealnego. Nasz strój dworski, wi-
dziany na tle stosunków społecznych i politycznych z okresu panowania króla
Henryka w Polsce, może posłużyć do pewnego stopnia za przykład, jak w sfe-
rach magnackich rozpoczął się już w w. XVI proces wchłaniania elementów
kultury obcej, w przeciwstawieniu do szerokich mas szlacheckich, zamiłowa-
nych w stroju narodowym i dawnych tradycjach. Kilkumiesięczne panowanie
króla Henryka było w dziejach Polski epizodem. Z chwilą wstąpienia na tron
Stefana Batorego za wzorem dworu królewskiego zapanowała moda węgier-
ska, przyjęta przez ogół społeczeństwa szlacheckiego, raz dlatego, że okres pa-
nowania Batorego trwał bez porównania dłużej od okresu rządów Walezego,
24) A. Frycz-Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej, 1577, Rozdz. XXXIII.
25) J. Kochanowski, Dzieła Wszystkie, Wydanie pomnikowe, t. IV, cz. I, Warszawa
1884, str. 515 i nast.
26) S. Kutrzeba, Wykaz urzędów i służby dworu królewskiego w Polsce z czasów Hen-
ryka Walezego, Archiwum Komisji Hist. P. A. U., t. III, Kraków 1902.
123