DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.43489#0174
168
Michał Wardzyński
mości obejmują jedynie grupę najważniejszych artystów i rzemieślników,
pominięto natomiast na tym etapie badań najczęściej anonimowych przed-
stawicieli ciesielstwa i stolarstwa oraz znacznie liczniejszą czeladź war-
sztatową, a także niewykwalifikowanych pracowników sezonowych.
Częstochówka, będąca do początku XVII wieku dużą osadą wiejską zarzą-
dzaną przez wójta ustanawianego każdorazowo przez nowo obranego przeora
jasnogórskiego, posiadała wyłącznie drewnianą zabudowę skupioną wokół
rozległego placu targowego i spełniała rolę centrum obsługi ruchu pątnicze-
go59. W ciągu 1. połowy stulecia stała się ona największym ośrodkiem ar-
tystycznym i rzemieślniczym regionu na pograniczu Małopolski, Wielkopolski
i Śląska, przewyższającym wkrótce skalą i zakresem wpływów okoliczne
miasta królewskie z Częstochową na czele. O takim sukcesie zdecydowały
dogodne warunki dla osiedlających się, związane z niskimi opłatami podatko-
wymi, ograniczonymi do tzw. hiberny i czynszu należnych wyłącznie kon-
wentowi, oraz z brakiem organizacji cechowej narzucającej nowo przybyłym
trudne do spełnienia warunki podjęcia zyskownej pracy zawodowej. Jednakże
najważniejszym czynnikiem sprzyjającym artystom w Częstochówce był brak
konkurencji oraz możliwość uzyskania licznych zamówień składanych przez
zakonników jasnogórskich i lokalne rodziny magnackie, zamożną szlachtę,
duchowieństwo oraz pątników przybyłych do sanktuarium. Częstochówka
dzięki szerokiemu, bo ponadregionalnemu rynkowi zbytu była atrakcyjnym
miejscem na założenie warsztatu i przyciągała wielu artystów i rzemieślników
z terenu całego kraju, przede wszystkim zaś z Małopolski i przygranicznych
terenów Śląska. Zatrudniani przez konwent, osiadali tutaj na stałe lub okreso-
wo - traktując pobyt i pracę na Jasnej Górze jako jeden z etapów swojej
praktyki zawodowej. Przykłady zaangażowania przez paulinów wielu artystów
śląskich obu wyznań protestanckich świadczą, iż sprawa ta była dla zakonni-
ków kwestią drugorzędną60. Dynamiczny rozwój Częstochówki i powstałej
w sąsiedztwie klasztoru drugiej osady św. Barbary przy ufundowanym w la-
tach trzydziestych XVII wieku klasztorze nowicjatu paulińskiego, przerwały
na krótko zniszczenia dokonane przez wojska szwedzkie podczas oblężenia
Jasnej Góry w listopadzie i grudniu 1655 r. Wkrótce po zakończeniu wojny
i ustąpieniu zarazy w 1660 r., głównie dzięki wzmożonemu ruchowi pielg-
rzymkowemu, Częstochówkę szybko odbudowano, zaś w jej drewnianej zabu-
59 W a r t a 1 s k a, dz. cyt., s. 30-34; K i r y k, R a j m a n, dz. cyt., s. 357 n.
60 Wardzyński, Wystrój prezbiterium, s. 441 n.; tenże, Snycerski wystrój,
s. 614.
Michał Wardzyński
mości obejmują jedynie grupę najważniejszych artystów i rzemieślników,
pominięto natomiast na tym etapie badań najczęściej anonimowych przed-
stawicieli ciesielstwa i stolarstwa oraz znacznie liczniejszą czeladź war-
sztatową, a także niewykwalifikowanych pracowników sezonowych.
Częstochówka, będąca do początku XVII wieku dużą osadą wiejską zarzą-
dzaną przez wójta ustanawianego każdorazowo przez nowo obranego przeora
jasnogórskiego, posiadała wyłącznie drewnianą zabudowę skupioną wokół
rozległego placu targowego i spełniała rolę centrum obsługi ruchu pątnicze-
go59. W ciągu 1. połowy stulecia stała się ona największym ośrodkiem ar-
tystycznym i rzemieślniczym regionu na pograniczu Małopolski, Wielkopolski
i Śląska, przewyższającym wkrótce skalą i zakresem wpływów okoliczne
miasta królewskie z Częstochową na czele. O takim sukcesie zdecydowały
dogodne warunki dla osiedlających się, związane z niskimi opłatami podatko-
wymi, ograniczonymi do tzw. hiberny i czynszu należnych wyłącznie kon-
wentowi, oraz z brakiem organizacji cechowej narzucającej nowo przybyłym
trudne do spełnienia warunki podjęcia zyskownej pracy zawodowej. Jednakże
najważniejszym czynnikiem sprzyjającym artystom w Częstochówce był brak
konkurencji oraz możliwość uzyskania licznych zamówień składanych przez
zakonników jasnogórskich i lokalne rodziny magnackie, zamożną szlachtę,
duchowieństwo oraz pątników przybyłych do sanktuarium. Częstochówka
dzięki szerokiemu, bo ponadregionalnemu rynkowi zbytu była atrakcyjnym
miejscem na założenie warsztatu i przyciągała wielu artystów i rzemieślników
z terenu całego kraju, przede wszystkim zaś z Małopolski i przygranicznych
terenów Śląska. Zatrudniani przez konwent, osiadali tutaj na stałe lub okreso-
wo - traktując pobyt i pracę na Jasnej Górze jako jeden z etapów swojej
praktyki zawodowej. Przykłady zaangażowania przez paulinów wielu artystów
śląskich obu wyznań protestanckich świadczą, iż sprawa ta była dla zakonni-
ków kwestią drugorzędną60. Dynamiczny rozwój Częstochówki i powstałej
w sąsiedztwie klasztoru drugiej osady św. Barbary przy ufundowanym w la-
tach trzydziestych XVII wieku klasztorze nowicjatu paulińskiego, przerwały
na krótko zniszczenia dokonane przez wojska szwedzkie podczas oblężenia
Jasnej Góry w listopadzie i grudniu 1655 r. Wkrótce po zakończeniu wojny
i ustąpieniu zarazy w 1660 r., głównie dzięki wzmożonemu ruchowi pielg-
rzymkowemu, Częstochówkę szybko odbudowano, zaś w jej drewnianej zabu-
59 W a r t a 1 s k a, dz. cyt., s. 30-34; K i r y k, R a j m a n, dz. cyt., s. 357 n.
60 Wardzyński, Wystrój prezbiterium, s. 441 n.; tenże, Snycerski wystrój,
s. 614.