DOI Artikel:
Łaguna, Agnieszka: Gotycka skrzyneczka z kości słoniowej w skarbcu katedralnym na Wawelu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19893#0010
słoniowej od początku XIII wieku do początku
wieku XV, obejmujący 1328 skatalogowanych po-
zycji5. Wawelska skrzyneczka omówiona została
pod numerem katalogu 1285. Autor prezentuje
ją jako dzieło paryskiego warsztatu specjalizują-
cego się w wykonywaniu takich właśnie przed-
miotów i wyodrębnia grupę dzieł, które powstały
w jego kręgu, określając je mianem skrzyneczek
złożonych (coffrets composites), tzn. takich, któ-
rych tematyka przedstawień jest złożona z wąt-
ków różnych legend. Do tego zespołu zalicza się
jeszcze sześć skrzyneczek i kilka luźnych frag-
mentów przechowywanych w muzeach europej-
skich i amerykańskich6. Koechlin datuje całą
grupę przedmiotów na pierwszą połowę XIV wie-
ku, a omawiając ikonografię potwierdza w pełni
sugestie Antoniewicza7.
Skrzyneczka nasza doczekała się monografii
w roku 1936, pióra ks. Tadeusza Kruszyńskiego8.
Jej istotnym wkładem było przedstawienie dziejów
przedmiotu, natomiast w ^zakresie ikonografii książ-
ka powtarza twierdzenia Koechlina.
W roku 1938 R. S. Loomis opublikował pracę,
w której wawelska skrzyneczka wspomniana jest
w rozdziale Tristram in the Prose Romajices9.
Louis Gródecki wymienia skrzyneczkę w swej
pracy poświęconej francuskiej rzeźbie w kości
słoniowej, w rozdziale dotyczącym przedmiotów
z kości słoniowej ozdobionych przedstawieniami
0 treści świeckiej10. Omawia ją wraz ze skrzy-
neczką z dawnej kolekcji Economosa w Paryżu11
oraz z wiekiem innej w kolekcji Wallerstein-Oet-
tingen z Maihingen, podkreślając, że należą one
do najciekawszych w grupie coffrets profanes.
Gródecki datuje wymienione przedmioty na
2. ćwierć XIV wieku.
Otto Beigbeder ze względu na sceny wyobrażone
na wieku wspomina o skrzyneczce w artykule,
5 R. Koechlin, Les iuoires gothiąues franęais, Paris 1924.
6 Ibidem, t. I, s. 455-460.
7 Ibidem, s. 484-487.
8 T. Kruszyński, Francuska skrzynka z kości słoniowej
z pierwszej połowy XIV wieku w skarbcu Katedry Wawelskiej
1 podobne zabytki w Krakowie, Warszawa 1936.
R. S. Loomis, Arthurian Legends in Medieual Art, New
York 1938, s. 66-67.
10 L. Gródecki, Iuoires franęais, Paris 1947, s. 118.
Dziś przechowywana w Walters Art Gallery w Baltimore.
12 O. Beigbeder, Le chateau d'amour dans 1'iuoirerie
et son symbolisme (Gazette des Beaux-Arts, 38: 1951, 93,
s. 65-76).
13 D. Fouąuet, Die Baumgartenszene des Triestan in der
mittelalterlichen Kunst und Literatur (Zeitschrift fur deutsche
Philologie, 92: 1973, s. 360-370).
14 H. Friihmorgen-Voss, Text und Illustration im Mit-
telalter, Miinchen 1975. Ostatni rozdział książki stanowi katalog
gdzie porządkuje informacje dotyczące tego tematu
ikonograficznego12.
Kolejne problemy ikonograficzne prezentują
opracowania autorów niemieckich. Doris Fouąuet13
oraz Helia Friihmorgen-Voss wyczerpująco omówiły
epizod spotkania Tristana i Izoldy w ogrodzie14,
a J. W. Einhorn obszernie zaprezentował ikono-
grafię Polowania na jednorożca15. Kwestię ikono-
grafii przedstawień na wiekach skrzyneczek zło-
żonych poruszył W. D. Wixom16. Tak jak Koechlin,
słusznie wykluczył możliwość zainspirowania przez
Roman de la Rose. Autor przedstawił też mało
prawdopodobną tezę o wpływach XIV-wiecznej nie-
mieckiej literatury na paryskich iuoiries11.
Istotne uwagi dotyczące stylu znajdujemy w ka-
talogu wystawy „Les fastes du gothiąue". Danielle
Gaborit-Chopin, rozwijając sugestie Koechlina
i Gródeckiego, wiąże skrzyneczkę krakowską
z pracownią tzw. dyptyku z fryzami arkadkowymi
w Luwrze i datuje ją na 2. ćwierć XIV wieku18.
Najważniejsze informacje dotyczące skrzyneczki,
zebrane i uporządkowane przez Helenę Małkie-
wiczównę, zostały opublikowane w katalogu wy-
stawy „Polen im Zeitalter der Jagiellonen 1386-
1572"19.
Tak przedstawia się stan badań dotyczący wa-
welskiej skrzyneczki z kości słoniowej. Dodajmy,
że bywa ona cytowana w katalogach muzeów po-
siadających podobne zabytki20.
DZIEJE WAWELSKIEJ SKRZYNECZKI
Nie jest znana droga jaką skrzyneczka wyko-
nana w Paryżu w 1. połowie XIV wieku dotarła
do Krakowa. Nie wiemy też kiedy to nastąpiło.
Jest prawdopodobne, że skrzyneczka należała do
królowej Jadwigi i wraz z nią wśród przedmiotów
jej ślubnej wyprawy przyjechała do Krakowa. Wład-
dzieł ozdobionych epizodami historii Tristana i Izoldy. Wawelską
skrzyneczkę uwzględniono pod nr. 41, s. 161-162.
15 J. W. Einhorn, Spiritualis Unicornis. Das Einhorn ais
Bedeutungstrdger in Literatur und Kunst des Mittelalters,
Miinchen 1973, s. 174-180.
16 W. D. Wixom, Eleuen Additions to the Medieual Collection
(Bulletin of the Cleveland Museum of Art, march-avril 1979,
s. 110-126).
17 Ibidem, s. 117.
18 D. Gaborit-Chopin, Objets d'art. Les iuoires [w:] Les
fastes du gothiąue. Le siecle de Charles V, Paris 1981, s. 188-189.
19 H. Małki e w icz ó w n a, Schatulle mit Ritterszenen [w:]
Polen im Zeitalter der Jagiellonen 1386-1572, Schallaburg-Wien
1986, nr 191, s. 341-342.
20 R. H. Randall, Masterpieces of Iuory from the Walters
Art Gallery, New York 1985, s. 224; Arti del Medio Euo e del
Rinascimento. Omaggio ai Carrand 1889-1989, Firenze 1989,
s. 247-248.
6
wieku XV, obejmujący 1328 skatalogowanych po-
zycji5. Wawelska skrzyneczka omówiona została
pod numerem katalogu 1285. Autor prezentuje
ją jako dzieło paryskiego warsztatu specjalizują-
cego się w wykonywaniu takich właśnie przed-
miotów i wyodrębnia grupę dzieł, które powstały
w jego kręgu, określając je mianem skrzyneczek
złożonych (coffrets composites), tzn. takich, któ-
rych tematyka przedstawień jest złożona z wąt-
ków różnych legend. Do tego zespołu zalicza się
jeszcze sześć skrzyneczek i kilka luźnych frag-
mentów przechowywanych w muzeach europej-
skich i amerykańskich6. Koechlin datuje całą
grupę przedmiotów na pierwszą połowę XIV wie-
ku, a omawiając ikonografię potwierdza w pełni
sugestie Antoniewicza7.
Skrzyneczka nasza doczekała się monografii
w roku 1936, pióra ks. Tadeusza Kruszyńskiego8.
Jej istotnym wkładem było przedstawienie dziejów
przedmiotu, natomiast w ^zakresie ikonografii książ-
ka powtarza twierdzenia Koechlina.
W roku 1938 R. S. Loomis opublikował pracę,
w której wawelska skrzyneczka wspomniana jest
w rozdziale Tristram in the Prose Romajices9.
Louis Gródecki wymienia skrzyneczkę w swej
pracy poświęconej francuskiej rzeźbie w kości
słoniowej, w rozdziale dotyczącym przedmiotów
z kości słoniowej ozdobionych przedstawieniami
0 treści świeckiej10. Omawia ją wraz ze skrzy-
neczką z dawnej kolekcji Economosa w Paryżu11
oraz z wiekiem innej w kolekcji Wallerstein-Oet-
tingen z Maihingen, podkreślając, że należą one
do najciekawszych w grupie coffrets profanes.
Gródecki datuje wymienione przedmioty na
2. ćwierć XIV wieku.
Otto Beigbeder ze względu na sceny wyobrażone
na wieku wspomina o skrzyneczce w artykule,
5 R. Koechlin, Les iuoires gothiąues franęais, Paris 1924.
6 Ibidem, t. I, s. 455-460.
7 Ibidem, s. 484-487.
8 T. Kruszyński, Francuska skrzynka z kości słoniowej
z pierwszej połowy XIV wieku w skarbcu Katedry Wawelskiej
1 podobne zabytki w Krakowie, Warszawa 1936.
R. S. Loomis, Arthurian Legends in Medieual Art, New
York 1938, s. 66-67.
10 L. Gródecki, Iuoires franęais, Paris 1947, s. 118.
Dziś przechowywana w Walters Art Gallery w Baltimore.
12 O. Beigbeder, Le chateau d'amour dans 1'iuoirerie
et son symbolisme (Gazette des Beaux-Arts, 38: 1951, 93,
s. 65-76).
13 D. Fouąuet, Die Baumgartenszene des Triestan in der
mittelalterlichen Kunst und Literatur (Zeitschrift fur deutsche
Philologie, 92: 1973, s. 360-370).
14 H. Friihmorgen-Voss, Text und Illustration im Mit-
telalter, Miinchen 1975. Ostatni rozdział książki stanowi katalog
gdzie porządkuje informacje dotyczące tego tematu
ikonograficznego12.
Kolejne problemy ikonograficzne prezentują
opracowania autorów niemieckich. Doris Fouąuet13
oraz Helia Friihmorgen-Voss wyczerpująco omówiły
epizod spotkania Tristana i Izoldy w ogrodzie14,
a J. W. Einhorn obszernie zaprezentował ikono-
grafię Polowania na jednorożca15. Kwestię ikono-
grafii przedstawień na wiekach skrzyneczek zło-
żonych poruszył W. D. Wixom16. Tak jak Koechlin,
słusznie wykluczył możliwość zainspirowania przez
Roman de la Rose. Autor przedstawił też mało
prawdopodobną tezę o wpływach XIV-wiecznej nie-
mieckiej literatury na paryskich iuoiries11.
Istotne uwagi dotyczące stylu znajdujemy w ka-
talogu wystawy „Les fastes du gothiąue". Danielle
Gaborit-Chopin, rozwijając sugestie Koechlina
i Gródeckiego, wiąże skrzyneczkę krakowską
z pracownią tzw. dyptyku z fryzami arkadkowymi
w Luwrze i datuje ją na 2. ćwierć XIV wieku18.
Najważniejsze informacje dotyczące skrzyneczki,
zebrane i uporządkowane przez Helenę Małkie-
wiczównę, zostały opublikowane w katalogu wy-
stawy „Polen im Zeitalter der Jagiellonen 1386-
1572"19.
Tak przedstawia się stan badań dotyczący wa-
welskiej skrzyneczki z kości słoniowej. Dodajmy,
że bywa ona cytowana w katalogach muzeów po-
siadających podobne zabytki20.
DZIEJE WAWELSKIEJ SKRZYNECZKI
Nie jest znana droga jaką skrzyneczka wyko-
nana w Paryżu w 1. połowie XIV wieku dotarła
do Krakowa. Nie wiemy też kiedy to nastąpiło.
Jest prawdopodobne, że skrzyneczka należała do
królowej Jadwigi i wraz z nią wśród przedmiotów
jej ślubnej wyprawy przyjechała do Krakowa. Wład-
dzieł ozdobionych epizodami historii Tristana i Izoldy. Wawelską
skrzyneczkę uwzględniono pod nr. 41, s. 161-162.
15 J. W. Einhorn, Spiritualis Unicornis. Das Einhorn ais
Bedeutungstrdger in Literatur und Kunst des Mittelalters,
Miinchen 1973, s. 174-180.
16 W. D. Wixom, Eleuen Additions to the Medieual Collection
(Bulletin of the Cleveland Museum of Art, march-avril 1979,
s. 110-126).
17 Ibidem, s. 117.
18 D. Gaborit-Chopin, Objets d'art. Les iuoires [w:] Les
fastes du gothiąue. Le siecle de Charles V, Paris 1981, s. 188-189.
19 H. Małki e w icz ó w n a, Schatulle mit Ritterszenen [w:]
Polen im Zeitalter der Jagiellonen 1386-1572, Schallaburg-Wien
1986, nr 191, s. 341-342.
20 R. H. Randall, Masterpieces of Iuory from the Walters
Art Gallery, New York 1985, s. 224; Arti del Medio Euo e del
Rinascimento. Omaggio ai Carrand 1889-1989, Firenze 1989,
s. 247-248.
6