DOI article:
Skrabski, Józef: Fundacje artystyczne Sanguszków ze sławuty
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.22261#0172
170
Józef Skrabski
wał drobne prace, drugi wybudował mniejsze schody na drugim piętrze47. Najbardziej
zasłużył się Dawmanowicz, który był odpowiedzialny za główną klatkę schodową,
parapety do sal pierwszego i drugiego piętra, część posadzki, drzwi i okna48. Malarz
E. Ostrowski wymalował elementy drewnianego wyposażenia i zewnętrzne elewacje
pałacu49. Odnowiono również wnętrza dwóch symetrycznie rozmieszczonych oficyn,
mieszczących kuchnię i pokoje gościnne.
Powiększony o piętro pałac jest utrwalony na rycinach Napoleona Ordy (ił. 1) i na
zdjęciach archiwalnych opublikowanych przez Romana Aftanazego. Jego bryła pre-
zentuje się skromnie, a opracowanie architektoniczne niezwykle ubogo. Rozbudowa
nie zyskała pochlebnych opinii wśród zwiedzających Sławutę. Józef Dunin-Karwicki
pisał, że pałac nie ma żadnego stylu, a dodatkowe piętro „bynajmniej nie posłużyło ku
jego ozdobie”50. Wspominał dalej, że pałac był zbyt obszerny jak na potrzeby magnata,
dlatego książę stale mieszkał w odremontowanej oficynie, a po pałacu przechadzał się
jedynie „kurząc z długiej antypałki lulkę [...] przypatrując się dzikom, łosiom, sarnom
zawieszonym na wysokim wieszadle i słuchając anegdot myśliwych, którego z nadwor-
nych strzelców”51.
Kolejni mieszkańcy pałacu w Sławucie, Roman Sanguszko (1800-1881), a po nim
jego bratanek, także Roman (1832-1917), ostatni właściciel klucza sławuckiego, zmo-
dernizowali wystrój, wyremontowali pojedyncze sale, doprowadzili wodę i przebu-
dowali węzeł sanitarny, dekorowali ganki i werandy. Pierwsze piętro przekształcili
w piano nobile52. Pamiętnikarze przekazali nam dość ogólną wiedzę o stanie pomiesz-
czeń i wyglądzie poszczególnych sal. Wnętrza były wyposażone w mahoniowe meble,
ściany były obite czerwonym safinem i dekorowane brązami. Ściany klatki schodowej
i niektórych pomieszczeń zdobiły gobeliny z herbami Sanguszków. W r. 1866 Roman
Sanguszko przeniósł z Zaslawia do Sławuty archiwum rodzinne. Stopniowo prze-
niesiono także część portretów i obrazów, w tym obraz przypisywany Tomaszowi
Dolabelli, ukazujący Stanisława Żółkiewskiego przedstawiającego Zygmuntowi III
wziętych do niewoli carów Szujskich. W pałacu znajdowała się bogata kolekcja sreber
i porcelany, kolekcje archeologiczne, starych tkanin i pasów słuckich, zbiór dawnej
broni, chorągwi i akwarel. Przed I wojną światową dużą część tych zbiorów wywie-
ziono w głąb Rosji. Rzeczy pozostawione na miejscu spłonęły wraz z pałacem 2 XI
191753. Na mocy Traktatu Ryskiego znaczna część zbiorów wróciła do Polski i została
umieszczona w Gumniskach pod Tarnowem. Do naszych czasów ocalało archiwum,
obecnie część Archiwum Państwowego w Krakowie, stanowiące prawdziwą skarbnicę
wiedzy o zapomnianych siedzibach i rezydencjach Sanguszków.
47 APKr., O/W, AS, teka 224, plik 9, k. 9v-10, Kontrakt z stolarzami Józefem Fallą i Andrzejem Ko-
nopkę, 19 V 1829.
48 APKr., O/W, AS, teka 224, plik 9, k. 17, Kontrakt z Gasparem Dawmanowiczem na schody nowe
w sieniach pryncypalnych, 4 VI 1830; teka 224, plik 9, k. 1, Kontrakt z majstrem stolarskim Ga-
sparem Dawmanowiczem o posadzkę sztuk 200 do pałacu, 7 XII 1829; k. 5, Kontrakt z Gasparem
Dawmanowiczem na okna i drzwi, 18 V 1829.
49 APKr., O/W, AS, teka 224, plik 9, k. 21, Kontrakt z malarzem Ostrowskim, 24 III 1830; APKr.,
O/W, AS, teka 224, plik 10, k. 5-6, Kontrakt z E. Ostrowskim na malowanie pałacu, 24 III 1830.
50 Dunin-Karwicki, op. cit., s. 59.
51 Ibidem, s. 59-60.
52 Ibidem, s. 61-62.
Aftanazy, Dzieje rezydencji..., t. 5, s. 471.
53
Józef Skrabski
wał drobne prace, drugi wybudował mniejsze schody na drugim piętrze47. Najbardziej
zasłużył się Dawmanowicz, który był odpowiedzialny za główną klatkę schodową,
parapety do sal pierwszego i drugiego piętra, część posadzki, drzwi i okna48. Malarz
E. Ostrowski wymalował elementy drewnianego wyposażenia i zewnętrzne elewacje
pałacu49. Odnowiono również wnętrza dwóch symetrycznie rozmieszczonych oficyn,
mieszczących kuchnię i pokoje gościnne.
Powiększony o piętro pałac jest utrwalony na rycinach Napoleona Ordy (ił. 1) i na
zdjęciach archiwalnych opublikowanych przez Romana Aftanazego. Jego bryła pre-
zentuje się skromnie, a opracowanie architektoniczne niezwykle ubogo. Rozbudowa
nie zyskała pochlebnych opinii wśród zwiedzających Sławutę. Józef Dunin-Karwicki
pisał, że pałac nie ma żadnego stylu, a dodatkowe piętro „bynajmniej nie posłużyło ku
jego ozdobie”50. Wspominał dalej, że pałac był zbyt obszerny jak na potrzeby magnata,
dlatego książę stale mieszkał w odremontowanej oficynie, a po pałacu przechadzał się
jedynie „kurząc z długiej antypałki lulkę [...] przypatrując się dzikom, łosiom, sarnom
zawieszonym na wysokim wieszadle i słuchając anegdot myśliwych, którego z nadwor-
nych strzelców”51.
Kolejni mieszkańcy pałacu w Sławucie, Roman Sanguszko (1800-1881), a po nim
jego bratanek, także Roman (1832-1917), ostatni właściciel klucza sławuckiego, zmo-
dernizowali wystrój, wyremontowali pojedyncze sale, doprowadzili wodę i przebu-
dowali węzeł sanitarny, dekorowali ganki i werandy. Pierwsze piętro przekształcili
w piano nobile52. Pamiętnikarze przekazali nam dość ogólną wiedzę o stanie pomiesz-
czeń i wyglądzie poszczególnych sal. Wnętrza były wyposażone w mahoniowe meble,
ściany były obite czerwonym safinem i dekorowane brązami. Ściany klatki schodowej
i niektórych pomieszczeń zdobiły gobeliny z herbami Sanguszków. W r. 1866 Roman
Sanguszko przeniósł z Zaslawia do Sławuty archiwum rodzinne. Stopniowo prze-
niesiono także część portretów i obrazów, w tym obraz przypisywany Tomaszowi
Dolabelli, ukazujący Stanisława Żółkiewskiego przedstawiającego Zygmuntowi III
wziętych do niewoli carów Szujskich. W pałacu znajdowała się bogata kolekcja sreber
i porcelany, kolekcje archeologiczne, starych tkanin i pasów słuckich, zbiór dawnej
broni, chorągwi i akwarel. Przed I wojną światową dużą część tych zbiorów wywie-
ziono w głąb Rosji. Rzeczy pozostawione na miejscu spłonęły wraz z pałacem 2 XI
191753. Na mocy Traktatu Ryskiego znaczna część zbiorów wróciła do Polski i została
umieszczona w Gumniskach pod Tarnowem. Do naszych czasów ocalało archiwum,
obecnie część Archiwum Państwowego w Krakowie, stanowiące prawdziwą skarbnicę
wiedzy o zapomnianych siedzibach i rezydencjach Sanguszków.
47 APKr., O/W, AS, teka 224, plik 9, k. 9v-10, Kontrakt z stolarzami Józefem Fallą i Andrzejem Ko-
nopkę, 19 V 1829.
48 APKr., O/W, AS, teka 224, plik 9, k. 17, Kontrakt z Gasparem Dawmanowiczem na schody nowe
w sieniach pryncypalnych, 4 VI 1830; teka 224, plik 9, k. 1, Kontrakt z majstrem stolarskim Ga-
sparem Dawmanowiczem o posadzkę sztuk 200 do pałacu, 7 XII 1829; k. 5, Kontrakt z Gasparem
Dawmanowiczem na okna i drzwi, 18 V 1829.
49 APKr., O/W, AS, teka 224, plik 9, k. 21, Kontrakt z malarzem Ostrowskim, 24 III 1830; APKr.,
O/W, AS, teka 224, plik 10, k. 5-6, Kontrakt z E. Ostrowskim na malowanie pałacu, 24 III 1830.
50 Dunin-Karwicki, op. cit., s. 59.
51 Ibidem, s. 59-60.
52 Ibidem, s. 61-62.
Aftanazy, Dzieje rezydencji..., t. 5, s. 471.
53