DOI article:
Brzezina-Scheuerer, Katarzyna: Materiały do dziejów artystycznych kościoła Trynitarzy p. w. Trójcy Przenajświętszej we Lwowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.22259#0197
Materiały do dziejów artystycznych kościoła Trynitarzy...
195
przenieśli kaplicę. 7 sierpnia 1703 r. położono fundamenty pod kościół,
a 8 września kamień węgielny. Kościół ufundowała Anna z Ożgów Wielhor-
ska, kasztelanowa wołyńska, której syn Amtoni w 1689 r. wstąpił do lwow-
skiego klasztoru Trynitarzy. Jako wielokrotny przełożony klasztoru, a następ-
nie prowincjał, usilnie dbał o „fabrykę” kościelną, podobnie zresztą jak jego
bratanek Józef, będący od r. 1726 członkiem tegoż zgromadzenia. Najazd
szwedzki wstrzymał budowę świątyni. Dopiero od r. 1710 prace zaczęły
posuwać się szybciej. W listopadzie 1721 r. do jeszcze nie ukończonego
kościoła wprowadzono Najświętszy Sakrament. Konsekracja miała miejsce
16 września 1731 r. Kościół słynął z cudownej figury Jezusa Nazareńskiego
i z relikwii św. Faustyna. Działały przy nim Konfraternie Jezusa Nazareń-
skiego i Szkaplerzna. 3 maja 1748 r. kościół i klasztor zostały zniszczone przez
pożar. Z wyposażenia uratowały się jedynie ołtarze Św. Faustyna i Św.
Kajetana9 oraz cudowna figura. Do odbudowy przystąpiono dopiero z począt-
kiem lat pięćdziesiątych. Dotyczące jej nowe informacje zostaną omówione
niżej. 17 marca 1783 r. dekretem cesarza Józefa II zniesiono zakon trynitarski.
Budynki kościoła i klasztoru odnowiono dla pomieszczenia tam uniwersytetu
(w kościele znalazła się biblioteka). W latach 1825—28 budynki poklasztorne
ponownie restaurowano i przerabiano. W dwadzieścia lat później, w czasie
rewolucji r. 1848, zostały one zbombardowane, a rząd przekazał je następnie
„Matycy ruskiej”. Z końcem XIX w. kościół przebudowano na greckokatolic-
ką cerkiew Przemienienia. Z dawnej budowli osiemnastowiecznej przetrwały
do dziś jedynie rzut poziomy, część murów obwodowych i zrąb fasady.
Powyższe dane z dziejów omawianego kościoła i klasztoru można
obecnie uzupełnić na podstawie nowo odnalezionych materiałów archiwal-
nych. Najwięcej informacji dotyczy lat 1756—64.
Na podstawie „Księgi przychodów” można poznać wielu opiekunów
konwentu, którzy w interesującym nas okresie łożyli na jego utrzymanie
i zdobienie. Przede wszystkim należy tu wymienić starostę sieleckiego Michała
Wielhorskiego10 oraz wojewodę podlaskiego, a następnie podolskiego, Micha-
ła Rzewuskiego11; z rodu Potockich — głównie Stanisława, wojewodę kijow-
skiego, nb. fundatora klasztorów trynitarskich w Stanisławowie, Tomaszowie
i Krotoszynie12. Znaczne sumy ofiarowała także rodzina Cetnerów, zwłaszcza
Ignacy13. W gronie ofiarodawców znaleźli się ponadto: podstolina latyczow-
ska Elżbieta Dulska14, starosta romanowski Antoni Ożga15, starosta ostro-
wski Bekierski16, starosta żydaczowski Władysław Łuszczewski17, kasztelan
wyszogrodzki Bartłomiej Giżycki18, cześnik latyczowski Franciszek Łoś19 oraz
Aleksander Siedliski, Zofia Gorzkowska, Laska (Łaska), Kuncewicz (Kun-
czewicz), Krokowski, Linger, ks. Niedzielski i in.
W niektórych przypadkach określono cel, na który były przeznaczone
ofiarowane fundusze. Część z nich umożliwiła odnowę kościoła, a później
klasztoru. Ofiarowywano pieniądze po prostu „na dekorację kościoła” czy „na
fabrykę” (Potoccy, Ożga, Linger, Krokowski), bądź na konkretne prace. Tak
195
przenieśli kaplicę. 7 sierpnia 1703 r. położono fundamenty pod kościół,
a 8 września kamień węgielny. Kościół ufundowała Anna z Ożgów Wielhor-
ska, kasztelanowa wołyńska, której syn Amtoni w 1689 r. wstąpił do lwow-
skiego klasztoru Trynitarzy. Jako wielokrotny przełożony klasztoru, a następ-
nie prowincjał, usilnie dbał o „fabrykę” kościelną, podobnie zresztą jak jego
bratanek Józef, będący od r. 1726 członkiem tegoż zgromadzenia. Najazd
szwedzki wstrzymał budowę świątyni. Dopiero od r. 1710 prace zaczęły
posuwać się szybciej. W listopadzie 1721 r. do jeszcze nie ukończonego
kościoła wprowadzono Najświętszy Sakrament. Konsekracja miała miejsce
16 września 1731 r. Kościół słynął z cudownej figury Jezusa Nazareńskiego
i z relikwii św. Faustyna. Działały przy nim Konfraternie Jezusa Nazareń-
skiego i Szkaplerzna. 3 maja 1748 r. kościół i klasztor zostały zniszczone przez
pożar. Z wyposażenia uratowały się jedynie ołtarze Św. Faustyna i Św.
Kajetana9 oraz cudowna figura. Do odbudowy przystąpiono dopiero z począt-
kiem lat pięćdziesiątych. Dotyczące jej nowe informacje zostaną omówione
niżej. 17 marca 1783 r. dekretem cesarza Józefa II zniesiono zakon trynitarski.
Budynki kościoła i klasztoru odnowiono dla pomieszczenia tam uniwersytetu
(w kościele znalazła się biblioteka). W latach 1825—28 budynki poklasztorne
ponownie restaurowano i przerabiano. W dwadzieścia lat później, w czasie
rewolucji r. 1848, zostały one zbombardowane, a rząd przekazał je następnie
„Matycy ruskiej”. Z końcem XIX w. kościół przebudowano na greckokatolic-
ką cerkiew Przemienienia. Z dawnej budowli osiemnastowiecznej przetrwały
do dziś jedynie rzut poziomy, część murów obwodowych i zrąb fasady.
Powyższe dane z dziejów omawianego kościoła i klasztoru można
obecnie uzupełnić na podstawie nowo odnalezionych materiałów archiwal-
nych. Najwięcej informacji dotyczy lat 1756—64.
Na podstawie „Księgi przychodów” można poznać wielu opiekunów
konwentu, którzy w interesującym nas okresie łożyli na jego utrzymanie
i zdobienie. Przede wszystkim należy tu wymienić starostę sieleckiego Michała
Wielhorskiego10 oraz wojewodę podlaskiego, a następnie podolskiego, Micha-
ła Rzewuskiego11; z rodu Potockich — głównie Stanisława, wojewodę kijow-
skiego, nb. fundatora klasztorów trynitarskich w Stanisławowie, Tomaszowie
i Krotoszynie12. Znaczne sumy ofiarowała także rodzina Cetnerów, zwłaszcza
Ignacy13. W gronie ofiarodawców znaleźli się ponadto: podstolina latyczow-
ska Elżbieta Dulska14, starosta romanowski Antoni Ożga15, starosta ostro-
wski Bekierski16, starosta żydaczowski Władysław Łuszczewski17, kasztelan
wyszogrodzki Bartłomiej Giżycki18, cześnik latyczowski Franciszek Łoś19 oraz
Aleksander Siedliski, Zofia Gorzkowska, Laska (Łaska), Kuncewicz (Kun-
czewicz), Krokowski, Linger, ks. Niedzielski i in.
W niektórych przypadkach określono cel, na który były przeznaczone
ofiarowane fundusze. Część z nich umożliwiła odnowę kościoła, a później
klasztoru. Ofiarowywano pieniądze po prostu „na dekorację kościoła” czy „na
fabrykę” (Potoccy, Ożga, Linger, Krokowski), bądź na konkretne prace. Tak