DOI Artikel:
Jagielska, Barbara: Barok wileński w XX wieku: Głębokie, Oszmiana, Krewo
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22259#0316
314
Barbara Jagielska
miasteczku moim Głębokim na kościół i na plebanią place porządne i do-
stateczne wymierzyłem i jako tam kościół na cześć i chwałę Panu Bogu
Wszechmogącemu tak i plebanią na obecne mieszkanie księdza plebana,
najdalej za półtora lata ze wszystkim statecznie wystawić obowiązuję się [,..]”3.
Według wizytacji z 17 czerwca 1654 r. drewniany kościół parafialny zbudowa-
no dopiero w 1652 r.4 Stał on zresztą dość krótko, gdyż został spalony w czasie
najścia wojsk Wasyla Szeremietiewa w 1654 r. Potem był jeszcze zapewne
kilkakrotnie odbudowywany i przebudowywany5.
Kościół murowany, w części zachowany do naszych czasów, zaczął
budować ks. Antoni Jaszczołd po połowie XVIII w. Inwentarz kościoła z 1764 r.
podaje, że „kościół swoim sumptem w Bogu zeszły Im. X. Antoni Jaszczołd
zaczął murować, który już jest do okien wyprowadzony”6. Po śmierci
Jaszczołda, w tymże 1764 r., budowę przejął ks. Michał Fiedorowicz i ukończył
ją w r. 17817. Konsekracji dokonał Piotr Toczyłowski, sufragan wileński, 11
czerwca 1783 r.8
W roku 1840 kościół Św. Trójcy uległ pożarowi, który, jak podaje
inwentarz z 1852 r., zniszczył wieże9. Przed przebudową, a właściwie roz-
budową, w początkach XX w. był to niewielki jednonawowy kościółek
z zamkniętym półkoliście prezbiterium, z zakrystią i skarbczykiem po bokach
oraz ze szczytem zwieńczonym wieżyczką (na sygnaturkę) z krzyżem. Nieco
szersza od bryły budynku fasada miała wieże jednokondygnacyjne, nakryte
dość niskimi, kopulastymi hełmami, obitymi blachą pomalowaną na kolor
jasnozielony (il. 1).
W tym stanie kościół dotrwał do roku 1902, kiedy to staraniem ks. Żery
(a kosztem parafian) rozpoczęto tzw. remont (a faktycznie rozbudowę świątyni
— co ze względu na ówczesne władze starano się ukryć)10. Autorem projektu
gruntownej przebudowy był architekt wileński Antoni Dubowik, wykonawcą
majster Józef Romanowski, głęboczanin11. Prace budowlane, podczas których
— jak się wyraził monografista Głębokiego — „wcale dobrze rozwiązano
szereg zadań architektonicznych”, trwały do 1908 r. Po ich zakończeniu
ks. Jan Kurczewski dokonał ponownej konsekracji kościoła12.
Z planów pochodzących z czasów przebudowy kościoła (zestawionych
przez Piotra Bohdziewicza) wynika, że kościół częściowo zburzono. Pozo-
stawiono jedynie dolną kondygnację fasady i wież, szczyt pomiędzy nimi,
a także fragmenty ścian międzyokiennych, wykorzystane jako filary nawy
głównej. Zbudowano nowe, znacznie większe prezbiterium, z przyległymi
zakrystią i kaplicą, oraz transept, dostawiono też nawy boczne i nadbudowano
górne kondygnacje wież (il. 2).
Bogato rozczłonkowana fasada, ze smukłymi wieżami o zwężających się
ku górze kondygnacjach i z wysokim szczytem, sprawia wrażenie niezwykle
lekkiej, malowniczej, do złudzenia przypominającej wileński osiemnastowiecz-
ny barok. Wrażenie pędu ku górze wzmagają środkowe pilastry kondygnacji
dolnej i szczytu, wysunięte i zestawione pod kątem. Wileński szczyt z wolutami
Barbara Jagielska
miasteczku moim Głębokim na kościół i na plebanią place porządne i do-
stateczne wymierzyłem i jako tam kościół na cześć i chwałę Panu Bogu
Wszechmogącemu tak i plebanią na obecne mieszkanie księdza plebana,
najdalej za półtora lata ze wszystkim statecznie wystawić obowiązuję się [,..]”3.
Według wizytacji z 17 czerwca 1654 r. drewniany kościół parafialny zbudowa-
no dopiero w 1652 r.4 Stał on zresztą dość krótko, gdyż został spalony w czasie
najścia wojsk Wasyla Szeremietiewa w 1654 r. Potem był jeszcze zapewne
kilkakrotnie odbudowywany i przebudowywany5.
Kościół murowany, w części zachowany do naszych czasów, zaczął
budować ks. Antoni Jaszczołd po połowie XVIII w. Inwentarz kościoła z 1764 r.
podaje, że „kościół swoim sumptem w Bogu zeszły Im. X. Antoni Jaszczołd
zaczął murować, który już jest do okien wyprowadzony”6. Po śmierci
Jaszczołda, w tymże 1764 r., budowę przejął ks. Michał Fiedorowicz i ukończył
ją w r. 17817. Konsekracji dokonał Piotr Toczyłowski, sufragan wileński, 11
czerwca 1783 r.8
W roku 1840 kościół Św. Trójcy uległ pożarowi, który, jak podaje
inwentarz z 1852 r., zniszczył wieże9. Przed przebudową, a właściwie roz-
budową, w początkach XX w. był to niewielki jednonawowy kościółek
z zamkniętym półkoliście prezbiterium, z zakrystią i skarbczykiem po bokach
oraz ze szczytem zwieńczonym wieżyczką (na sygnaturkę) z krzyżem. Nieco
szersza od bryły budynku fasada miała wieże jednokondygnacyjne, nakryte
dość niskimi, kopulastymi hełmami, obitymi blachą pomalowaną na kolor
jasnozielony (il. 1).
W tym stanie kościół dotrwał do roku 1902, kiedy to staraniem ks. Żery
(a kosztem parafian) rozpoczęto tzw. remont (a faktycznie rozbudowę świątyni
— co ze względu na ówczesne władze starano się ukryć)10. Autorem projektu
gruntownej przebudowy był architekt wileński Antoni Dubowik, wykonawcą
majster Józef Romanowski, głęboczanin11. Prace budowlane, podczas których
— jak się wyraził monografista Głębokiego — „wcale dobrze rozwiązano
szereg zadań architektonicznych”, trwały do 1908 r. Po ich zakończeniu
ks. Jan Kurczewski dokonał ponownej konsekracji kościoła12.
Z planów pochodzących z czasów przebudowy kościoła (zestawionych
przez Piotra Bohdziewicza) wynika, że kościół częściowo zburzono. Pozo-
stawiono jedynie dolną kondygnację fasady i wież, szczyt pomiędzy nimi,
a także fragmenty ścian międzyokiennych, wykorzystane jako filary nawy
głównej. Zbudowano nowe, znacznie większe prezbiterium, z przyległymi
zakrystią i kaplicą, oraz transept, dostawiono też nawy boczne i nadbudowano
górne kondygnacje wież (il. 2).
Bogato rozczłonkowana fasada, ze smukłymi wieżami o zwężających się
ku górze kondygnacjach i z wysokim szczytem, sprawia wrażenie niezwykle
lekkiej, malowniczej, do złudzenia przypominającej wileński osiemnastowiecz-
ny barok. Wrażenie pędu ku górze wzmagają środkowe pilastry kondygnacji
dolnej i szczytu, wysunięte i zestawione pod kątem. Wileński szczyt z wolutami