DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.43489#0169
Częstochówka pod Jasną Górą jako ośrodek rzeźbiarski
163
paulini stworzyli też odpowiednią podbudowę teologiczno-hagiograficzną,
publikując kilka poświęconych tej tematyce pism o charakterze de-
29
wocyjnym .
Warto podkreślić, iż począwszy od 2. ćwierci XVII wieku w opisywanej
i propagowanej przez samych paulinów legendzie i kulcie obrazu Hodegetrii
zaczęto identyfikować cudowny wizerunek z symboliką państwa, jego kolej-
nych władców z dynastii Jagiellonów i Wazów oraz panującej religii29 30. Na-
turalnym następstwem tak wysokiego statusu klasztoru jasnogórskiego była
jego stale wzrastająca w ciągu XVII wieku pozycja w życiu politycznym
i społecznym państwa, ugruntowana ostatecznie bohaterską obroną konwentu
w czasie „potopu” szwedzkiego i lwowskimi ślubami Jana Kazimierza Wazy.
Dynamiczny rozwój kultu obrazu i praktyk pątniczych na Jasnej Górze nie
miał w tym okresie żadnych analogii na terenie Rzeczpospolitej, zaś pozostałe
sąsiadujące sanktuaria na pograniczu Małopolski i Wielkopolski, np. Gidle,
Święta Anna pod Przyrowem lub Mstów mogły się poszczycić młodszą met-
ryką i nie mogły stanowić dla paulinów realnej „konkurencji”. Z biegiem
czasu zostały one wciągnięte w program poszczególnych pielgrzymek jasno-
górskich. Już przed 1623 r. w programie pielgrzymki warszawskiej znalazły
się miejsca kultu w Gidlach i Świętej Annie31.
Ogromne zyski finansowe, gromadzone przez konwent jasnogórski w koń-
cu XVI i 1. ćwierci XVII wieku głównie dzięki fundacjom i donacjom pątni-
ków, umożliwiły paulinom całkowite przekształcenie istniejącego dotychczas
średniowiecznego claustrum eremickiego w nowoczesne centrum pielgrzymko-
we. Postulowane w wizytacjach z 1577 i 1593 r. przeniesienie socjalnej infra-
struktury obsługi rosnącego dynamicznie ruchu pielgrzymkowego poza obręb
objętego ścisłą klauzurą dawnego klasztoru eremickiego, nastąpiło przypusz-
29 Wykaz wspomnianych publikacji zob.: J. Mandziuk, J. Zbudniewek,
Biedrzychowski Kacper, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. H. E. Wyczawski, t. I,
Warszawa 1981, s. 134 n.; Zbudniewek, Gołdonowski Andrzej, w: tamże, s. 552-554.
30 B o r k o w s k a, dz. cyt., s. 145; T. Chrzanowski, M. Kornecki, Pro-
gram ideowy koron Władysławowskich, „Studia Claromontana” 6(1985), s. 60 n. Ostatnio:
J. G o I o n k a, Jasna Góra w kulturze polskiej, w: U tronu Królowej Polski. Jasna Góra
w dziejach kultury i duchowości polskiej. Katalog wystawy pod kier. J. Golonki, P. Mro-
zowskiego, J. Żmudzińskiego, Zamek Królewski w Warszawie, 15 grudnia 2006-11 marca
2007, s. 15.
31 S. Z a k r z e w s k i, Droga częstochowska albo kazania podróżne o Najświętszej
Pannie Maryey przy Kompanijej Błońskiej Różańca Świętego, Poznań 1623, s. 60, 72 n.;
A. W i t k o w s k a, Kult jasnogórski w formach pątniczych do połowy XVII wieku, „Studia
Claromontana” 5(1984), s. 164 n., przyp. 86, 88.
163
paulini stworzyli też odpowiednią podbudowę teologiczno-hagiograficzną,
publikując kilka poświęconych tej tematyce pism o charakterze de-
29
wocyjnym .
Warto podkreślić, iż począwszy od 2. ćwierci XVII wieku w opisywanej
i propagowanej przez samych paulinów legendzie i kulcie obrazu Hodegetrii
zaczęto identyfikować cudowny wizerunek z symboliką państwa, jego kolej-
nych władców z dynastii Jagiellonów i Wazów oraz panującej religii29 30. Na-
turalnym następstwem tak wysokiego statusu klasztoru jasnogórskiego była
jego stale wzrastająca w ciągu XVII wieku pozycja w życiu politycznym
i społecznym państwa, ugruntowana ostatecznie bohaterską obroną konwentu
w czasie „potopu” szwedzkiego i lwowskimi ślubami Jana Kazimierza Wazy.
Dynamiczny rozwój kultu obrazu i praktyk pątniczych na Jasnej Górze nie
miał w tym okresie żadnych analogii na terenie Rzeczpospolitej, zaś pozostałe
sąsiadujące sanktuaria na pograniczu Małopolski i Wielkopolski, np. Gidle,
Święta Anna pod Przyrowem lub Mstów mogły się poszczycić młodszą met-
ryką i nie mogły stanowić dla paulinów realnej „konkurencji”. Z biegiem
czasu zostały one wciągnięte w program poszczególnych pielgrzymek jasno-
górskich. Już przed 1623 r. w programie pielgrzymki warszawskiej znalazły
się miejsca kultu w Gidlach i Świętej Annie31.
Ogromne zyski finansowe, gromadzone przez konwent jasnogórski w koń-
cu XVI i 1. ćwierci XVII wieku głównie dzięki fundacjom i donacjom pątni-
ków, umożliwiły paulinom całkowite przekształcenie istniejącego dotychczas
średniowiecznego claustrum eremickiego w nowoczesne centrum pielgrzymko-
we. Postulowane w wizytacjach z 1577 i 1593 r. przeniesienie socjalnej infra-
struktury obsługi rosnącego dynamicznie ruchu pielgrzymkowego poza obręb
objętego ścisłą klauzurą dawnego klasztoru eremickiego, nastąpiło przypusz-
29 Wykaz wspomnianych publikacji zob.: J. Mandziuk, J. Zbudniewek,
Biedrzychowski Kacper, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. H. E. Wyczawski, t. I,
Warszawa 1981, s. 134 n.; Zbudniewek, Gołdonowski Andrzej, w: tamże, s. 552-554.
30 B o r k o w s k a, dz. cyt., s. 145; T. Chrzanowski, M. Kornecki, Pro-
gram ideowy koron Władysławowskich, „Studia Claromontana” 6(1985), s. 60 n. Ostatnio:
J. G o I o n k a, Jasna Góra w kulturze polskiej, w: U tronu Królowej Polski. Jasna Góra
w dziejach kultury i duchowości polskiej. Katalog wystawy pod kier. J. Golonki, P. Mro-
zowskiego, J. Żmudzińskiego, Zamek Królewski w Warszawie, 15 grudnia 2006-11 marca
2007, s. 15.
31 S. Z a k r z e w s k i, Droga częstochowska albo kazania podróżne o Najświętszej
Pannie Maryey przy Kompanijej Błońskiej Różańca Świętego, Poznań 1623, s. 60, 72 n.;
A. W i t k o w s k a, Kult jasnogórski w formach pątniczych do połowy XVII wieku, „Studia
Claromontana” 5(1984), s. 164 n., przyp. 86, 88.