DOI issue:
I. Zabytki starożytne w zbiorach polskich
DOI article:Ostrowski, Janusz A.: Charakterystyka zbioru lampek starożytnych w Muzeum Narodowym w Krakowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.51288#0018
14
\
Niniejszy artykuł jest pierwszym zasygnalizowaniem tego zespołu, którego
pełny katalog jest w trakcie opracowywania.
Muzeum Narodowe w Krakowie ma 178 lampek lub ich fragmentów występują-
cych w okresie od VI w. p.n.e. do VI w. n.e., które reprezentują wszystkie
najbardziej charakterystyczne typy lampek punickich, greckich - klasycz-
nych i hellenistycznych. Na powstanie tego zespołu złożyły się obiekty
wchodzące w skład dwóch dużych kolekcji oraz liczne lampki ofiarowane
przez mniej znanych kolekcjonerów. Pierwszą z tych kolekcji jest zbiór
zgromadzony w końcu XIX w. przez Władysława Czartoryskiego. Jest rzeczą
zastanawiającą, że o ile w całości Działu Sztuki Starożytnej Muzeum Naro-
dowego przeważają zabytki pochodzące z dawnego Muzeum Czartoryskich,o tyle
sprawa przedstawia się odwrotnie w wypadku lampek. Stanowią one mniej niż
1/4 całego zespołu, bo tylko 40 obiektów. Wydaje się, że wytłumaczenia te-
go stanu rzeczy należy szukać w profilu, jaki Czarotoryski chciał nadać
swojej kolekcji antyków. Gromadził on przede wszystkim dzieła sztuki: wa-
zy, rzeźby i płaskorzeźby marmurowe, a także stanowiące ich odbicie figur-
ki terakotowe i brązowe.Natomiast typowo rzemieślnicze wyroby, do jakich
(poza nielicznymi wyjątkami) należą m.in. lampki, nie stanowiły głównego
przedmiotu jego zainteresowań. Doceniał jednak ich wartość naukową oraz
ich rolę jako pomocy dydaktycznej, czego najlepszym dowodem jest fakt
ofiarowania przez niego w 1872 r. kilkunastu lampek do Gabinetu Archeolo-
nego UJ-* * 3 * * * 7. Druga kolekcja, która dostarczyła 64 lampki, to zbiór Anto-
niego Grubissicha ofiarowany Muzeum w 1913 r.^. Znajdujemy w nim lampki
punickie, rzymskie z I-III w. n.e. i kilkanaście lampek późnoantycznych
z IV-V w. n.e., należących do tzw. grupy północno-afrykańskiej. Wśród in-
nych ofiarodawców lampek wymienić należy m.in.: J.Terleckiego, który w
1908 r. ofiarował 6 lampek znalezionych w Kerczu, E.Goldsteina (5 lampek),
J.Pollera (4 lampki), L.Kostkę i G.Steingrabera, którzy ofiarowali po 3
lampki, S.U.Rusieckiego (2 lampki) i J.Rakowskiego - ofiarodawcę 2 lampek
znalezionych w Egipcie w 1889 r. Wszystkie te nabytki wzbogaciły Muzeum
Narodowe przed wybuchem I wojny światowej. Wiele obiektów ma nie ustaloną
proweniencję, bądź tylko skrótowe informacje typu: "zakupiona w Moguncji",
"nabyta w Dalmacji", "znad Morza Czarnego". Wśród zabytków z kolekcji Po-
tockich z Krzeszowic, która została zdeponowana w Muzeum Czartoryskich w
1940 r., znalazły się cztery lampki. W 1948 r. Muzeum pozyskało jeszcze
trzy lampki, ofiarowane wraz z innymi zabytkami przez Violet i Władysława
Włochów?.
dzi w lampce falsyfikat z 1 poł. XIX w., por. G. Heres, Odysseus und die Tritonin.
Zu einer Gruppe gefSlschter Tonlampen, "Eirene” XII, Praha 1974, s. 63-68. Druga
lampka, ozdobiona portretem Nerona (nr inw. MNK XI-A-234) jest wg. G.Heresa falsy-
fikatem z XIX w., por. G.Heres, Zu den GefSlschten Tonlampen mit KaiserportrHts,AA,
1967, s. 388-390.
3 J.Ostrowski, op.cit., poz.kat.: 473, ^74, 476, 480-483,4-85,486,488-490,502,507,
114, 519, 524.
J.Śliwa, Kolekcja zabytków punickich w Krakowie, ZNUJ, "Prace Archeologiczne",
z. 19, Kraków 1974, s. 49-55; tegoż, KoleKcja Antoniego Grubissicha w Muzeum Na-
rodowym w Krakowie, "Meander" XIX, 1974, s. 187-197.
7
O.Hirsch-Dyczek, Dary muzeów brytyjskich, ZNUJ, "Prace Archeologiczne", z. 19,
Kraków 1974, s. 57-62.
\
Niniejszy artykuł jest pierwszym zasygnalizowaniem tego zespołu, którego
pełny katalog jest w trakcie opracowywania.
Muzeum Narodowe w Krakowie ma 178 lampek lub ich fragmentów występują-
cych w okresie od VI w. p.n.e. do VI w. n.e., które reprezentują wszystkie
najbardziej charakterystyczne typy lampek punickich, greckich - klasycz-
nych i hellenistycznych. Na powstanie tego zespołu złożyły się obiekty
wchodzące w skład dwóch dużych kolekcji oraz liczne lampki ofiarowane
przez mniej znanych kolekcjonerów. Pierwszą z tych kolekcji jest zbiór
zgromadzony w końcu XIX w. przez Władysława Czartoryskiego. Jest rzeczą
zastanawiającą, że o ile w całości Działu Sztuki Starożytnej Muzeum Naro-
dowego przeważają zabytki pochodzące z dawnego Muzeum Czartoryskich,o tyle
sprawa przedstawia się odwrotnie w wypadku lampek. Stanowią one mniej niż
1/4 całego zespołu, bo tylko 40 obiektów. Wydaje się, że wytłumaczenia te-
go stanu rzeczy należy szukać w profilu, jaki Czarotoryski chciał nadać
swojej kolekcji antyków. Gromadził on przede wszystkim dzieła sztuki: wa-
zy, rzeźby i płaskorzeźby marmurowe, a także stanowiące ich odbicie figur-
ki terakotowe i brązowe.Natomiast typowo rzemieślnicze wyroby, do jakich
(poza nielicznymi wyjątkami) należą m.in. lampki, nie stanowiły głównego
przedmiotu jego zainteresowań. Doceniał jednak ich wartość naukową oraz
ich rolę jako pomocy dydaktycznej, czego najlepszym dowodem jest fakt
ofiarowania przez niego w 1872 r. kilkunastu lampek do Gabinetu Archeolo-
nego UJ-* * 3 * * * 7. Druga kolekcja, która dostarczyła 64 lampki, to zbiór Anto-
niego Grubissicha ofiarowany Muzeum w 1913 r.^. Znajdujemy w nim lampki
punickie, rzymskie z I-III w. n.e. i kilkanaście lampek późnoantycznych
z IV-V w. n.e., należących do tzw. grupy północno-afrykańskiej. Wśród in-
nych ofiarodawców lampek wymienić należy m.in.: J.Terleckiego, który w
1908 r. ofiarował 6 lampek znalezionych w Kerczu, E.Goldsteina (5 lampek),
J.Pollera (4 lampki), L.Kostkę i G.Steingrabera, którzy ofiarowali po 3
lampki, S.U.Rusieckiego (2 lampki) i J.Rakowskiego - ofiarodawcę 2 lampek
znalezionych w Egipcie w 1889 r. Wszystkie te nabytki wzbogaciły Muzeum
Narodowe przed wybuchem I wojny światowej. Wiele obiektów ma nie ustaloną
proweniencję, bądź tylko skrótowe informacje typu: "zakupiona w Moguncji",
"nabyta w Dalmacji", "znad Morza Czarnego". Wśród zabytków z kolekcji Po-
tockich z Krzeszowic, która została zdeponowana w Muzeum Czartoryskich w
1940 r., znalazły się cztery lampki. W 1948 r. Muzeum pozyskało jeszcze
trzy lampki, ofiarowane wraz z innymi zabytkami przez Violet i Władysława
Włochów?.
dzi w lampce falsyfikat z 1 poł. XIX w., por. G. Heres, Odysseus und die Tritonin.
Zu einer Gruppe gefSlschter Tonlampen, "Eirene” XII, Praha 1974, s. 63-68. Druga
lampka, ozdobiona portretem Nerona (nr inw. MNK XI-A-234) jest wg. G.Heresa falsy-
fikatem z XIX w., por. G.Heres, Zu den GefSlschten Tonlampen mit KaiserportrHts,AA,
1967, s. 388-390.
3 J.Ostrowski, op.cit., poz.kat.: 473, ^74, 476, 480-483,4-85,486,488-490,502,507,
114, 519, 524.
J.Śliwa, Kolekcja zabytków punickich w Krakowie, ZNUJ, "Prace Archeologiczne",
z. 19, Kraków 1974, s. 49-55; tegoż, KoleKcja Antoniego Grubissicha w Muzeum Na-
rodowym w Krakowie, "Meander" XIX, 1974, s. 187-197.
7
O.Hirsch-Dyczek, Dary muzeów brytyjskich, ZNUJ, "Prace Archeologiczne", z. 19,
Kraków 1974, s. 57-62.