DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.43489#0055
Papieże, nepoci w purpurze
49
jako fundatorów, a nad portykami obu świątyń, w geście błogosławieństwa,
zostały ustawione figury świętych wywodzących się z zakonów franciszkań-
skich i karmelitańskich.
Papieskie grobowce, oprócz bazylik Watykańskiej i na Lateranie, znajdują
się w różnych świątyniach Rzymu. Żadne mauzoleum nie miało jednak takie-
go znaczenia, jak kaplice Sistina i Paolina przy bazylice Santa Maria Mag-
giore, które powstały w okresie największej świetności papiestwa po Tryden-
cie. Dlatego były w różnych wariantach powtarzane w Rzymie, krajach habs-
burskich i monarchii polsko-litewskiej. Dwa mauzolea papieskie, wzniesione
w kluczowym momencie kontrreformacji, w których zaakcentowano rolę za-
konów i rodzin arystokratycznych, są kluczowe dla zrozumienia architektury
sakralnej tego czasu i stojących za nią zleceniodawców. Jednakże w krajach
Europy Środkowej różnie rozkładały się akcenty.
Jerzy Łoziński w swej cennej pracy o kopułowych kaplicach w Polsce
uwydatnił znaczenie papieskich kaplic przy bazylice Santa Maria Maggio-
re12. Autor jednak stwierdził, że trudno osądzić, czy miały one jakiś wpływ
na ukształtowanie się i rozpowszechnienie u nas schematu świątyni z parą
kaplic nakrytych kopułami. Badania uczonego skupiały się głównie na anali-
zach formalno-warsztatowych, w mniejszym stopniu interesowały go sprawy
ideowe oraz rywalizacja między poszczególnymi dynastiami, rodami czy
jednostkami. Ponadto ograniczył rozwój kaplic kopułowych do roku 1620, a
dopiero od tej daty obie kaplice już z pełnym wystrojem mogły oddziaływać
na mauzolea polskie i kraje habsburskie.
Polskie przykłady kaplic kopułowych najczęściej powielały wzór kaplicy
Zygmuntowskiej. Wybijały się w nich treści gloryfikujące konkretny ród
i zabarwione kontrreformacyjną retoryką, jak w grobowej kaplicy Firlejów w
Bejscach czy Myszkowskich przy kościele Dominikanów w Krakowie. Zesta-
wione ze sobą pary kaplic symbolizowały zapewne rodziny gasnące i wscho-
dzące: w Rzymie Aldobrandinich i Borghese, w Polsce Zebrzydowskich
i Olelkowiczów Słuckich przy kościele Jezuitów w Lublinie, Lubomirskich
i Zbaraskich przy kościele Dominikanów w Krakowie, Jagiellonów i Wazów
na Wawelu czy Wiśniowieckich i Jabłonowskich przy katedrze lwowskiej.
Polskie kaplice-mauzolea w redakcji rzymskiej powstały najwcześniej w tej
części Europy i odznaczały się wybitną klasą artystyczną. Już dwie kaplice
1_ J. Łoziński, Kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa 1973, s. 115.
Zob. P. Krasny, kościoły-mauzolea w Polsce w pierwszej połowie XVII
wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 1992, z. 20, s. 25-52.
49
jako fundatorów, a nad portykami obu świątyń, w geście błogosławieństwa,
zostały ustawione figury świętych wywodzących się z zakonów franciszkań-
skich i karmelitańskich.
Papieskie grobowce, oprócz bazylik Watykańskiej i na Lateranie, znajdują
się w różnych świątyniach Rzymu. Żadne mauzoleum nie miało jednak takie-
go znaczenia, jak kaplice Sistina i Paolina przy bazylice Santa Maria Mag-
giore, które powstały w okresie największej świetności papiestwa po Tryden-
cie. Dlatego były w różnych wariantach powtarzane w Rzymie, krajach habs-
burskich i monarchii polsko-litewskiej. Dwa mauzolea papieskie, wzniesione
w kluczowym momencie kontrreformacji, w których zaakcentowano rolę za-
konów i rodzin arystokratycznych, są kluczowe dla zrozumienia architektury
sakralnej tego czasu i stojących za nią zleceniodawców. Jednakże w krajach
Europy Środkowej różnie rozkładały się akcenty.
Jerzy Łoziński w swej cennej pracy o kopułowych kaplicach w Polsce
uwydatnił znaczenie papieskich kaplic przy bazylice Santa Maria Maggio-
re12. Autor jednak stwierdził, że trudno osądzić, czy miały one jakiś wpływ
na ukształtowanie się i rozpowszechnienie u nas schematu świątyni z parą
kaplic nakrytych kopułami. Badania uczonego skupiały się głównie na anali-
zach formalno-warsztatowych, w mniejszym stopniu interesowały go sprawy
ideowe oraz rywalizacja między poszczególnymi dynastiami, rodami czy
jednostkami. Ponadto ograniczył rozwój kaplic kopułowych do roku 1620, a
dopiero od tej daty obie kaplice już z pełnym wystrojem mogły oddziaływać
na mauzolea polskie i kraje habsburskie.
Polskie przykłady kaplic kopułowych najczęściej powielały wzór kaplicy
Zygmuntowskiej. Wybijały się w nich treści gloryfikujące konkretny ród
i zabarwione kontrreformacyjną retoryką, jak w grobowej kaplicy Firlejów w
Bejscach czy Myszkowskich przy kościele Dominikanów w Krakowie. Zesta-
wione ze sobą pary kaplic symbolizowały zapewne rodziny gasnące i wscho-
dzące: w Rzymie Aldobrandinich i Borghese, w Polsce Zebrzydowskich
i Olelkowiczów Słuckich przy kościele Jezuitów w Lublinie, Lubomirskich
i Zbaraskich przy kościele Dominikanów w Krakowie, Jagiellonów i Wazów
na Wawelu czy Wiśniowieckich i Jabłonowskich przy katedrze lwowskiej.
Polskie kaplice-mauzolea w redakcji rzymskiej powstały najwcześniej w tej
części Europy i odznaczały się wybitną klasą artystyczną. Już dwie kaplice
1_ J. Łoziński, Kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa 1973, s. 115.
Zob. P. Krasny, kościoły-mauzolea w Polsce w pierwszej połowie XVII
wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 1992, z. 20, s. 25-52.