DOI article:
Bocheński, Zbigniew M.: Ze studiów nad polską zbroją husarską
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.24591#0018
Zbigniew Bocheński
ZE STUDIÓW NAD POLSKĄ ZBROJĄ HUSARSKĄ
Zagadnienie polskiej zbroi husarskiej, tak na pozór oczywiste, kryje
pomimo wszystko, co już na ten temat wiadomo, wiele jeszcze zaga-
dek i niejasności. Jej geneza przedstawia się jako zjawisko dość skom-
plikowane, będące wynikiem oddziaływania różnych formalnych
i funkcjonalnych elementów uzbrojenia ochronnego wschodniego,
węgierskiego i zachodniego. Elementy te, przekształcone u nas swoiś-
cie oraz uzupełnione przy udziale rodzimej tradycji szczególnie w za-
kresie wystroju, dały w ostatecznym zestawieniu całość wysoce orygi-
nalną i charakterystyczną.
Wobec braku bardziej szczegółowych przekazów źródłowych na te-
mat naszego dawnego przemysłu zbrojeniowego i przy całkowitym
braku znaków płatnerskich na dochowanych do naszych czasów oka-
zach oryginalnych, nie sposób powiązać je z ośrodkami wytwórczy-
mi czy warsztatami, o których istnieniu i działalności jesteśmy poin-
formowani niestety zbyt ogólnikowo i w niedostatecznym stopniu. Nie
może tu wiele pomóc mętna często i nie zawsze udokumentowana tra-
dycja, łącząca poszczególne zbroje z określonymi nawet osobistoś-
ciami. Dlatego też chęć oznaczenia czasu powstania naszych zbroi
i ustalenia chronologii pewnych odmian, jak również wprowadzenia
jakiejś systematyki w istniejący materiał zabytkowy wymaga posłuże-
nia się metodą typologiczną i porównawczą łącznie z analizą stylistycz-
ną strony dekoracyjnej.
Polska zbroja, a raczej półzbroja husarska należy do typu wybitnie
użytkowego uzbrojenia ochronnego, dostosowanego praktycznie do
potrzeb polskiej taktyki bojowej i dającego możliwie największą swo-
bodę ruchów przy równoczesnym dostrojeniu do charakteru „cięż-
kiej" jazdy uderzeniowej, jaką była w owym czasie (tj. od Batorego
do końca w. XVII) polska husaria. Datuje się'na ogół istniejące okazy
tej zbroi na wiek XVII i początek XVIII, przyjmując raczej granice
płynne i nie precyzując ich bardziej ściśle. Uważa się jednak, że
ostateczne wykształcenie jej jako całości przypada na czasy Włady-
sława IV, że najstarsze dochowane typowe okazy, jakie oglądamy
12
ZE STUDIÓW NAD POLSKĄ ZBROJĄ HUSARSKĄ
Zagadnienie polskiej zbroi husarskiej, tak na pozór oczywiste, kryje
pomimo wszystko, co już na ten temat wiadomo, wiele jeszcze zaga-
dek i niejasności. Jej geneza przedstawia się jako zjawisko dość skom-
plikowane, będące wynikiem oddziaływania różnych formalnych
i funkcjonalnych elementów uzbrojenia ochronnego wschodniego,
węgierskiego i zachodniego. Elementy te, przekształcone u nas swoiś-
cie oraz uzupełnione przy udziale rodzimej tradycji szczególnie w za-
kresie wystroju, dały w ostatecznym zestawieniu całość wysoce orygi-
nalną i charakterystyczną.
Wobec braku bardziej szczegółowych przekazów źródłowych na te-
mat naszego dawnego przemysłu zbrojeniowego i przy całkowitym
braku znaków płatnerskich na dochowanych do naszych czasów oka-
zach oryginalnych, nie sposób powiązać je z ośrodkami wytwórczy-
mi czy warsztatami, o których istnieniu i działalności jesteśmy poin-
formowani niestety zbyt ogólnikowo i w niedostatecznym stopniu. Nie
może tu wiele pomóc mętna często i nie zawsze udokumentowana tra-
dycja, łącząca poszczególne zbroje z określonymi nawet osobistoś-
ciami. Dlatego też chęć oznaczenia czasu powstania naszych zbroi
i ustalenia chronologii pewnych odmian, jak również wprowadzenia
jakiejś systematyki w istniejący materiał zabytkowy wymaga posłuże-
nia się metodą typologiczną i porównawczą łącznie z analizą stylistycz-
ną strony dekoracyjnej.
Polska zbroja, a raczej półzbroja husarska należy do typu wybitnie
użytkowego uzbrojenia ochronnego, dostosowanego praktycznie do
potrzeb polskiej taktyki bojowej i dającego możliwie największą swo-
bodę ruchów przy równoczesnym dostrojeniu do charakteru „cięż-
kiej" jazdy uderzeniowej, jaką była w owym czasie (tj. od Batorego
do końca w. XVII) polska husaria. Datuje się'na ogół istniejące okazy
tej zbroi na wiek XVII i początek XVIII, przyjmując raczej granice
płynne i nie precyzując ich bardziej ściśle. Uważa się jednak, że
ostateczne wykształcenie jej jako całości przypada na czasy Włady-
sława IV, że najstarsze dochowane typowe okazy, jakie oglądamy
12