DOI Artikel:
Betlej, Andrzej: Kościół parafialny w Kąkolnikach
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.22259#0217
Kościół parafialny w Kąkolnikach
215
cja świątyni p.w. Św. Marii Magdaleny odbyła się 13 X 178217. Późniejsze dzieje
kościoła nie zostały udokumentowane wystarczająco, poza ostatnim rozdziałem
historii, tj. po r. 1939. W latach 1945—55 kościół stał pusty; później, do ok.
r. 1960, znajdowała się tam cerkiew prawosławna, a w r. 1962 zamieniono go na
magazyn nawozów sztucznych i wówczas spalono całe wyposażenie oraz
zniszczono wieżyczkę na sygnaturkę18.
Stan zachowania zabytku umożliwia analizę stylistyczną architektury
i pozostałości fresków; w odniesieniu do wyposażenia dysponujemy tylko
materiałem fotograficznym, który pozwala jedynie na ogólne stwierdzenia.
Architektura
Kościół w Kąkolnikach jest jednonawowy, dwuprzęsłowy, poprzedzony
dodatkowo niższym i węższym przęsłem chóru muzycznego, do którego
przylegają po bokach prostokątne wieże, występujące poza linię ścian bocznych
nawy (il. 1). Prezbiterium na rzucie kwadratu, o szerokości równej przęsłu chóru
muzycznego, jest podniesione o jeden stopień w stosunku do nawy i skierowane
na zachód. Od północy i południa przylegają do niego prostokątne pomiesz-
czenia zakrystii i skarbca. Podziały wnętrza nawy (il. 3) zostały przeprowadzone
za pomocą par pilastrów kompozytowych, posadowionych na wspólnych
cokołach, dźwigających rozbudowane belkowanie, obiegające cały kościół
i wyłamujące się ponad podporami. Nawa nakryta jest sklepieniem kolebkowym
z lunetami, na gurtach będących przedłużeniem podziałów pionowych ścian.
Przęsło chórowe i prezbiterium sklepiono „kapą czeską” (il. 4).
Fasada (il. 2) jest dwukondygnacyjna, trójpolowa; pole środkowe
tworzy ryzalit. Pola boczne wież, wysunięte poza korpus kościoła, po-
szerzone zostały dodatkowo o dostawione po bokach szkarpy. Wysoka
fasada wraz z krępymi wieżami tworzy zwarty, masywny blok, dominujący
w bryle świątyni. Podziały fasady i elewacji bocznych wież są wspólne,
w dolnej kondygnacji — ramowe; powyżej nich znajduje się wydatny
profilowany gzyms. W drugiej kondygnacji występują pilastry toskańskie
posadowione na cokołach, flankujące naroża i dźwigające rozbudowane
belkowanie. Ponad polem środkowym umieszczono szczyt zbudowany z par
niskich pilastrów jońskich, ujętych spływami, z przyczółkiem utworzonym
również ze spływów. Artykulacja elewacji bocznych korpusu i prezbiterium,
w tym ściany zachodniej, przeprowadzona za pomocą wysmukłych pseudo-
pilastrów toskańskich, odpowiada strukturze podziałów wnętrza.
Formy kościoła, a zwłaszcza ukształtowanie fasady, są wynikiem prac
budowlanych prowadzonych w latach sześćdziesiątych XVIII wieku. Za tym
datowaniem przemawiają dane źródłowe19 oraz analiza stylistyczna. Bardzo
skromna artykulacja zastosowana na elewacjach zewnętrznych, której charak-
ter przypomina uproszczony zopfstill, potwierdza tę hipotezę. Nadmiernie
215
cja świątyni p.w. Św. Marii Magdaleny odbyła się 13 X 178217. Późniejsze dzieje
kościoła nie zostały udokumentowane wystarczająco, poza ostatnim rozdziałem
historii, tj. po r. 1939. W latach 1945—55 kościół stał pusty; później, do ok.
r. 1960, znajdowała się tam cerkiew prawosławna, a w r. 1962 zamieniono go na
magazyn nawozów sztucznych i wówczas spalono całe wyposażenie oraz
zniszczono wieżyczkę na sygnaturkę18.
Stan zachowania zabytku umożliwia analizę stylistyczną architektury
i pozostałości fresków; w odniesieniu do wyposażenia dysponujemy tylko
materiałem fotograficznym, który pozwala jedynie na ogólne stwierdzenia.
Architektura
Kościół w Kąkolnikach jest jednonawowy, dwuprzęsłowy, poprzedzony
dodatkowo niższym i węższym przęsłem chóru muzycznego, do którego
przylegają po bokach prostokątne wieże, występujące poza linię ścian bocznych
nawy (il. 1). Prezbiterium na rzucie kwadratu, o szerokości równej przęsłu chóru
muzycznego, jest podniesione o jeden stopień w stosunku do nawy i skierowane
na zachód. Od północy i południa przylegają do niego prostokątne pomiesz-
czenia zakrystii i skarbca. Podziały wnętrza nawy (il. 3) zostały przeprowadzone
za pomocą par pilastrów kompozytowych, posadowionych na wspólnych
cokołach, dźwigających rozbudowane belkowanie, obiegające cały kościół
i wyłamujące się ponad podporami. Nawa nakryta jest sklepieniem kolebkowym
z lunetami, na gurtach będących przedłużeniem podziałów pionowych ścian.
Przęsło chórowe i prezbiterium sklepiono „kapą czeską” (il. 4).
Fasada (il. 2) jest dwukondygnacyjna, trójpolowa; pole środkowe
tworzy ryzalit. Pola boczne wież, wysunięte poza korpus kościoła, po-
szerzone zostały dodatkowo o dostawione po bokach szkarpy. Wysoka
fasada wraz z krępymi wieżami tworzy zwarty, masywny blok, dominujący
w bryle świątyni. Podziały fasady i elewacji bocznych wież są wspólne,
w dolnej kondygnacji — ramowe; powyżej nich znajduje się wydatny
profilowany gzyms. W drugiej kondygnacji występują pilastry toskańskie
posadowione na cokołach, flankujące naroża i dźwigające rozbudowane
belkowanie. Ponad polem środkowym umieszczono szczyt zbudowany z par
niskich pilastrów jońskich, ujętych spływami, z przyczółkiem utworzonym
również ze spływów. Artykulacja elewacji bocznych korpusu i prezbiterium,
w tym ściany zachodniej, przeprowadzona za pomocą wysmukłych pseudo-
pilastrów toskańskich, odpowiada strukturze podziałów wnętrza.
Formy kościoła, a zwłaszcza ukształtowanie fasady, są wynikiem prac
budowlanych prowadzonych w latach sześćdziesiątych XVIII wieku. Za tym
datowaniem przemawiają dane źródłowe19 oraz analiza stylistyczna. Bardzo
skromna artykulacja zastosowana na elewacjach zewnętrznych, której charak-
ter przypomina uproszczony zopfstill, potwierdza tę hipotezę. Nadmiernie