DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1449#0041
3*
Z Cedo.lt
U-J4-
zPhyf.
tcro, +1»
Ub.^.caf.s
Lib. 6, caf.
Grotit.ngukn der AnhmÜnn^
Daer benevens fo is oock de cirkel-ronde form,gelijck als Jriftoteleshet fèlfde betuygt,deluftigh-
fte aen te fïen, de bequaemfte en volmaeckfte, ende eyndelijck oock het meert in haer ronde begrij-
pende, ende de nature felf betüyght, fiilcks in al hare wercken voor aldervolraaeckft, daerom heeft-
|ê niet alleen het verftandighe gedierte, maer oock de on verftandige als de boomen ende deelen van
len booraen van Cilindrifche of cirkel-ronde forme ghemaeckt, ten deele om meerder perfectie als
oock om datfè te beter ende gelijcker fouden mogen gevoet ende opgetogen worden, ende om datfe
ront zijnde te min van 't onweder fouden befchadight worden.
Soo dan concluderen wy heel wel dat de forme gedirigeert ende ghericht zijnde naede hooghte
ende cirkel-rondt in hare breedte ghelijck wy inde Colommen voorgheftelt hebben, behoort boven
allen anderen fbrmen gheacht te worden ,- ende daerom zijn de uytlandifche in dat puncl heel licht-
vaerdigh gheweeft, datfe de Zuylen driekantigh ghemaeckt hebben, ende van verfcheyde ghedaen-
ten ende ghekromt ais wijn-rancken, oock met kranfèn versiert ende anderen dinghen, 't welckde
wijfè ende verftandige Griecken of Romeynen noyt in hare gebouwen hebben gedaen.
Ende dien-volghens aengaende hare difpofïtie, de Colommen moghen ghefet worden of alleene,
met Beelden, ende andren monumenten, als de Trajanifche of Anthoninanifche Zuyle: of Eylands
wijfè, ghelijcke, 4, 6, 8,1 o, of meer ghelijck ais de ouden ghedaen hebben inde Galeryen van hare
Tempels, of met Contrapilafters van achter, ende foodanighe fietmen aen de triumphale Archen of
booghen van Sèverus, Conflantinus ende veel andren meer, of aenghelent zijnde, alfbo wel fimpelijck
aen den muren, ende binnen-hoecken ghelijckmen fiet inde Tempel des vredes, inden warmen ba-
den, endeinde Stadt van Adrianus: of datfe bykans heel uytgaen vande tnure of buy ten-hoecken,
ende binnen-hoecken vande Galeryen, ende andere ghebouwen, of datfè uyrghehöït zijn rondfbm
de muur, lbo datfè fchijnen gantfch vry en los te ftaen, al hoe wel fulcks maer ten deele is , of datfè
meer dan de helft voor uytgaen, ende nancken hebben, ehde Pilaftres hebben op de rechter en flinc-
ker zijde, of eyndelijck datfe een weynigh meer dan de helft vande mure uytgaen, als vande Pilaftri
inde Booghen vsa-Titus te Men is, ende van Nerva en andere, ende infghelijcks in de deelen na buy-
ten aen den Pilafters vande Theaters of Speel-tonnelen, ende aende Amphitheatren, datistefèg-
gnen cirkel- ronde Speel-tonnelen,ende andere dierghelijcken,welcke alle hier moghen plaetfe heb-
ben , ende maken het werck heel gratieus en aengenaem.
Maer alhoewel (ghelijck wy gefèyt hebben) de Colommen groots, feer lofwaerdigh zijn inde ghe-
bouwen, nochtans fal het niet ontamelijcke ftaen, foomen op fommighe tijden Pilafters aen haer
plaetfe fteltjgelijck de Ouden die dickmalenghebruyckt hebben, ende fetteden in'tcontrary Co-
lommen aende triumphale Archen of Booghen, ende aen het buytenfte vande Colomnaten als oock
binnen de kanten, of hoecken der ghebouwen, ghelijck als Vitruvius felfs gedaen heeft op de hóeck-
wercken der muren, ende vleugels vande Kercken,ende inde ingangh inde private huyfen van Griec-
kenlandt, de Pilaftri konnen oock ghefet worden aendenhoeck vande Boghen inde inganghen, ende
de voornaemfte Poorten, als oock aende Venfteren, ende Beelt-gaten of dier ghelijcke plaetfen,want
alfle in behoorlijcke plaetfen ghefèt zijn, verrijckenfe het werck ende maecken het gracieus.
Infghelijek alffe nae behoorlijcke maniere uytghedeelt zijn, dan zij nfè bequaem van buyten ende
van binnen ghefet te worden in het ooghe, oock inde Galeryen ende Logien, ende datfe een weynigh
voor uyt gaen vande mure, als ick ghedaen hebbe in drie Ordens, de eene boven de andere rondfom.
de Hoven ende binnen de wercken der deurluchtighften Heeren Procurateuren, in al wekken ghe-
feyde plaetfen , de Architravi ende Corniciamenten ftaen realijck boven de fterckte en kracht vande
felve plaetfen, en maken daerom het werck te ftercker, 't welck nimmer ghefchieden kan alfie onder
Zuylen hebben, en laten de Pilaftri gefèt zijn op eenige vande gefèyden wijfen 't zy welcke ghy wilt,
fo helpenfe altijt evenveel ende vermeerderen de fchoonheydt,ende onderhouden deffelfs gheflacht
vande Order, ende met veel min onkoften dan die vande Suylen, boven dat ,fb makenfè het gebouw
veel ftercker ende fèkerder alffe gefèt zijn aende mure, ende aen deflelfde ghelijckfaem vereenight.
Neemt dit voor een generale reghel als de Pilaftri teghen aende muren aen-Ieenen, föo moetenfè
J van haer breede voor uyt gaen, want op die manier ghevcnfe een fchoon aenfien , ende begrijpen
oock de by-voeginghen vande Ornament der Poorten, Venfteren, Beelt-gaten, of Tabernaklen
welcke tuffchen de felve zijn, welcke behooren noyt voor uyt te gaen, teghen over van buyten van-
den Pilaftren, ende de Ouden hebben defe fauten veel vermijt. Ende indien wyfülcks niet willen
aenfien ,behoorenfe in't minft \ van haer breedte voor uyt te gaen, maer indien het foo gheleghen
cjuam, dat even in deffelfde ghedaenten of ghefïchten ofColommen waren, dan behoorenfe een wey-
nigh meer dan de helft voor uyt te gaen, foo dat d'eene ende de andere eene linie maken.
Naer dat wy nu met redenen ende exempelen der Ouden beveftight ende gheconfirmeert heb-
ben,defe principale termijnen ofte pundten, dat wy noyt behooren ons af te fcheyden van de pro-
portien ende Modulatien welcke wy ghegheven hebben, ten zy dat het de noodt vereyfcht, ende de
haeftigheydt van 't werck, want de termijnen vanden fcientien ende wetenfchap der fchoone konften
behooren niet t'allen tijden ende ooghenblicken alteratie of veranderinghe te lijden , moeten
oock niet aen een zijde geftelt worden, om alle kleyne voorvallen, want indien dat foo ware dan fbu-
de nootfaeckelijck volghen, datindefeonfèprofeffieghenebeftandigheydt nochfekerheydtis, het
welcke contrarie de waerheyt onfes voornemen foude zijn.
Alhoewel
Z Cedo.lt
U-J4-
zPhyf.
tcro, +1»
Ub.^.caf.s
Lib. 6, caf.
Grotit.ngukn der AnhmÜnn^
Daer benevens fo is oock de cirkel-ronde form,gelijck als Jriftoteleshet fèlfde betuygt,deluftigh-
fte aen te fïen, de bequaemfte en volmaeckfte, ende eyndelijck oock het meert in haer ronde begrij-
pende, ende de nature felf betüyght, fiilcks in al hare wercken voor aldervolraaeckft, daerom heeft-
|ê niet alleen het verftandighe gedierte, maer oock de on verftandige als de boomen ende deelen van
len booraen van Cilindrifche of cirkel-ronde forme ghemaeckt, ten deele om meerder perfectie als
oock om datfè te beter ende gelijcker fouden mogen gevoet ende opgetogen worden, ende om datfe
ront zijnde te min van 't onweder fouden befchadight worden.
Soo dan concluderen wy heel wel dat de forme gedirigeert ende ghericht zijnde naede hooghte
ende cirkel-rondt in hare breedte ghelijck wy inde Colommen voorgheftelt hebben, behoort boven
allen anderen fbrmen gheacht te worden ,- ende daerom zijn de uytlandifche in dat puncl heel licht-
vaerdigh gheweeft, datfe de Zuylen driekantigh ghemaeckt hebben, ende van verfcheyde ghedaen-
ten ende ghekromt ais wijn-rancken, oock met kranfèn versiert ende anderen dinghen, 't welckde
wijfè ende verftandige Griecken of Romeynen noyt in hare gebouwen hebben gedaen.
Ende dien-volghens aengaende hare difpofïtie, de Colommen moghen ghefet worden of alleene,
met Beelden, ende andren monumenten, als de Trajanifche of Anthoninanifche Zuyle: of Eylands
wijfè, ghelijcke, 4, 6, 8,1 o, of meer ghelijck ais de ouden ghedaen hebben inde Galeryen van hare
Tempels, of met Contrapilafters van achter, ende foodanighe fietmen aen de triumphale Archen of
booghen van Sèverus, Conflantinus ende veel andren meer, of aenghelent zijnde, alfbo wel fimpelijck
aen den muren, ende binnen-hoecken ghelijckmen fiet inde Tempel des vredes, inden warmen ba-
den, endeinde Stadt van Adrianus: of datfe bykans heel uytgaen vande tnure of buy ten-hoecken,
ende binnen-hoecken vande Galeryen, ende andere ghebouwen, of datfè uyrghehöït zijn rondfbm
de muur, lbo datfè fchijnen gantfch vry en los te ftaen, al hoe wel fulcks maer ten deele is , of datfè
meer dan de helft voor uytgaen, ende nancken hebben, ehde Pilaftres hebben op de rechter en flinc-
ker zijde, of eyndelijck datfe een weynigh meer dan de helft vande mure uytgaen, als vande Pilaftri
inde Booghen vsa-Titus te Men is, ende van Nerva en andere, ende infghelijcks in de deelen na buy-
ten aen den Pilafters vande Theaters of Speel-tonnelen, ende aende Amphitheatren, datistefèg-
gnen cirkel- ronde Speel-tonnelen,ende andere dierghelijcken,welcke alle hier moghen plaetfe heb-
ben , ende maken het werck heel gratieus en aengenaem.
Maer alhoewel (ghelijck wy gefèyt hebben) de Colommen groots, feer lofwaerdigh zijn inde ghe-
bouwen, nochtans fal het niet ontamelijcke ftaen, foomen op fommighe tijden Pilafters aen haer
plaetfe fteltjgelijck de Ouden die dickmalenghebruyckt hebben, ende fetteden in'tcontrary Co-
lommen aende triumphale Archen of Booghen, ende aen het buytenfte vande Colomnaten als oock
binnen de kanten, of hoecken der ghebouwen, ghelijck als Vitruvius felfs gedaen heeft op de hóeck-
wercken der muren, ende vleugels vande Kercken,ende inde ingangh inde private huyfen van Griec-
kenlandt, de Pilaftri konnen oock ghefet worden aendenhoeck vande Boghen inde inganghen, ende
de voornaemfte Poorten, als oock aende Venfteren, ende Beelt-gaten of dier ghelijcke plaetfen,want
alfle in behoorlijcke plaetfen ghefèt zijn, verrijckenfe het werck ende maecken het gracieus.
Infghelijek alffe nae behoorlijcke maniere uytghedeelt zijn, dan zij nfè bequaem van buyten ende
van binnen ghefet te worden in het ooghe, oock inde Galeryen ende Logien, ende datfe een weynigh
voor uyt gaen vande mure, als ick ghedaen hebbe in drie Ordens, de eene boven de andere rondfom.
de Hoven ende binnen de wercken der deurluchtighften Heeren Procurateuren, in al wekken ghe-
feyde plaetfen , de Architravi ende Corniciamenten ftaen realijck boven de fterckte en kracht vande
felve plaetfen, en maken daerom het werck te ftercker, 't welck nimmer ghefchieden kan alfie onder
Zuylen hebben, en laten de Pilaftri gefèt zijn op eenige vande gefèyden wijfen 't zy welcke ghy wilt,
fo helpenfe altijt evenveel ende vermeerderen de fchoonheydt,ende onderhouden deffelfs gheflacht
vande Order, ende met veel min onkoften dan die vande Suylen, boven dat ,fb makenfè het gebouw
veel ftercker ende fèkerder alffe gefèt zijn aende mure, ende aen deflelfde ghelijckfaem vereenight.
Neemt dit voor een generale reghel als de Pilaftri teghen aende muren aen-Ieenen, föo moetenfè
J van haer breede voor uyt gaen, want op die manier ghevcnfe een fchoon aenfien , ende begrijpen
oock de by-voeginghen vande Ornament der Poorten, Venfteren, Beelt-gaten, of Tabernaklen
welcke tuffchen de felve zijn, welcke behooren noyt voor uyt te gaen, teghen over van buyten van-
den Pilaftren, ende de Ouden hebben defe fauten veel vermijt. Ende indien wyfülcks niet willen
aenfien ,behoorenfe in't minft \ van haer breedte voor uyt te gaen, maer indien het foo gheleghen
cjuam, dat even in deffelfde ghedaenten of ghefïchten ofColommen waren, dan behoorenfe een wey-
nigh meer dan de helft voor uyt te gaen, foo dat d'eene ende de andere eene linie maken.
Naer dat wy nu met redenen ende exempelen der Ouden beveftight ende gheconfirmeert heb-
ben,defe principale termijnen ofte pundten, dat wy noyt behooren ons af te fcheyden van de pro-
portien ende Modulatien welcke wy ghegheven hebben, ten zy dat het de noodt vereyfcht, ende de
haeftigheydt van 't werck, want de termijnen vanden fcientien ende wetenfchap der fchoone konften
behooren niet t'allen tijden ende ooghenblicken alteratie of veranderinghe te lijden , moeten
oock niet aen een zijde geftelt worden, om alle kleyne voorvallen, want indien dat foo ware dan fbu-
de nootfaeckelijck volghen, datindefeonfèprofeffieghenebeftandigheydt nochfekerheydtis, het
welcke contrarie de waerheyt onfes voornemen foude zijn.
Alhoewel