Studia do Dziejów Wawelu (4.1978)

MARIA SKUBISZEWSKA

PROGRAM IKONOGRAFICZNY NAGROBKA
KAZIMIERZA JAGIELLOŃCZYKA W KATEDRZE

WAWELSKIEJ

WPROWADZENIE

W katedrze na Wawelu stoją cztery gotyckie nagrobki królów polskich.
Dwa starsze, Władysława Łokietka (zm. 1333) i Kazimierza Wielkiego (zm.
1370), umieszczone są po obu stronach ołtarza głównego, w arkadach roz-
piętych pomiędzy filarami, które dzielą prezbiterium od obejścia. Tumba
Łokietka pochodzi z drugiej ćwierci w. czternastego, baldachim nad nią,
wykuty w latach 1900—1903, zajmuje miejsce pierwotnego1. Nagrobek Ka-
zimierza Wielkiego został wzniesiony zapewne wkrótce po śmierci monarchy 2.
Składa się z tumby oraz wyrastającego z niej baldachimu na ośmiu kolumien-
kach. Trzeci nagrobek, Władysława Jagiełły (zm. 1434), powstał zapewne
w drugiej ćwierci wieku piętnastego 3. Zajął miejsce pod pierwszą od wschodu
arkadą pomiędzy nawą środkową i południową. Składa się również z tumby
i baldachimu. Kapitele i niebo baldachimu pochodzą z w. XVI, pierwotne
są tylko jego podpory ustawione na posadzce przy bokach tumby i złączone
z nią u podstawy. Naprzeciwko każdego z nagrobków, przy filarze od strony
wschodniej stał ołtarz, przy którym odprawiano nabożeństwa za duszę zmarłego
króla 4.

Kazimierz Jagiellończyk i jego żona Elżbieta odstąpili od zwyczaju po-
przedników, wyznaczając dla siebie miejsce wiecznego spoczynku nie w na-
wach katedry, lecz w przylegającej od zachodu kaplicy pod wezwaniem Świę-
tego Krzyża, którą z ich fundacji wzniesiono w latach 1467—1477 5. Wnętrze
kaplicy ozdobili freskami malarze ruscy 6. Przy jej ścianie zachodniej, w środku,
umieszczono stalle królewskie, przy wschodniej, po dwóch stronach arkady
łączącej wnętrze z południową nawą katedry — dwie mensy ołtarzowe. Na
mensie południowej stanął tryptyk Matki Boskiej Bolesnej z herbami Polski,
Litwy i Habsburgów 1. Naprzeciwko niego, w narożniku wzdłuż południowej
ściany kaplicy, wzniesiono nagrobek króla (fig. 1). Równolegle doń, po przeciw-
ległej stronie wnętrza, umieszczono później kamienną płytę nagrobną kró-
lowej 8.

Wykonanie nagrobka Kazimierza Jagiellończyka powierzono Witowi
Stw 'Oszowi, który wsławił się w Krakowie ukończonym niedawno głównym

117