Studia Palmyreńskie (1.1966)

Anna Sadurska

PROBLEMATYKA I HISTORIA BADAŃ PALMYRY

Historia badań archeologicznych w Palmyrze liczy ponad 250 lat.
W porównaniu z innymi sławnymi „sites”, jak np. Pompeja, nie jest to
specjalnie długi okres. Jeśli natomiast wziąć pod uwagę wyjątkową
niedostępność miejsca odgrodzonego od świata pustynią i niskim stop-
niem cywilizacji zamieszkujących ją plemion, należy stwierdzić jakąś
wyjątkową atrakcyjność tych właśnie ruin i tych śladów antycznej
kultury, przyciągających zainteresowanie uczonych od połowy XVIII
wieku. Równocześnie jednak można zauważyć inne zjawisko. Oto1 historia
owych badań pod względem ilościowym nie wykazuje imponujących
rezultatów, zwłaszcza jeśli chodzi o publikacje. Uderza również skromna
ilość monografii w typie Pompei in Leben und Kunst ujmujących
całościowo zespół odkrytych zjawisk, a więc rekonstruujących w sposób
możliwie dokładny, na aktualnym etapie badań, rozwój palmyreńskiej
kultury i sztuki, lub chociażby, w sposób bardziej statyczny — jeden
z jej okresów. Aby zrozumieć przyczyny tego stanu rzeczy należy
pokrótce wyjaśnić niezwykle złożoną problematykę badań Paimyry.

PROBLEMATYKA PRZEDMIOTU BADAŃ I PROBLEMY BADAWCZE

Palmyra jest, jak dotąd, najklasyczniejszym przykładem społeczności
powstałej i rozwijającej się na granicy dwóch kultur: Wschodu i Zachodu,
pod ich stale krzyżującymi się wpływami. Dowodów dostarcza zarówno
język (narzecze aramejskie z licznymi zapożyczeniami z języka arab-
skiego, greckiego i łaciny), jak sztuka (architektura hellenistyczno-
rzymska z zapożyczeniami mezopotamskimi), religia (panteon bóstw
semickich, arabskich i synkretycznych semicko-greckich) i wreszcie
kultura materialna (ubiór partyjski i hellenistyczno-rzymski). Jeśli
chodzi o kulturę duchową, a zarazem laicką skazani jesteśmy jedynie
na hipotezy z dużym marginesem prawdopodobieństwa, ale np. istnienie
teatru utrzymanego w czystym rzymskim kanonie architektonicznym
wskazuje na wystawianie sztuk klasycznych, a w każdym razie zbłiżo-

7